Αυθαίρετα: Ερχεται «Μεγάλος Αδελφός» - Drones, ψηφιακές πλατφόρμες και AI θα εντοπίζουν τα κτίσματα χωρίς άδεια

Ανάποδα γύρισε την κλεψύδρα για τον εντοπισμό των αυθαιρέτων το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθώς βγήκε στο αέρα ο διεθνής διαγωνισμός τον οποίο τρέχει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) προκειμένου να πιασει δουλειά ο «Μεγάλος Αδελφός» των κτισμάτων που ανεγέρθηκαν παρανόμως μετά τον Ιούλιο του 2011, το χρονικό ορόσημο που έχει τεθεί και αποτελεί την κόκκινη γραμμή μετά την οποία δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν.

Σκανάρισμα 30.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων

Στόχος είναι να «σκαναριστεί» έκταση 30.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων ώστε να εντοπιστούν και να πιαστούν στην τσιμπίδα του νόμου όλα τα παράνομα κτίσματα, οι ιδιοκτήτες των οποίων θα έρθουν αντιμέτωποι με κατεδαφίσεις fast track, οι οποίες έχουν ήδη θεσμοθετηθεί. Για τον σκοπό αυτό θα επιστρατευτούν drones που θα εγκατασταθούν σε ειδικούς σταθμούς, αλλά και επανδρωμένα αεροσκάφη με φωτογράφους, θα ληφθούν αεροφωτογραφίες, οι οποίες θα ανανεώνονται με νέες επαναληπτικές λήψεις υψηλής ανάλυσης, θα γίνει διασύνδεση όλων των υφιστάμενων πληροφοριακών συστημάτων από την πλατφόρμα e-Άδειες, τις Δηλώσεις Αυθαιρέτων, την Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου και τον Ενιαίο Ψηφιακό Χάρτη, ενώ θα χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες γεωεντοπισμού και τεχνητής νοημοσύνης.

Κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί η σύγκριση της δομημένης επιφάνειας του 2011, χρονολογία που τέθηκε σε ισχύ ο πρώτος νόμος 4014/2011 για τη ρύθμιση των αυθαιρέτων κατασκευών με τη σημερινή ώστε να αποκαλυφθεί ποια ακίνητα στερούνται οικοδομικής άδειας ή έχουν ...μεγαλώσει σε σχέση με αυτά που εκείνη όριζε.

Προτεραιότητα θα δοθεί στη δόμηση της περιόδου 2012 – 2019 και σε συγκεκριμένες περιοχές της επικράτειας με έμφαση τις παράλιες ζώνες, συμπεριλαμβανομένων νησιών και άλλων περιοχών στις οποίες εντοπίζεται μεγάλο πρόβλημα αυθαιρέτων. Με το νέο σύστημα καθίσταται εφικτό σε τακτά χρονικά διαστήματα και ανάλογα με την κρισιμότητα των περιοχών να παρακολουθείται σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες πλατφόρμες του ΤΕΕ και να εντοπίζεται αν κατασκευάζεται οποιαδήποτε αυθαίρετη κατασκευή.

Στόχος είναι για την κάθε περίπτωση αυθαιρεσίας η δημιουργία ενός αντιπροσωπευτικού πολυγώνου της κάλυψης του κτίσματος ή κατασκευής, με την περιγραφή του βασικού του όγκου, των τυχών προσθηκών ή ακολουθημάτων και η καταγραφή του αριθμού των ορόφων, και των αντιπροσωπευτικών υψομέτρων βάσης και οροφής ή/και στέγης. Ο εκτιμώμενος αριθμός των κτιρίων κτισμάτων των προς κάλυψη περιοχών είναι 1.000.000, σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ του 2011 και με μία προσαύξηση 5% μέχρι το 2024.

Συνολικά ο ανάδοχος θα διερευνήσει τις περιπτώσεις 2,5 εκ. κτιρίων καθώς υπό επεξεργασία είναι και τα κτίρια που περιλαμβάνονται στο αντικείμενο προηγούμενων συναφών έργων.

Ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε από το ΤΕΕ και έχει προυπολογισμό 123.637.920 εκ. ευρώ συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, αλλά και της προαίρεσης του φυσικού αντικειμένου κατά 41 εκ. ευρώ. To έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών να προέρχεται από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Στο πλαίσιο του έργου θα γίνει:

• Εφαρμογή αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης σε ιστορικό υπόβαθρο αναφοράς 2011 και σε πρόσφατο υπόβαθρο 2024 (ορθοεικόνες) τα οποία έχουν παραχθεί από δορυφορικές εικόνες και θα διατεθούν από το υπουργείο Περιβάλλοντος και το ΤΕΕ, με σκοπό τη σύγκριση και τον εντοπισμό της διαφοράς των κτιρίων από το 2011 έως 2024 και την εξαγωγή των περιγραμμάτων τους σε έκταση 30.000 km2.
• Γεωαναφορά των τοπογραφικών διαγραμμάτων των οικοδομικών αδειών των Υπηρεσιών Δόμησης (έως το 2019) και μετάπτωση των τοπογραφικών διαγραμμάτων από το e-Άδειες (από το 2019 και μετά) για τον εντοπισμό των κτιρίων μετά το 2011 χωρίς οικοδομική άδεια.
• Παραγωγή ψηφιακού ορθοφωτοχάρτη ακρίβειας έως 20 cm, από αεροφωτογράφηση για την κάλυψη 20.000 τετρ. χιλιομέτρων της χώρας, επιπλέον των περιοχών που έχουν ήδη καλυφθεί κατά την περίοδο 2022-2024 στο πλαίσιο των έργων Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης και 3DΜητρώο Κτιρίων που υλοποιεί το ΤΕΕ, κατανεμημένων πανελλαδικά στα αστικά κέντρα χώρας, με έμφαση σε παράλιες ζώνες και κατά προτεραιότητα σε περιοχές με αυξημένα προβλήματα αυθαίρετης δόμησης.
• Δημιουργία τρισδιάστατης ψηφιοποίησης περίπου ενός εκατομμυρίου κτισμάτων, με υπολογισμό της κάλυψης, της συνολικής δομημένης επιφάνειας, του υψομέτρου βάσης και κορυφής και τη δημιουργία 3D μητρώου κτιρίων.
• Ανάπτυξη εφαρμογών, εργαλείων και ηλεκτρονικών υπηρεσιών στο πληροφοριακό σύστημα «Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης» για την υλοποίηση της διαδικτυακής πλατφόρμας χωρικού εντοπισμού και αξιολόγησης της εν δυνάμει αυθαίρετης δόμησης με συνδυασμό χωρικής ανάλυσης, πολύκριτηριακής επεξεργασίας και χρήση βαθειάς μηχανικής μάθησης και προσαρμοσμένων αλγορίθμων ΑΙ.

Το σύστημα θα διαλειτουργεί και με το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών (Ε.Η.ΣΥ.ΚΑ), που προβλέπεται να υλοποιηθεί, ενώ θα παρέχεται εφαρμογή και εργαλεία για την εξυπηρέτηση του έργου των ελεγκτών δόμησης και των κλιμακίων ελέγχων καθώς και η λειτουργία Γραφείου Συντονισμού και Επιχειρήσεων.

Θα αναλυθούν και θα υποστούν επεξεργασία δεδομένα από το μητρώο συνολικά 2,5 εκατομμυρίων κτιρίων, ψηφιοποιημένες και γεωκωδικοποιημένες άδειες οικοδομών, καθώς και κάθε στοιχείο από τις πλατφόρμες για τις οικοδομικές άδειες, της υπαγωγής αυθαιρέτων, της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας, και στοιχεία του Κτηματολογίου, των δασικών χαρτών, του αγιαλού, κλπ. για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των «εν δυνάμει» αυθαίρετων κατασκευών, με προτεραιότητα τη δόμηση της περιόδου 2012 - 2019.

Παράλληλα προβλέπεται η εγκατάσταση σταθμών και η διενέργεια παράλληλων πτήσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAVs), συνολικής κάλυψης 3.500 τετρ. χλμ, με προτεραιότητα στις περιοχές ειδικού ενδιαφέροντος και στις περιοχές που έχουν ήδη αποτυπωθεί από τα δύο προηγούμενα έργα του ΤΕΕ με πτήσεις 2022 – 2024 και η επεξεργασία δεδομένων για τον έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης για περίπου 140.000 κτίρια.

