Τουρκία: Οι ναύαρχοι που ωθούν τον Ερντογάν στα άκρα δίνοντας γραμμή για... σύγκρουση

Είναι ∆εκέµβριος 2011. Η Λιβύη µόλις έχει βγει από έναν πολύµηνο εµφύλιο πόλεµο που έµελλε να λήξει (προσωρινά, προτού ξαναρχίσει) µε την ανατροπή και τον θάνατο του Μουαµάρ Καντάφι. Η Λευκωσία, από την άλλη, έχει µόλις «γιορτάσει» την πρώτη γεώτρηση εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης, στο Οικόπεδο 12 εν προκειµένω και το κοίτασµα Αφροδίτη. Στην Τουρκία εκείνον τον ∆εκέµβριο ένας αξιωµατικός του τουρκικού πολεµικού ναυτικού, ονόµατι Τζιχάτ Γιαϊτζί, ρίχνει την πρώτη «αναγνωριστική βολή» µέσα από τις σελίδες του 14ου τεύχους της τουρκικής «Επιθεώρησης Στρατηγικών Ασφαλείας» («Guvenlik Stratejileri Dergisi»), καλώντας την Τουρκία να εγκαταλείψει τη «µινιµαλιστική µεθοδολογία» που είχε υιοθετήσει παλαιότερα ως προς τη χάραξη θαλασσίων ζωνών και να προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ µε τη Λιβύη.

«Είναι απαραίτητο η Τουρκία να συνάψει µια συµφωνία για την οριοθέτηση θαλάσσιων περιοχών δικαιοδοσίας µε τη Λιβύη... Στη βάση µιας τέτοιας πιθανής συµφωνίας θα ήταν δυνατό η Τουρκία να διεκδικήσει δικά της δικαιώµατα ΑΟΖ στην περιοχή νοτιοανατολικά της Κρήτης, µε τη Λιβύη να εξασφαλίζει µια θαλάσσια περιοχή µεγαλύτερη από εκείνη που θα εξασφάλιζε εάν προχωρούσε σε συµφωνία µε την Ελλάδα» διαµηνύει, µεταξύ πολλών άλλων, ο Γιαϊτζί, στο πλαίσιο εκείνης της µακροσκελούς έρευνας, υπό τον κεντρικό τίτλο «Ο ρόλος και η επίδραση της Λιβύης στις προσπάθειες για την οριοθέτηση θαλασσίων δικαιοδοσιών στην Ανατολική Μεσόγειο», µιας έρευνας που συνοδεύεται και από συνολικά… 23 χάρτες.

Λίγους µήνες αργότερα, την άνοιξη του 2012, ο Τζιχάτ Γιαϊτζί «ξαναχτυπά», αυτήν τη φορά µέσα από τις σελίδες της επιθεώρησης «Bilge Strateji» του κέντρου στρατηγικών σπουδών Bilgesam, µε µια νέα µελέτη που φέρει τον τίτλο «Το πρόβληµα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο και η Τουρκία». «Η Τουρκία µπορεί να προχωρήσει στη σύναψη συµφωνιών οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών όχι µόνο µε την Αίγυπτο, την Τουρκική ∆ηµοκρατία Βορείου Κύπρου (sic) και τη Συρία, αλλά και µε τη Λιβύη, το Ισραήλ και τον Λίβανο» σηµειώνει ο αξιωµατικός του τουρκικού πολεµικού ναυτικού στο επίµαχο κείµενο, το οποίο επίσης συνοδεύεται από δεκάδες χάρτες.

Από το 2006...

Περίπου έναν χρόνο αργότερα, τον Μάρτιο του 2013, ένας άλλος αξιωµατικός του τουρκικού πολεµικού ναυτικού, ο Τζεµ Γκιουρντενίζ, αποκτά σε ρόλο αρθρογράφου τη δική του µόνιµη στήλη στην τουρκική εφηµερίδα «Aydınlık», µια εβδοµαδιαία στήλη µέσα από την οποία εκείνος αρχίζει να προωθεί και το αφήγηµα της «Γαλάζιας Πατρίδας» («Mavi Vatan»). Το πρώτο άρθρο του Γκιουρντενίζ στην «Aydınlık» δηµοσιεύεται στις 23 Μαρτίου 2013 υπό τον τίτλο «Γιατί Γαλάζια Πατρίδα;» («Neden Mavi Vatan?»). «Τον όρο Γαλάζια Πατρίδα τον χρησιµοποίησα για πρώτη φορά σε ένα συνέδριο που είχαµε διοργανώσει µε θέµα τη Μαύρη Θάλασσα και τη ναυτική ασφάλεια στις 14 Ιουνίου 2006 στο αρχηγείο του πολεµικού ναυτικού…

Ηταν το όνοµα της πατρίδας που καλύπτει τις δικής µας δικαιοδοσίας θαλάσσιες ζώνες (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ) στη Μαύρη Θάλασσα, στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο… Αυτή η πατρίδα ανήκει σε εµάς. Η έκτασή της είναι ίση µε το ήµισυ της ηπειρωτικής µας χώρας» γράφει ο Γκιουρντενίζ σε εκείνο το πρώτο άρθρο τον Μάρτιο του 2013, τότε ο ίδιος ως «αντίπαλος» του Ερντογάν και του κυβερνώντος ισλαµοσυντηρητικού Κόµµατος ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).

