Ο Ερντογάν μεταφέρει στη Λιβύη τον πόλεμο της Συρίας με το βλέμμα στις ΑΟΖ

Οι μάχες μαίνονται σε απόσταση μόλις ολίγων εκατοντάδων χιλιομέτρων από τις ακτές της Κρήτης, με τις αντίπαλες πλευρές να ενισχύουν τα οπλοστάσιά τους («εισάγοντας» μισθοφόρους και οπλικά συστήματα από το εξωτερικό), τις γραμμές να αναδιατάσσονται στο έδαφος και το μέλλον να διαγράφεται μεσομακροπρόθεσμα… εκρηκτικό.

Οσα βαρύγδουπα αποφασίστηκαν υπό μορφή δεσμεύσεων, μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, στη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη (η τήρηση του εμπάργκο όπλων, η μη εμπλοκή στις εσωτερικές υποθέσεις της αφρικανικής χώρας, η κατάπαυση του πυρός και η επιστροφή στο τραπέζι των πολιτικών διαβουλεύσεων) ηχούν πια σαν ανέκδοτο και μάλιστα από τα κακόγουστα, υπό την έννοια ότι παραβιάζονται κατάφωρα από τις ίδιες τις χώρες που τα υπέγραψαν.

Ακόμη και η Γερμανία, που δεν εμπλέκεται άμεσα στον λιβυκό εμφύλιο, το διάστημα από τις 20 Ιανουαρίου έως και τις 3 Μαΐου, στον απόηχο δηλαδή της Διάσκεψης του Βερολίνου, φέρεται να προχώρησε σε εξαγωγές όπλων συνολικής αξίας περίπου 331 εκατ. ευρώ προς χώρες όπως είναι η Αίγυπτος, η Τουρκία και τα ΗΑΕ, που με τη σειρά τους όμως στέλνουν όπλα στο μέτωπο της Λιβύης.

Το εμπάργκο που δεν εφαρμόστηκε και η IRINI που καθυστερεί 

Οσο για τη στρατιωτική επιχείρηση «IRINI», μέσω της οποίας οι Ευρωπαίοι υποτίθεται ότι θα συνέβαλαν στην «επιβολή του εμπάργκο όπλων κατά της Λιβύης», εκείνη εγκαινιάστηκε μεν θεσμικά προ διμήνου (στις 31 Μαρτίου), αλλά δεν έχει ακόμη περάσει από τη θεωρία στην πράξη... Αν και καλά ενημερωμένες πηγές ξεκαθαρίζουν, μιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής», πως η συγκεκριμένη επιχείρηση είναι βέβαιο πως θα υλοποιηθεί κάποια στιγμή, παρά τις καθυστερήσεις.

Εν τω μεταξύ, πάντως, οι εξελίξεις στο λιβυκό έδαφος καλπάζουν, με την Τουρκία μάλιστα, σε ρόλο (συμ)πρωταγωνιστή, να έχει καταφέρει να κατοχυρώσει τη θέση της ως «χώρας-κλειδί» (key outside player) στα μάτια μεγάλου μέρους της διεθνούς κοινότητας, πολλών Ευρωπαίων συμπεριλαμβανομένων. Πώς; Στέλνοντας στη Λιβύη αεροσκάφη (επιτήρησης κ.ά.) και τουρκικά drones (Bayraktar TB2, Anka-S), τεθωρακισμένα οχήματα και πολεμικά πλοία (ικανά να πλήττουν με πυραύλους χερσαίους στόχους από τα ανοιχτά των λιβυκών ακτών), εκατοντάδες Τούρκους στρατιωτικούς συμβούλους (στη βάση Μιτίγκα) και συνολικά χιλιάδες πληρωμένους από την Τουρκία ξένους μισθοφόρους (ως επί το πλείστον προερχόμενους από τη Συρία), στις τάξεις των οποίων φέρονται μάλιστα να έχουν στρατολογηθεί και περίπου 150 μικρά παιδιά.

Συνεπικουρούμενες από την Τουρκία, οι δυνάμεις που πρόσκεινται στην αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ κατάφεραν να ανακαταλάβουν περιοχές στα βορειοδυτικά, κοντά στα σύνορα με την Τυνησία, καθώς και τη στρατηγικής σημασίας αεροπορική βάση Αλ Βατίγια κοντά στην Τρίπολη, αναγκάζοντας έτσι σε οπισθοχώρηση (προσωρινή ή όχι, μένει να φανεί) τις δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) υπό τον Χαλίφα Χαφτάρ. Κατά την αντεπίθεσή τους, μάλιστα, οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις φέρονται να κατέστρεψαν/κατέλαβαν και ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα τύπου Pantsir που βρίσκονταν στα χέρια του LNA.

