Πόλεμος Ουκρανία: Γιατί ο Πούτιν αποφάσισε να εισβάλει – Ποιοι στόχοι και οι επιδιώξεις του

Από αέρος, ξηράς και θαλάσσης, η Ρωσία έχει εξαπολύσει μια στρατιωτική επίθεση στην Ουκρανία, ένα κράτος 44 εκατομμυρίων ανθρώπων. Επί μήνες ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αρνιόταν ότι θα εισβάλει στον γείτονά του, αλλά τα ξημερώματα της Πέμπτης ανακοίνωσε τη διεξαγωγή «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», στέλνοντας δυνάμεις πέρα από τα σύνορα στα βόρεια, ανατολικά και νότια της Ουκρανίας.

Καθώς ο αριθμός των νεκρών ανεβαίνει, τώρα κατηγορείται ότι θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη στην Ευρώπη και αυτό που θα συμβεί στη συνέχεια θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ηπείρου.

Πόσο μακριά θα φτάσει η Ρωσία;

Προς το παρόν δεν είναι σαφές αν ο ηγέτης της Ρωσίας επιδιώκει να ανατρέψει τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Ουκρανίας. Το Κρεμλίνο έχει αρνηθεί να πει, αν και πιστεύει ότι ιδανικά η Ουκρανία θα πρέπει να «απελευθερωθεί, να καθαριστεί από τους Ναζί».

Ωστόσο, με την εισβολή από τη Λευκορωσία και κοντά στο Χάρκοβο στο βορρά ο κ. Πούτιν έδειξε ότι οι στόχοι του ξεπερνούν κατά πολύ τις ανατολικές περιοχές που έχουν πληγεί από οκτώ χρόνια πολέμου. Προς αυτή την κατεύθυνση δείχνουν και οι αναφορές για στρατιωτικές επιχειρήσεις στα περίχωρα του Κιέβου.

Τις ημέρες πριν από την εισβολή, όταν έως και 200.000 στρατιώτες βρίσκονταν σε απόσταση αναπνοής από τα σύνορα της Ουκρανίας, είχε εστιάσει την προσοχή του στην ανατολή.

Αναγνωρίζοντας τα ρωσικά κρατίδια του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ ως ανεξάρτητα, είχε ήδη αποφασίσει ότι δεν αποτελούσαν πλέον μέρος της Ουκρανίας. Στη συνέχεια αποκάλυψε ότι υποστήριζε τις διεκδικήσεις τους σε πολύ περισσότερα ουκρανικά εδάφη. Οι αυτοαποκαλούμενες λαϊκές δημοκρατίες καλύπτουν λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο του συνόλου των περιοχών Λουχάνσκ και Ντονέτσκ της Ουκρανίας, αλλά οι αντάρτες εποφθαλμιούν και το υπόλοιπο.

«Τις αναγνωρίσαμε, έτσι δεν είναι, και αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίσαμε όλα τα ιδρυτικά τους έγγραφα», δήλωσε ο Ρώσος ηγέτης. Δεν τις αναγνώρισε απλώς, υπέγραψε διάταγμα που επιτρέπει την ανοιχτή στάθμευση ρωσικών στρατευμάτων εκεί και την κατασκευή και στρατιωτικών βάσεων.

Πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η εισβολή για την Ευρώπη;

Αυτές είναι τρομακτικές στιγμές για το λαό της Ουκρανίας. Δεκάδες έχουν ήδη πεθάνει σε αυτό που η Γερμανία έχει ονομάσει «πόλεμο του Πούτιν», τόσο πολίτες όσο και στρατιώτες. Και για τους ηγέτες της Ευρώπης αυτή η εισβολή έχει φέρει μερικές από τις πιο σκοτεινές ώρες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Για τις οικογένειες και των δύο ενόπλων δυνάμεων θα υπάρξουν ανήσυχες ημέρες μπροστά. Παρόλο που η εισβολή στη γείτονα εγκρίθηκε από την Άνω Βουλή της Ρωσίας, αυτός δεν είναι ένας πόλεμος για τον οποίο ο πληθυσμός της Ρωσίας ήταν προετοιμασμένος.

Ο κορυφαίος Αμερικανός στρατιωτικός αξιωματούχος Mark Milley δήλωσε ότι η κλίμακα των συγκέντρωσης των ρωσικών δυνάμεων θα σήμαινε ένα «φρικτό» σενάριο με συγκρούσεις σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές.

Η Ουκρανία έχει ενισχύσει τις ένοπλες δυνάμεις της τα τελευταία χρόνια και η Ρωσία αντιμετωπίζει έναν εχθρικό πληθυσμό, εκτιμά το BBC. Ο στρατός έχει καλέσει όλους τους εφέδρους ηλικίας 18 έως 60 ετών. Με τα λόγια του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς: «Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Αυτός είναι ο πόλεμος του Πούτιν».