Την περίοδο εκείνη ο Γκιουρντενίζ αρθρογραφεί µέσα από το… κελί του στις φυλακές της Σηλυβρίας, όπου κρατείται ως «επίδοξος πραξικοπηµατίας» και «εχθρός» του Ερντογάν. Είχε συλληφθεί ήδη από το 2011 ως εµπλεκόµενος µαζί µε εκατοντάδες άλλους Τούρκους στρατιωτικούς στην υπόθεση «Βαριοπούλα», σε ένα συνωµοσιολογικό σχέδιο δηλαδή (φερόµενο ως υπαρκτό, αλλά στην πραγµατικότητα ενδεχοµένως κατασκευασµένο), σύµφωνα µε το οποίο Τούρκοι στρατιωτικοί εµφανίζονταν να ετοιµάζουν σειρά από προβοκάτσιες εναντίον της Ελλάδας, στο πλαίσιο των οποίων επρόκειτο να καταρρίψουν και ένα τουρκικό αεροσκάφος στο Αιγαίο, µε απώτερο σκοπό να χρεώσουν την κατάρριψη στην ελληνική πλευρά, για να προκαλέσουν έτσι µια «πολεµική» κρίση στα Ελληνοτουρκικά που θα τους έδινε εν συνεχεία την αφορµή να ανατρέψουν µε στρατιωτικά µέσα την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και να πάρουν την εξουσία πίσω στην Αγκυρα…

Εως το 2015, ωστόσο, ο Γκιουρντενίζ θα έχει βγει από τη φυλακή… αθωωµένος. Την ίδια χρονιά, το 2015, ο τότε αρχηγός του τουρκικού πολεµικού ναυτικού, ναύαρχος Μπουλέντ Μποστανόγλου, δίνει κατά σύµπτωση στη δηµοσιότητα και τη νέα στρατηγική του τουρκικού πολεµικού ναυτικού, ένα έγγραφο 52 σελίδων, σε περίοπτη θέση στο πρωτοσέλιδο του οποίου φιγουράρει η φράση «Ισχυροί στη θάλασσα, ασφαλείς στην πατρίδα. Παρόντες στη θάλασσα, σηµαίνοντες στον κόσµο» («Ana Vatanda Güvende Olmak için, Denizde Güçlü Olmak; Dünyada Söz Sahibi Olmak için, Tüm Denizlerde Var Olmak»), µια φράση απολύτως ενδεικτική της βαρύτητας που δίνουν πια οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις στο θαλάσσιο «εκτόπισµά» τους. 

Πέντε χρόνια µετά το 2015 και σχεδόν µία δεκαετία έπειτα από την Αραβική Ανοιξη και την ανατροπή του Μουαµάρ Καντάφι, όλα εκείνα τα οποία άλλοτε προωθούσαν ως µεµονωµένες φωνές οι Τζιχάτ Γιαϊτζί και Τζεµ Γκιουρντενίζ, η οριοθέτηση δηλαδή τουρκικής ΑΟΖ µε τη Λιβύη και η καλούµενη «Γαλάζια Πατρίδα» των 462.000 τετραγωνικών χιλιοµέτρων (που επικαλύπτει το µισό Αιγαίο και «βρέχει» τη Λιβύη), αποτελούν πλέον το κυρίαρχο γεωπολιτικό-γεωστρατηγικό αφήγηµα στη γείτονα Τουρκία, ένα αφήγηµα το οποίο µάλιστα απολαµβάνει και τη στήριξη σχεδόν του συνόλου των τουρκικών κοινοβουλευτικών δυνάµεων: όχι µόνο της ισλαµοσυντηρητικής κυβέρνησης (AKP) και των εθνικιστών του Ντεβλέτ Μπαχτσελί (MHP) που τη στηρίζουν, αλλά και των αντιπολιτευόµενων κεµαλιστών του Κεµάλ Κιλιτσντάρογλου (CHP), όπως άλλωστε και των αντιπολιτευόµενων εθνικιστών της Μεράλ Ακσενέρ (İYİ Parti). «Γαλάζια Πατρίδα» ονοµαζόταν, άλλωστε, και η διακλαδική στρατιωτική άσκηση που πραγµατοποίησαν οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις το διάστηµα από τις 27 Φεβρουαρίου έως και τις 8 Μαρτίου 2019.