Η Λιβύη, η χώρα με τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα της Αφρικής, πορεύεται μέσα σε συνθήκες εμφυλίου ήδη από το 2011 και την ανατροπή/θανάτωση του Μουαμάρ Καντάφι. Εν έτει 2020 πια, στα δυτικά (Τρίπολη) βρίσκεται οχυρωμένη η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ, που υποστηρίζεται από την Τουρκία, το Κατάρ και… τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ. Στα ανατολικά, από την άλλη (Τομπρούκ, Βεγγάζη), βρίσκεται ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, που συνδέεται πολιτικά με τη δημοκρατικά εκλεγμένη Βουλή των Αντιπροσώπων και υποστηρίζεται στρατιωτικά από τη Ρωσία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.ά. Από άποψη έκτασης, ο Χαφτάρ βρίσκεται σήμερα να ελέγχει με διαφορά το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας: σχεδόν το σύνολο αυτής, εκτός από μια σειρά από περιοχές στα βόρεια και δυτικά.

Από τον Απρίλιο του 2019, ο Χαφτάρ θα ξεκινούσε και την «πολιορκία» της Τρίπολης, με τελικό στόχο την κατάληψη της λιβυκής πρωτεύουσας και μαζί της εξουσίας. Περίπου έναν χρόνο μετά, ο Χαφτάρ όχι μόνο δεν έχει καταφέρει να πάρει την Τρίπολη, αλλά και οπισθοχωρεί από θέσεις στρατηγικής σημασίας, όπως ήταν για παράδειγμα το αεροδρόμιο Αλ Βατίγια, στα νοτιοδυτικά της Τρίπολης, με τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις παράλληλα να έχουν πλέον ανακτήσει και τον έλεγχο των γραμμών ανεφοδιασμού από τα σύνορα με την Τυνησία προς την Τρίπολη και τη Μισράτα.

Ακόμη τίποτα δεν έχει κριθεί 

Αμερόληπτοι αναλυτές, με βαθιά γνώση των δεδομένων όπως εκείνα έχουν πια διαμορφωθεί στο λιβυκό έδαφος, εκτιμούν ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς να μιλήσει κανείς για νικητές και ηττημένους. Σημειώνουν, δε, με νόημα ότι οι νίκες των υποστηριζόμενων από την Αγκυρα δυνάμεων ακόμη παραμένουν «εύθραυστες» και «ανολοκλήρωτες». «Η πλευρά του Χαφτάρ χάνει από τα κέρδη, δεν χάνει από το κεφάλαιο» σημειώνουν στο «Εθνος της Κυριακής» πηγές με βαθιά γνώση του λιβυκού μετώπου, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Ελλάδας να αποκλιμακωθεί η ένταση και να οδηγηθούν οι δύο πλευρές (GNA, LNA) σε μια συμπεφωνημένη πολιτική διευθέτηση της κρίσης. Μια τέτοια πολιτική διευθέτηση είναι πολύ πιθανό, μάλιστα, να λειτουργήσει και σε βάρος του τουρκολιβυκού μνημονίου επί των θαλασσίων οριοθετήσεων που συνήψαν Ερντογάν και Αλ Σάρατζ, όπως σημειώνουν, μεταξύ άλλων, και τουρκικές πηγές. Υπενθυμίζεται, άλλωστε, ότι το επίμαχο μνημόνιο το έχουν αποκηρύξει ως παράνομο και οι Λίβυοι αντίπαλοι (LNA, λιβυκό Κοινοβούλιο) της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας του Φαγιέζ αλ Σάρατζ.

Η πλευρά Χαφτάρ ενισχύεται με ρωσική «βοήθεια» μέσω Συρίας 

Προς το παρόν, πάντως, οι αντιμαχόμενες δυνάμεις στο έδαφος δείχνουν να ανασυντάσσονται αλλά και να ενισχύονται με άγριες εκατέρωθεν διαθέσεις. «O πόλεμος, τις επόμενες εβδομάδες, θα ενταθεί μαζί με την ενίσχυση των δύο αντιμαχόμενων πλευρών από τους κύριους εξωτερικούς υποστηρικτές τους (…) O πόλεμος θα συνεχιστεί αυξάνοντας την πίεση τόσο προς την πλευρά του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ όσο και προς την διεθνή κοινότητα για την υπογραφή μιας ανακωχής και την εξεύρεση μιας νέας φόρμουλας διπλωματικής διευθέτησης υπό την μορφή μιας νέας διάσκεψης», σημειώνει χαρακτηριστικά σε ανάλυσή του ο Γιάννης Ιωάννου για το Geopolitical Cyprus.

Η πλευρά του Χαφτάρ εμφανίστηκε την περασμένη Πέμπτη να προαναγγέλλει αεροπορικές επιδρομές κατά τουρκικών στόχων στη Λιβύη, «καλωσορίζοντας» παράλληλα και τη μετάβαση ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών (MiG 29, Sukhoi 24) από τη Συρία στο λιβυκό μέτωπο. Υπενθυμίζεται ότι κατά το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου είχαν πραγματοποιηθεί κάποια «ύποπτα» πλήγματα πλησίον της τουρκικής πρεσβείας στην Τρίπολη. «Συμπτωματικά», στις αρχές του Μαΐου φέρεται να επισκέφθηκε τη Λιβύη και ο επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, Χακάν Φιντάν, σύμφωνα με το δίκτυο Al Arabiya. Συμφωνία με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έως και τις 14 Μαΐου οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει στη Λιβύη περίπου 8.700 μισθοφόρους από τη Συρία για να πολεμήσουν υπέρ του Φαγιέζ αλ Σάρατζ, ενώ άλλοι 3.550 λέγεται πως εκπαιδεύονται για τον ίδιο λόγο στην Τουρκία.

