Ο Τραμπ και όλοι οι άλλοι: Στα «χαρακώματα» για το εμβόλιο κατά του κορονοϊού

Ο Σι Τζινπίνγκ, ο Εμανουέλ Μακρόν, η Άνγκελα Μέρκελ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θέλουν κάθε εμβόλιο που θα αναπτυχθεί για το νέο κορονοϊό να είναι «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό». Ομως, στην Ουάσινγκτον, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει μία απόλυτη προτεραιότητα: να εμβολιάσει τους συμπατριώτες του. Πίσω από την αρχή του «παγκόσμιου δημόσιου αγαθού» υπάρχουν δύο προβλήματα: η πνευματική ιδιοκτησία και η διανομή των πρώτων δόσεων. Το πρώτο πρόβλημα είναι πιο εύκολο να επιλυθεί από το δεύτερο.

Η Αφρική ζητεί ένα εμβόλιο χωρίς πατέντα, δήλωσε ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σύριλ Ραμαφόζα. Αυτό δεν είναι και πολύ πιθανό: τα εργαστήρια θα θελήσουν να διανείμουν μεταξύ τους τα δισεκατομμύρια των επενδύσεων και θα μπορούν να βασισθούν στην υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, που διάκεινται εχθρικά σε οποιαδήποτε αμφισβήτηση των διεθνών δικαιωμάτων πνευματική ιδιοκτησίας. Αλλωστε, αυτό το επανέλαβαν αυτήν την εβδομάδα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Το εμβόλιο, κατά συνέπεια, δεν θα είναι δωρεάν. Ως προς την διαμόρφωση της τιμής, πολλοί όμιλοι έχουν δεσμευθεί απλώς να καλύψουν τα έξοδα παραγωγής. Η υπόσχεση της διαμόρφωσης τιμής κόστους είναι υποκειμενική: παλαιότερα ίσχυσε για τις θεραπείες κατά του ιού HIV, δηλώνει ο Matthew Kavanagh, του Πανεπιστημίου Georgetown, αλλά οι παρασκευάστριες εταιρείες των γενόσημων στην συνέχεια εξασφάλισαν μεγάλα περιθώρια και διαίρεσαν το κόστος δια 10 ή και περισσότερο.

Για τον Mark Feinberg, πρώην επιστημονικό διευθυντή της Merck Vaccines και σημερινό πρόεδρο της International AIDS Vaccine Initiative (IAVI), τα εργαστήρια πήραν το μάθημα και δεν θα θελήσουν να γίνουν «παρίες», πράγμα που θα έβλαπτε την φήμη και την κερδοφορία τους.

Πιστεύει ότι η κατανομή της πνευματικής ιδιοκτησίας θα γίνει σε κάθε περίπτωση, αφού «κανείς δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί μόνος στην παγκόσμια ζήτηση και θα είναι υποχρεωμένοι να βρουν εταίρους για την παρασκευή του προϊόντος». Το δύσκολο ερώτημα: ποιοι από τα 7,6 δισεκατομμύρια των κατοίκών του πλανήτη θα εμβολιασθούν πρώτοι;

«Πρώτα η Αμερική»

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Ευρώπη και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις θέλουν να συγκροτήσουν μηχανισμό «ισότιμης» κατανομής, βάσει της αρχής ότι απόλυτη προτεραιότητα έχει το υγειονομικό προσωπικό κάθε πληγείσας χώρας, στην συνέχεια οι εργαζόμενοι της πρώτης γραμμής (αστυνομία, μεταφορές...) και στην συνέχεια ο υπόλοιπος πληθυσμός.

Ο Ντόναλντ Τραμπ όμως θέλει επιστροφή στην κανονικότητα και περιφρονεί την έννοια της διεθνούς αλληλεγγύης: στόχος της κυβέρνησής του είναι 300 εκατομμύρια δόσεις μέχρι τον Ιανουάριο, για να εμβολιασθεί το σύνολο του αμερικανικού πληθυσμού. Στόχος υποθετικός, αφού οι κλινικές δοκιμές μόλις έχουν ξεκινήσει.

«Η νοοτροπία του είναι απομονωτιστική, πολύ ξενοφοβική, απολύτως αντίθετη με αυτό που χρειάζεται για την αντιμετώπιση της πανδημίας», δηλώνει ο Sten Vermund, διευθυντής της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Yale. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι νησί και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον υπόλοιπο κόσμο για να καταναλώσουν και να τραφούν», υπενθυμίζει. «Δεν θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα αν ο κόσμος συνεχίζει να πλήττεται από τον κορονοϊό».

Όπως ανσφέρει το ΑΠΕ - ΜΠΕ, η κυβέρνηση Τραμπ έχει επενδύσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε σειρά πειραματικών εμβολίων (Johnson & Johnson, Moderna, Sanofi) με την ελπίδα ότι ένα ή περισσότερα εμβόλια θα μπορέσουν να παρασκευασθούν στις ΗΠΑ. Οι επικεφαλής της Moderna και της Sanofi διεμήνυσαν ήδη στην Ευρώπη ότι πρέπει να ακολουθήσει το παράδειγμα της Ουάσινγκτον. Η έσχατη εγγύηση κατά της εθνικοποίησης των εμβολίων είναι η κατασκευή μονάδων παραγωγής σε πολλές ηπείρους.

Αλλά, αντίθετα με ό,τι συνέβη κατά την πανδημία της γρίπης H1N1 το 2009, «εκκινούμε από το σημείο μηδέν. Δεν έχουμε ούτε εμβόλιο, ούτε μονάδα παραγωγής», λέει ο Pascal Barollier του Gavi, ενός οργανισμού που αγοράζει εμβόλια για τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ο Συνασπισμός για Καινοτομία Επιδημικής Προετοιμασίας, Cepi, που συγκροτήθηκε το 2017 απέναντι στην αρχική αποτυχία αντιμετώπισης της επιδημίας του ιού Εμπολα, έχει επενδύσει μισό δισεκατομμύριο δολάρια σε εννέα εταιρείες ανάπτυξης εμβολίων κατά της Covid-19. Σε αντάλλαγμα τους ζητεί διανομή των τεχνολογιών ώστε να γίνει δυνατή η μαζική και ταχεία παραγωγή εμβολίων. Ετσι, τα εργαστήρια αυτά κατασκευάζουν επιπλέον γραμμές παραγωγής χωρίς να περιμένουν τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών.

Εταιρείες συμμαχούν: η Moderna θα έχει παραγωγή στις ΗΠΑ (για την αμερικανική αγορά) και στην Ελβετία (για την Ευρώπη). Η Sanofi έχει συμμαχήσει με μία ανταγωνίστρια, την GlaxoSmithKlein: οι δύο φαρμακευτικοί κολοσσοί διαθέτουν πολλά εργοστάσια τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Για να εμβολιασθεί ο πλανήτης θα χρειασθεί να ανακαλυφθούν όχι ένα αλλά πολλά εμβόλια.