Αλλά και ως προς το λιβυκό ζήτηµα, η τουρκική αντιπολίτευση έχει µεν ασκήσει έντονη κριτική το τελευταίο διάστηµα στον Ερντογάν, πλην όµως µόνο για τα σχέδιά του να εµπλακεί στρατιωτικά, µε τουρκικές δυνάµεις και τουρκικά όπλα, στο εµφυλιοπολεµικό µέτωπο της Λιβύης. Οχι για την κίνησή του να προχωρήσει (τον Νοέµβριο του 2019) στην υπογραφή ενός µνηµονίου συναντίληψης επί των θαλασσίων οριοθετήσεων µε την Κυβέρνηση Εθνικής Συµφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ, µια κίνηση την οποία αντιθέτως σχεδόν όλοι έχουν καλωσορίσει και επικροτούν (του φιλουκουρδικού HDP εξαιρουµένου).

Τα «κλειστά» γκρουπ στο WhatsApp

Εν έτει 2020, οι στρατηγικές επιλογές της Τουρκίας φαίνεται να περιστρέφονται γύρω από όσα υπαγορεύει «το βαθύ κράτος των ναυάρχων», ένα «βαθύ κράτος» που δεν σταµατά να επεκτείνει τις τουρκικές διεκδικήσεις προς δυσµάς, δίνοντας έτσι «γραµµή» και στην τουρκική διπλωµατία, όπως εκείνη πια αποτυπώνεται στις κινήσεις έµπειρων διπλωµατών (χαρακτηριστική η περίπτωση του Τσαγατάι Ερτζιγές).

Σύµφωνα µάλιστα µε ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, άνθρωποι προερχόµενοι από αυτό «το βαθύ κράτος των ναυάρχων» και κύκλους προσκείµενους σε αυτό φέρονται να έχουν στήσει και ένα δικό τους κλειστό γκρουπ επικοινωνίας στο WhatsApp Messenger, όπου ανταλλάσσουν µηνύµατα «διασκεδάζοντας» µε την ένταση που οι ίδιοι συνδαυλίζουν στα Ελληνοτουρκικά, «επιχαίροντας» όταν τα ελληνικά µίντια αντιδρούν στις προκλήσεις, αναζητώντας νέες εστίες αντιπαράθεσης µε την Ελλάδα κ.ά.

Ο Τζιχάτ Γιαϊτζί παραµένει πάντως εν ενεργεία, ως υποναύαρχος πια και επιτελάρχης του τουρκικού πολεµικού ναυτικού. Εκείνος φέρεται να έχει πρωταγωνιστήσει µάλιστα και στις εκκαθαρίσεις εκατοντάδων φερόµενων ως γκιουλενιστών από το τουρκικό στράτευµα (κυρίως µεταξύ όσων υπηρετούσαν σε ΝΑΤΟϊκές δοµές εκτός των συνόρων), ενώ ο Τζεµ Γκιουρντενίζ έχει αποστρατευθεί µε τον βαθµό του ναυάρχου. Αµφότεροι έχουν κυκλοφορήσει το τελευταίο διάστηµα βιβλία που χτίζουν πάνω στον µύθο της «τουρκικής ΑΟΖ µε τη Λιβύη» και της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Με την υπογραφή του Γιαϊτζί κυκλοφόρησε µόλις το περασµένο φθινόπωρο ένα βιβλίο 150 σελίδων, συνοδευόµενο από χάρτες, για την αξία της Λιβύης που τυγχάνει «γείτονας της Τουρκίας από τη θάλασσα» και τον ρόλο της στη χάραξη των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο («Libya Türkiye'nin Denizden Komsusudur - Dogu Akdeniz'de Deniz Alanlarinin Sinirlandirilmasinda Libya'nin Rolü») από τις εκδόσεις του Ευρασιατικού Κέντρου Στρατηγικών Σπουδών (Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi ή ASAM).

Το δικό του βιβλίο, όµως, των 528 σελίδων παρακαλώ, µε θέµα -τι άλλο- τη «Γαλάζια Πατρίδα», υπό τον τίτλο «Αρθρα για τη Γαλάζια Πατρίδα» («Mavi Vatan Yazilari»), έχει κυκλοφορήσει από το 2018 και ο απόστρατος ναύαρχος Τζεµ Γκιουρντενίζ, υπό τη σκέπη των εκδόσεων Kirmizi Kedi Yayinevi. Σχετικό µε τη «Γαλάζια Πατρίδα» είναι, δε, και το βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις Kaynak Yayinlari ο επίσης προερχόµενος από το τουρκικό πολεµικό ναυτικό, απόστρατος υποναύαρχος Σονέρ Πολάτ, µε τον τίτλο «Η γεωπολιτική διαδροµή για τη Γαλάζια Πατρίδα: Ευρήµατα και προτάσεις για την Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο και το Αιγαίο», ένα βιβλίο µε πρόλογο διά χειρός… Τζεµ Γκιουρντενίζ.