Η µάχη των αγωγών και το µεγάλο γεωπολιτικό βήµα της Ελλάδας

Στις αρχές του 2010,  ερχόµενος στην Ελλάδα έπειτα από ακόµα µία διαπραγµάτευση µε τους Ταλιµπάν για την απελευθέρωση του Ελληνα δασκάλου Λερούνη, είχα µια συνάντηση µε µια παρέα φίλων από τα παλιά στο Ισραήλ. Η συζήτηση ήταν γύρω από θέµατα ασφαλείας και ιδιαίτερα για το πώς η Ευρώπη θα αποκτήσει άλλες δυνατότητες σε σχέση µε την προµήθεια του φυσικού αερίου, το οποίο ερχόταν µόνον από τη Ρωσία. Στο τραπέζι έπεσε η ιδέα για την κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού που θα µπορούσε να µεταφέρει ισραηλινό και αργότερα κυπριακό και ελληνικό αέριο, όταν οι γεωτρήσεις θα το επέτρεπαν, στην Ευρώπη µέσω Ελλάδας.

Θυµάµαι καθαρά την έκφραση «it’s a pipe dream». Με άλλα λόγια, «σιγά το όνειρο», όταν αργότερα επισκεφθήκαµε µε τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου το Ισραήλ, σε µια ιστορική πρώτη επίσηµη επίσκεψη Ελληνα πρωθυπουργού. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε επισκεφθεί το Ισραήλ όταν ήταν πρωθυπουργός, αλλά η επίσκεψη δεν ήταν βάσει διπλωµατικού πρωτοκόλλου επίσηµη. Κατά τη διάρκεια των δύο ηµερών ανακαλύψαµε ότι οι δύο πρωθυπουργοί είχαν τροµερή χηµεία µεταξύ τους – µια χηµεία που οδήγησε στην πολύ σοβαρή σχέση που έχουµε σήµερα.

Σε αυτές τις δύο ηµέρες άρχισε µε την έγκριση των δύο πρωθυπουργών η συζήτηση της προτάσεως για µια νέα συνεργασία Ισραήλ Ελλάδος σε θέµατα ενέργειας και την πιθανή κατασκευή ενός υποθαλάσσιου… Η πρόταση αυτή πήρε σάρκα και οστά, όταν πολύ σύντοµα, µετά την επίσκεψή µας στο Ισραήλ, ο κ. Νετανιάχου έκανε το ιστορικό βήµα και επισκέφθηκε επίσηµα την Ελλάδα τον Αύγουστο 2010. Τότε έγινε το ιστορικό βήµα για να επεξεργαστούν οι δύο χώρες την κατασκευή του µοναδικού αγωγού στην Ανατολική Μεσόγειο. Ενα πολύ δύσκολο έργο, το οποίο οκτώ χρόνια αργότερα γίνεται πραγµατικότητα και καθιστά την Ελλάδα γεωπολιτικό παίκτη. 

Οι µετέπειτα πρωθυπουργοί Σαµαράς και Τσίπρας συνέχισαν να επεξεργάζονται την πρόταση. Ο υποθαλάσσιος αγωγός επισήµως ονοµάστηκε East Med. Είναι µήκους περίπου 2.000 χλµ., υποθαλάσσιος και αναµένεται να κοστίσει περίπου 7 δισ. δολάρια.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση το 2015 ανακήρυξε τον αγωγό ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (Project of Common Interest) και την ίδια χρονιά άρχισε να χρηµατοδοτεί τις µελέτες πριν από την κατασκευή του αγωγού (Pre-Feed Studies).

Αναµένεται να εγκριθεί η κατασκευή του αγωγού πολύ σύντοµα από την Ευρωπαϊκή Ενωση και να είναι έτοιµος να λειτουργήσει το 2025. Όταν ολοκληρωθεί, αφού αρχίσει η άντληση του φυσικού αερίου σε Ισραήλ και Κύπρο, και όταν τελειώσουν οι έρευνες στην Κρήτη και αλλού στην Ελλάδα, ο αγωγός θα αρχίσει να µεταφέρει από ­12 και πάνω δισ. κ.µ. φυσικού αερίου και θα έχει τη δυνατότητα να φτάσει τα 20 δισ. κ.µ. – ιδιαίτερα εάν αποφασίσει να συµµετέχει η Αίγυπτος µέσω του οικοπέδου Ζορ (Zohr).

Στο τρίπτυχο «Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ» µπαίνει τώρα και η Ιταλία, διότι ο αγωγός από την Ελλάδα θα µεταφέρει το φυσικό αέριο στο Οτράντο της Ιταλίας και από εκεί στην Ευρώπη. Ετσι, η Ελλάδα αποκτά τη γεωπολιτική σηµασία που της ανήκει. Αυτό αποδεικνύεται έµπρακτα από τη συνάντηση στη Βάρνα, όπου, πέραν των πρωθυπουργών Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Ρουµανίας, παρευρέθη και ο Νετανιάχου του Ισραήλ.

Βασικά σηµεία συζήτησης µεταξύ του Έλληνα και του Ισραηλινού πρωθυπουργού η ενέργεια και η κατασκευή του East Med Αγωγού. Ακολουθεί για πρώτη φορά ο στρατηγικός διάλογος ΗΠΑ - Ελλάδος στις ­13 ∆εκεµβρίου, υπό την προεδρία του Αµερικανού ΥΠΕΞ Ποµπέο, που τα πέντε σηµεία της ατζέντας της έχουν βασικό σηµείο αναφορά σε Αµυνα, Ασφάλεια και Ενέργεια, Εµπόριο, Επενδύσεις και Βαλκάνια, και κλείνει η χρονιά µε την τριµερή Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ στις 13 ∆εκεµβρίου, ενώ αυτήν τη φορά αναµένεται η συµµετοχή των ΗΠΑ.

Βασικό θέµα συζήτησης η ασφάλεια στην περιοχή, η Ενέργεια και ο αγωγός East Med. Ολα αυτά οδηγούν την Ελλάδα σε µεγάλο και σοβαρό γεωπολιτικό βήµα του ενεργειακού κόµβου. Ως αντιστάθµισµα στο ότι η Ρωσία µε την Τουρκία προχωρούν ταχύτατα προς την κατασκευή του τουρκικού αγωγού που θα προµηθεύει την Τουρκία αλλά και την Ευρώπη µε ρωσικό φυσικό αέριο. Εναν αγωγό που άρχισε ως ο Νότιος Αγωγός (South Stream), ο οποίος, όταν σταµάτησε την κατασκευή του η Βουλγαρία, µετετράπη σε τουρκικό, καθιστώντας την Τουρκία βασικό κόµβο µεταφοράς ρωσικού αερίου στην Ευρώπη το διάστηµα 2020-2021.

Ο αγωγός East Med ανοίγει την ευρωπαϊκή αγορά και δίνει στην Ελλάδα τον κοµβικό ρόλο του µεταφορέα και προµηθευτή. Έναν ρόλο τον οποίο πολλοί θεωρούσαν όνειρο απατηλό, και που για µια ακόµα φορά αποδείξαµε ότι, όταν επιµένουµε και έχουµε κυβερνητική συνέχεια, µπορούµε.

Γράφει ο Δημήτρης Δόλλης, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών