Όταν ο Μακρόν έσπασε το… πρωτόκολλο για τη Θεσσαλονίκη

Ένα δώρο-λεύκωμα με γαλλικά… σουβενίρ τεσσάρων αιώνων της Θεσσαλονίκης την περασμένη άνοιξη ήταν η αφορμή για να σπάσει το… πρωτόκολλο ο πρώτος πολίτης της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, και να ταχυδρομήσει μια θερμή επιστολή στον Γενικό Πρόξενο της Γαλλίας, Φιλίπ Ρέι, τονίζοντάς του μεταξύ άλλων ότι η Γαλλοφωνία παραμένει ζωντανή στη Θεσσαλονίκη του σήμερα. Την επιστολή Μακρόν αποκάλυψε το απόγευμα της Τετάρτης, 29 Ιανουαρίου, ο γενικός πρόξενος της Γαλλίας Φιλίπ Ρέι κατά τη διάρκεια παρουσίασης του λευκώματος «Souvenirs de Salonique, γαλλικές ιστορίες από το χθες στο σήμερα» στο βιβλιοπωλείο Ιανός και ανήμερα της επίσκεψης του Έλληνα πρωθυπουργού στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Το λεύκωμα παρουσίασαν η ιστορικός Ρένα Μόλχο, ο αρχιτέκτονας Πρόδρομος Νικηφορίδης και η Ομότιμη καθηγήτρια του τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ Βίλμα Χασάογλου-Μαρτινίδη. 

Μεταξύ άλλων σε αυτό παρουσιάζεται εκτενώς η γαλλική ταυτότητα της πόλης όπως αυτή διαμορφώθηκε με την απόφαση της Γαλλίας να ιδρύσει ένα από τα πρώτα προξενεία το 1687 στη Θεσσαλονίκη, με την επιλογή της Λαϊκής Αποστολής το 1906 για να ιδρύσει στη Θεσσαλονίκη το πρώτο της σχολείο στο εξωτερικό («το Λισέ»)  αλλά και με τη συμβολή Γάλλων αρχιτεκτόνων στη διαμόρφωση εμβληματικών τόπων της πόλης όπως η Πλατεία Αριστοτέλους, το Λιμάνι και η σημερινή Νέα Παραλία. Σημαντικό κομμάτι του γαλλικού αποτυπώματος στην πόλη είναι και η κατασκευή πολλών σύγχρονων υποδομών της περιοχής η οποία έγινε από τα γαλλικά στρατεύματα της Στρατιάς της Ανατολής κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ πολλές ήταν και οι οικογένειες της εβραϊκής κοινότητας της πόλης οι οποίες-ως γαλλόφωνες- επέλεξαν κατά τις αρχές του 20ου αιώνα τη Γαλλία ως χώρα μετανάστευσης.

«Ο Πρόεδρος της Γαλλίας είναι ένα πρόσωπο που γνωρίζει όλες αυτές τις γαλλικές ιστορίες» παραδέχθηκε ο κ. Ρέι, ανοίγοντας την εκδήλωση-παρουσίαση του λευκώματος. Όπως παρατήρησε ο Γάλλος διπλωμάτης αν και τις περισσότερες φορές οι επιστολές του Προέδρου είναι σύντομες και κυρίως βασισμένες στο αυστηρό διπλωματικό πρωτόκολλο και την ευγένεια, εντούτοις, αυτή που ταχυδρομήθηκε από τον Εμανουέλ Μακρόν στις 28 Μαΐου 2019 στη Θεσσαλονίκη δεν είναι τυπική.  

Απευθυνόμενος στον Γάλλο πρόξενο ο Εμανουέλ Μακρόν έγραψε: «Αυτή η έκθεση («Souvenirs de Salonique, γαλλικές ιστορίες από το χθες στο σήμερα») αποτελεί γεγονός που αποκαλύπτει τους ισχυρούς και μοναδικούς δεσμούς της Γαλλίας και της Θεσσαλονίκης εδώ και τέσσερις αιώνες. Η πόλη της Θεσσαλονίκης διατηρώντας ευρείς εμπορικούς δεσμούς με την Γαλλία και βαθιά μεταμορφωμένη και εκσυγχρονισμένη από Γάλλους αρχιτέκτονες και πολεοδόμους υιοθέτησε με θέρμη το γαλλικό πολιτισμό και τη γαλλική γλώσσα. Στο πλαίσιο της Λαϊκής Αποστολής ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το πρώτο της σχολείο στο εξωτερικό («το Λισέ»), το οποίο προετοίμασε πολλές οικογένειες της εβραϊκής κοινότητας να επιλέξουν την Γαλλία ως χώρα μετανάστευσης. Συγχαίρω την προσπάθεια του γαλλικού ινστιτούτου και σχολείου να αναπτύξουν πολιτιστικές καλλιτεχνικές και εκπαιδευτικές συνεργασίες χάρη στις οποίες η Γαλλοφωνία παραμένει ζωντανή στη Θεσσαλονίκη του σήμερα» κατέληξε στην επιστολή του ο Γάλλος Πρόεδρος. 

