Σκοπιανοί, Βορειομακεδόνες, Σλαβομακεδόνες ή Μακεδόνες; Πώς πρέπει να τους αποκαλούμε

Έλλην πολίτης, ορμώμενος όχι από τη μακεδονική βόρεια Ελλάδα και τον Θερμαϊκό, αλλά από τη νότια… Αίγινα και τον Σαρωνικό, κατέθεσε μήνυση σε βάρος Έλληνα βουλευτή, όχι Βορειοελλαδίτη Μακεδόνα, αλλά Αθηναίου (εν προκειμένω κατά του Άγγελου Συρίγου της ΝΔ), επειδή ο τελευταίος, σύμφωνα πάντα με τον μηνυτή του, «επιμένει να αποκαλεί Σκοπιανούς» τους βόρειους γείτονές μας έναν χρόνο και βάλε μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Μόνο στην Ελλάδα...

Πέρα από την όποια ιδιαιτερότητα της υπόθεσης, στη βάση της ανακύπτει όντως ένα ζήτημα: Πλέον, έπειτα από τη Συμφωνία των Πρεσπών, πώς πρέπει να αποκαλούμε εμείς εδώ στην Ελλάδα τους βόρειους γείτονές μας; Υπάρχει μια ορθή, κοινά αποδεκτή ονομασία για τους πολίτες της γειτονικής μας χώρας; Και αν ναι, ποια είναι αυτή; Μήπως είναι Βορειομακεδόνες, ή μήπως Σλαβομακεδόνες, ή μήπως Μακεδόνες σκέτο;  

Η συνταγματική ονομασία της γειτονικής μας χώρας είναι πλέον Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Αυτό είναι σαφές. Οι λέξεις «Βορειομακεδόνες» ή «βορειομακεδονικός» δεν απαντώνται, ωστόσο, πουθενά στη Συμφωνία των Πρεσπών.

Κατ' αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι σε ιδιωτικό επίπεδο, με την ιδιότητα δηλαδή του… ιδιώτη, ο καθένας μπορεί να αποκαλεί τον γείτονά του όπως θέλει, με τον κίνδυνο, βέβαια, να τον προσβάλει και οι δύο τους να καταλήξουν στα δικαστήρια. Το εάν δύο γείτονες θα καταφέρνουν να συνεννοούνται μεταξύ τους όταν αναφέρονται ο ένας στον άλλον είναι, με άλλα λόγια… άλλη υπόθεση.  

Σε επίσημο επίπεδο, ωστόσο, θεσμοί, φορείς και αξιωματούχοι δεν μπορούν να λένε ό,τι θέλουν. Η άλλοτε ΠΓΔΜ ονομάζεται πλέον Βόρεια Μακεδονία erga omnes (έναντι όλων) και ως Βόρεια Μακεδονία θα πρέπει να αναφέρεται από τους Έλληνες βουλευτές και υπουργούς. Οι πολίτες, ωστόσο, της Βόρειας Μακεδονίας δεν ονομάζονται erga omnes «Βορειομακεδόνες», ούτε «Σλαβομακεδόνες».

Βάσει της Συμφωνίας των Πρεσπών (Μέρος 1. Άρθρο 1. Παράγραφος 3 β), οι πολίτες της γειτονικής μας χώρας ονομάζονται «Μακεδόνες / πολίτες της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας». Η ιθαγένεια/υπηκοότητά τους (και όχι η εθνότητα) ορίζεται ως «μακεδονική / πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας». Όταν αναφέρονται, λοιπόν, σε εκείνους, οι Έλληνες βουλευτές θα έπρεπε, βάσει του συγκεκριμένου Άρθρου, να τους αποκαλούν «Μακεδόνες / πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας». Όχι Σλαβομακεδόνες, ούτε Βορειομακεδόνες.

Όταν αναφέρονται, όμως, στο γειτονικό κράτος, στα επίσημα όργανά του και στις άλλες δημόσιες οντότητές του, οι Έλληνες βουλευτές θα πρέπει να χρησιμοποιούν τον επιθετικό προσδιορισμό «βορειομακεδονικός» πράγμα που δεν αναφέρεται ρητά αλλά… εννοείται στη Συμφωνία των Πρεσπών (Μέρος 1. Άρθρο 1. Παράγραφος 3 ζ): «Ο επιθετικός προσδιορισμός για το Κράτος, τα επίσημα όργανά του, και τις άλλες δημόσιες οντότητες θα ευθυγραμμίζεται με το επίσημο όνομα του Δεύτερου Μέρους ή το σύντομο όνομα, ήτοι, της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας ή της Βόρειας Μακεδονίας». Ιδιωτικές οντότητες και δρώντες της Βόρειας Μακεδονίας που δεν έχουν όμως σχέση με το γειτονικό μας κράτος θα δύνανται αντιθέτως να διατηρούν τον επιθετικό προσδιορισμό «μακεδονικός» (Μέρος 1. Άρθρο 1. Παράγραφος 3 ζ).

Οι πολίτες, λοιπόν, της γειτονικής χώρας ορίζονται ως «Μακεδόνες / πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας».

Το γειτονικό κράτος από την άλλη, τα υπουργεία και οι θεσμοί του, ορίζονται ως «βορειομακεδονικά». Όσο για τη γλώσσα, εκείνη αναγνωρίζεται μεν ως «μακεδονική» (Μέρος 1. Άρθρο 1. Παράγραφος 3 γ), με τη σαφή διευκρίνιση, ωστόσο (Μέρος 1. Άρθρο 7. Παράγραφος 4), ότι ανήκει στην οικογένεια των νότιων σλαβικών γλωσσών.   

Οι όροι «Βορειομακεδόνες» και «Σλαβομακεδόνες» δεν απαντώνται ως τέτοιοι σε κανένα σημείο της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η γλώσσα της γειτονικής χώρας ορίζεται μεν σαφώς ως «σλαβική», χωρίς όμως να γίνεται σε κανένα σημείο χρήση του όρου «σλαβομακεδονική».

Οι βόρειοι γείτονές μας αναγνωρίζουν μεν σαφώς (Μέρος 1. Άρθρο 7) ότι η δική τους επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός, η Ιστορία, ο πολιτισμός και η κληρονομιά τους «δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, την Ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής» της Ελληνικής Δημοκρατίας. Πλην όμως εκείνοι διατηρούν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» (Μέρος 1. Άρθρο 7).

Κοτζιάς και Κατρούγκαλος

Ως υπουργός Εξωτερικών, πάντως, ο Γιώργος Κατρούγκαλος είχε δώσει στη δημοσιότητα μια ανακοίνωση τον περασμένο Μάρτιο, σύμφωνα με την οποία «η Ελλάδα και οι πολίτες της μπορούμε να αποκαλούμε τους γείτονές μας Βορειομακεδόνες ή να χρησιμοποιούμε όρους που ήταν ως τώρα σε χρήση, όπως Σλαβομακεδόνες».

Και αρκετούς μήνες νωρίτερα, τον Ιούλιο του 2018, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Οι πολίτες αυτής της χώρας έχουν το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζονται όπως θέλουν. Είναι ένα παγκόσμιο δικαίωμα που δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Αλλά ταυτόχρονα και εμείς μπορούμε να τους λέμε όπως θέλουμε. Μπορούμε να τους λέμε με τη σλαβική τους ονομασία, μπορούμε να μιλάμε για σλαβομακεδονική γλώσσα, σλαβομακεδονικό έθνος».