Στο πλαίσιο του έργου προβλέπονται ποιοτικοί έλεγχοι των αποτελεσμάτων, με σκοπό να ελαχιστοποιηθούν οι περιπτώσεις ασαφειών σε σχέση με την ταυτοποίηση οικοδομικών αδειών και περιγραμμάτων κτισμάτων. Εκτιμάται, πάντως, ότι λόγω των ειδικών περιπτώσεων και της πολυπλοκότητας της πολεοδομικής νομοθεσίας και των κτιριοδομικών κανονισμών, για περίπου 300.000 κτίσματα το αποτέλεσμα από την αυτοματοποιημένη συνδυαστική διαδικασία δεν θα προκύπτει με σαφήνεια, οπότε θα απαιτηθεί από τον ανάδοχο επανέλεγχος κατά περίπτωση καθώς και βελτιστοποίηση του μοντέλου και των αλγορίθμων.

Το έργο θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε 16 μήνες, ενώ ο ανάδοχος θα πρέπει να παρέχει υπηρεσίες εγγύησης για χρονικό διάστημα 3 ετών μετά την παράδοσή του.

Πλατφόρμα καταγγελιών και fast track κατεδαφίσεις

Υπενθυμίζεται ότι το οπλοστάσιο κατά της αυθαίρετης δόμησης συμπληρώνει, σύμφωνα, με τον νόμο που ψηφίστηκε την περασμένη άνοιξη, το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών, το οποίο θα είναι προσβάσιμο μέσω του gov.gr. Αντικείμενο του είναι η δημιουργία και τήρηση ψηφιακού αρχείου καταγγελιών για τον εντοπισμό και τον έλεγχο αυθαίρετων κτιρίων και κατασκευών και ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων για την υποβολή των καταγγελιών καθώς και για την καταγραφή, αξιολόγηση και προτεραιοποίηση της παρακολούθησης της εξέλιξής τους.

Για την άντληση δεδομένων και αρχείων σχετικά με τα ακίνητα στα οποία αφορούν οι καταγγελίες, η πλατφόρμα διασυνδέεται με τις υπόλοιπες σχετικές πλατφόρμες. Καταγγελία θα μπορεί να υποβάλει ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα ο ενδιαφερόμενος, ο πληρεξούσιος δικηγόρος του ή εξουσιοδοτημένος μηχανικός πληρώνοντας παράβολο ύψους 200 ευρώ. Από την πληρωμή του παραβόλου εξαιρούνται οι φορείς του Δημοσίου. Τα έσοδα του λογαριασμού θα διατίθενται για την καταβολή των αποζημιώσεων και των εξόδων των ελεγκτών δόμησης που διεξάγουν τους ελέγχους. Σε περίπτωση, πάντως, που η καταγγελία αποδειχθεί έστω και μερικώς ακριβής, το παράβολο θα επιστρέφεται στον καταγγέλλοντα.

Οι καταγγελίες προβλέπεται ότι αξιολογούνται μεταξύ άλλων βάσει της επάρκειας των στοιχείων που περιέχουν, ώστε να είναι δυνατή η διερεύνησή τους και η διεξαγωγή ελέγχου ή έρευνας, ενώ η προτεραιοποίηση ελέγχου τους λαμβάνει υπόψη τα εξής κριτήρια:

• το μέγεθος του αυθαίρετου κτιρίου ή κατασκευής,
• την εκτίμηση του βαθμού επικινδυνότητας της καταγγελλόμενης πράξης και την αξιολόγηση του κινδύνου ως προς τις άμεσες ή έμμεσες συνέπειές της στο περιβάλλον, ιδίως στα δάση, τις δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, στον αιγιαλό, στις παραλίες και στα ρέματα,
• την επανάληψη της καταγγελλόμενης πράξης ή την υποτροπή του καταγγελλόμενου.
• τη χρονική προτεραιότητά τους.

Υπενθυμίζεται ότι βάσει του ίδιου νόμου, προβλέπονται κατεδαφίσεις εξπρές ακόμα και μέσα σε διάστημα ενός μήνα από τον εντοπισμό αυθαιρέτου από τους ελεγκτές δόμησης.