«Είναι έντονη η γαλλική παρουσία ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα που η πόλη ανοίγει και αναπτύσσεται σε διάφορες δραστηριότητες και επιχειρήσεις ως το 1920 και στο λιμάνι της πόλης ως το 1930» τόνισε κατά τη διάρκεια παρουσίασης του λευκώματος η ομότιμη καθηγήτρια αρχιτεκτονικής ΑΠΘ, Βίλμα Χαστάογλου- Μαρτινίδη και συνέχισε: «Κατά τα άλλα, υπήρξαν εταιρίες που ανέλαβαν διαμετακομιστικά έργα, το λιμάνι, το σιδηρόδρομο ως Αλεξανδρούπολη και μέσω αυτής τη διασύνδεση με Κωνσταντινούπολη, την εταιρία αεριόφωτος, πολυκαταστήματα και άλλες εμπορικές εταιρίες, συνδέσεις ακτοπλοϊκές Θεσσαλονίκης-Μασσαλίας, τράπεζες στις οποίες συμμετέχει το γαλλικό κεφάλαιο, όπως η Οθωμανική Τράπεζα Θεσσαλονίκης του Κάρλο Αλλατίνι, το κεραμείο και ο αλευρόμυλος Αλλατίνι».
Στα γαλλικά σχολεία και στην επίδραση τους στην εβραϊκή κοινότητα της πόλης από τα μέσα του 19ου αιώνα αναφέρθηκε από την πλευρά της η ιστορικός Ρένα Μόλχο. «Υπήρχε η γαλλική οργάνωση, η Alliance, από το 1863-64, αλλά η ραβινεία στεκόταν εμπόδιο. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα ιδρύθηκαν τα γαλλικά σχολεία της Alliance» είπε η ιστορικός Ρένα Μόλχο, τονίζοντας ότι αυτό έγινε χάρη στις «οθωμανικές μεταρρυθμίσεις, που περιόρισαν τη ραβινεία στα θρησκευτικά τους καθήκοντα».
«Οπότε από εκεί και πέρα ιδρύονται τα εννιά σχολεία της Alliance, αλλά και όλα τα υπόλοιπα, ως τότε υπήρχαν μόνο θρησκευτικά σχολεία» ανέφερε η κυρία Μόλχο και συνέχισε: «Και οι εβραίοι, από ανεπάγγελτοι και άνεργοι ως τότε, καθώς μόνο θρησκευτικά σχολεία υπήρχαν, αρχίζουν να αποκτούν δεξιότητες και γνώσεις, στα έξι από τα εννιά επαγγελματικά σχολεία της Alliance, γυναίκες και άνδρες. Επηρεάζουν και όλη την παιδεία, όχι μόνο των εβραϊκών σχολείων αλλά και των ιδιωτικών εβραϊκών σχολείων και των υπολοίπων ξένων σχολείων στην πόλη».
Για την επίδραση της γαλλικής κουλτούρας στο δημόσιο χώρο μίλησε ο αρχιτέκτων, Πρόδρομος Νικηφορίδης, τονίζοντας ότι αυτή είναι συνεχόμενη και ζώσα μέχρι σήμερα. «Μιλάμε για τη νέα παραλία, μιλάμε για το μελλοντικό πολιτιστικό πάρκο Παύλου Μελά αλλά και τη βραβευμένη μελέτη για τον ανασχεδιασμό του άξονα της Αριστοτέλους, την οποία σχεδίασε ο Ε. Εμπράρ».

Η έκθεση και το βιβλίο είναι σε επιμέλεια Ευαγγελίας Μεσοχωρίτη και Εύης Μούρνου, ενώ η επιστημονική επιτροπή που επιμελήθηκε το περιεχόμενο απαρτίζεται από τους: Βλάση Βλασίδη, Mathieu Jestin, Νίκο Καλογήρου, Ευαγγελία Μεσοχωρίτη, Ρένα Μόλχο, Ανδρέα Μπουρούτη, Βίλμα Χαστάογλου – Μαρτινίδη),  Paul Dumont, Αnne-Marie Faraggi-Rychner, Μερόπη Αναστασιάδου, Πρόδρομο Νικηφορίδη και Bernard Cuomo. 
Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Γιάννης Κεσόπουλος.