Σε «εισαγωγές» μισθοφόρων από τη Συρία εμφανίζονται, ωστόσο, παράλληλα να προχωρούν και οι δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) υπό τον Χαφτάρ, χάρη στη βοήθεια της Ρωσίας, με τις πληροφορίες να κάνουν λόγο συγκεκριμένα για μια δύναμη κρούσης 2.000 Σύρων μαχητών που έρχεται να προστεθεί στους περίπου 1.200 μισθοφόρους του ρωσικού Wagner Group που μάχονται ήδη στη βορειοαφρικανική χώρα. Κρίνοντας από τις εξελίξεις στο έδαφος, είναι πια προφανές ότι ο εμφύλιος της Συρίας πλέον μεταφέρεται και στη Λιβύη.

Τα εμπόδια για τον Ερντογάν και ο ρόλος των φυλών της Λιβύης

Για τον Ερντογάν, ωστόσο, η Λιβύη παρουσιάζει μια σειρά από δυσκολίες. Ως μέτωπο είναι μακριά από την Τουρκία, πράγμα που καθιστά πιο δύσκολη την εκεί αποστολή και συντήρηση δυνάμεων (η συμμετοχή αεροσκαφών εναέριου ανεφοδιασμού σε ασκήσεις με τουρκικά F-16 πάνω από τις λιβυκές ακτές φανερώνει, αν μη τι άλλο, διαθέσεις πειραματισμού εκ μέρους της Αγκυρας, οι δυνάμεις της οποίας θα επιδιώξουν ωστόσο να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις εγκαταστάσεις σε Αλ Βατίγια και Μιτίγκα). Σε βάρος του Ερντογάν λειτουργεί παράλληλα και το γεγονός ότι οι φυλές των Βεδουίνων της Λιβύης αντιμετωπίζουν από καχύποπτα έως και εχθρικά τη στρατιωτική παρουσία της «οθωμανικής» Τουρκίας εντός των λιβυκών συνόρων. Σημειωτέον, δε, ότι στην πλειονότητά τους οι εν λόγω φυλές εμφανίζονται σήμερα να έχουν καλές σχέσεις με την πλευρά του Χαλίφα Χαφτάρ.

Η λιβυκή εμπλοκή είναι, όμως, παράλληλα και αντιδημοφιλής στα μάτια των Τούρκων ψηφοφόρων, η πλειονότητα των οποίων έχει εμφανιστεί κατ’ επανάληψη να αποδοκιμάζει μέσα από δημοσκοπήσεις την αποστολή τουρκικών δυνάμεων στη χώρα του Καντάφι. Το λιβυκό χάος, ωστόσο, έχει και μια άλλη διάσταση για το καθεστώς Ερντογάν, καθώς έρχεται να λειτουργήσει ως «όχημα» και εφαλτήριο για τη μονομερή, αυθαίρετη και μαξιμαλιστική επέκταση των τουρκικών θαλασσίων ζωνών έως και τις νοτιοανατολικές ακτές της Κρήτης, όπως προκύπτει μέσα από το τουρκολιβυκό μνημόνιο περί των θαλασσίων οριοθετήσεων που υπέγραψαν Ερντογάν και Φαγιέζ αλ Σάρατζ τον περασμένο Νοέμβριο. Εάν μάλιστα ισχύει αυτό που λέγεται, ότι δηλαδή οι Τούρκοι έθεσαν εκβιαστικά ως προϋπόθεση για να παράσχουν στρατιωτική βοήθεια στη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας την προηγούμενη σύναψη της συμφωνίας επί των θαλασσίων οριοθετήσεων, αντιλαμβάνεται κανείς και τη σημασία που έχουν αυτές οι οριοθετήσεις για το καθεστώς Ερντογάν.

Υπό ακριβώς αυτό το πρίσμα, λοιπόν, της προάσπισης δηλαδή των τουρκικών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου από την Κύπρο έως και την Κρήτη, η Τουρκία θα επιχειρήσει να νομιμοποιήσει την εμπλοκή της στο λιβυκό μέτωπο, επηρεάζοντας τις εκεί εξελίξεις. Οπως άλλωστε σημειώνει εύστοχα και ο αναλυτής Σεθ Φράντζμαν, «ο στόχος της Τουρκίας ή του Κατάρ δεν είναι να ελέγχουν ολόκληρα κράτη, αλλά να έχουν υπό την επιρροή τους μόνο ένα κομμάτι αυτών των κρατών. Ετσι σφετερίζονται το σύστημα και το κρατούν όμηρο, χωρίς όμως να το ελέγχουν πλήρως». Για του λόγου το αληθές, αρκεί μια ματιά από τη Λιβύη έως την κατεχόμενη Κύπρο και τη Συρία.