Όμως η εισβολή έχει αντίκτυπο σε πολλές άλλες χώρες που συνορεύουν τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία. Η Λετονία, η Πολωνία και η Μολδαβία λένε ότι προετοιμάζονται για εισροή προσφύγων. Η Μολδαβία και η Λιθουανία έχουν κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Τι μπορεί να κάνει η Δύση;

Το ΝΑΤΟ έχει θέσει πολεμικά αεροσκάφη σε επιφυλακή, ενώ ανακοίνωσε πως ενισχύει την ανατολική της πτέρυγα με στρατεύματα, αλλά η δυτική συμμαχία έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν υπάρχουν σχέδια να στείλει πολεμικά στρατεύματα στην ίδια την Ουκρανία. Αντιθέτως, έχουν προσφέρει στην Ουκρανία συμβούλους, όπλα και νοσοκομεία. Εν τω μεταξύ, 5.000 στρατιώτες του ΝΑΤΟ έχουν αναπτυχθεί στις χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία. Άλλες 4.000 θα μπορούσαν να σταλούν στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.

Αντ' αυτού, η Δύση έχει επικεντρωθεί σε μέτρα κατά της ρωσικής οικονομίας και ορισμένων ατόμων. Αμέσως μόλις ο κ. Πούτιν έσκισε την ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ με την Ουκρανία το 2015, επιβλήθηκε μια σειρά κυρώσεων με περαιτέρω μέτρα που συγκρατήθηκαν με την ελπίδα ότι η Ρωσία δεν θα επιτεθεί:

• Η Γερμανία σταμάτησε την έγκριση του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, μια σημαντική επένδυση τόσο από τη Ρωσία όσο και από ευρωπαϊκές εταιρείες.
• Η ΕΕ συμφώνησε ευρείες κυρώσεις που περιλαμβάνουν και τους 351 βουλευτές που ψήφισαν υπέρ της "παράνομης απόφασης" της Ρωσίας να αναγνωρίσει τις ανταρτοκρατούμενες περιοχές ως ανεξάρτητα κράτη. Σκληρές κυρώσεις αποφασίστηκαν και κατά τη διάρκεια της χθεσινοβραδυνής έκτακτης Συνόδου Κορυφής
• Οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι αποκόπτουν την κυβέρνηση της Ρωσίας από τα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και στοχοποιούν υψηλόβαθμες "ελίτ"
• Το Ηνωμένο Βασίλειο έθεσε στο στόχαστρο πέντε μεγάλες ρωσικές τράπεζες και τρεις δισεκατομμυριούχους
• Τα τρία κράτη της Βαλτικής κάλεσαν τώρα ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα να αποσυνδέσει το τραπεζικό σύστημα της Ρωσίας από το διεθνές σύστημα πληρωμών Swift. Αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις στις οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης.

Τι θέλει ο Πούτιν;

Τις εβδομάδες και τους μήνες πριν από την εισβολή, η Ρωσία διατύπωσε μια σειρά από αιτήματα για "εγγυήσεις ασφαλείας" από τη Δύση, τα περισσότερα από τα οποία αφορούσαν το ΝΑΤΟ. Και ο πρόεδρος Πούτιν επέρριψε εν μέρει την ευθύνη για την απόφασή του να επιτεθεί στην ανατολική επέκταση του ΝΑΤΟ. Νωρίτερα είχε παραπονεθεί ότι η Ρωσία δεν έχει «πουθενά αλλού να υποχωρήσει - νομίζουν ότι θα καθόμαστε άπραγοι;».

«Για εμάς είναι απολύτως υποχρεωτικό να διασφαλίσουμε ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ, μα ποτέ, μέλος του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριαμπκόφ.

Άλλες βασικές απαιτήσεις του κ. Πούτιν είναι να μην αναπτύξει το ΝΑΤΟ «όπλα κρούσης κοντά στα σύνορα της Ρωσίας» και να απομακρύνει δυνάμεις και στρατιωτικές υποδομές από κράτη μέλη που εντάχθηκαν στη συμμαχία από το 1997.

Αυτό σημαίνει την Κεντρική Ευρώπη, την Ανατολική Ευρώπη και τις Βαλτικές χώρες. Στην πραγματικότητα η Ρωσία θέλει το ΝΑΤΟ να επιστρέψει στα σύνορα που είχε πριν από το 1997.

Πέρυσι ο πρόεδρος Πούτιν έγραψε ένα μακροσκελές κείμενο στο οποίο περιγράφει τους Ρώσους και τους Ουκρανούς ως «ένα έθνος» και έχει περιγράψει την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τον Δεκέμβριο του 1991 ως «διάλυση της ιστορικής Ρωσίας». Έχει υποστηρίξει ότι η σύγχρονη Ουκρανία δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από την κομμουνιστική Ρωσία και τώρα είναι ένα κράτος-μαριονέτα, που ελέγχεται από τη Δύση.

Ο πρόεδρος Πούτιν έχει επίσης υποστηρίξει ότι αν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η συμμαχία θα μπορούσε να προσπαθήσει να ανακαταλάβει την Κριμαία.

Τι έχει πει το ΝΑΤΟ;

Το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική συμμαχία με πολιτική ανοικτών θυρών σε νέα μέλη και τα 30 κράτη μέλη του είναι ανένδοτα ότι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας έχει ζητήσει «σαφή, εφικτά χρονοδιαγράμματα» για την ένταξή του στο ΝΑΤΟ, αλλά δεν υπάρχει καμία προοπτική να συμβεί αυτό για πολύ καιρό, όπως έχει καταστήσει σαφές η καγκελάριος της Γερμανίας.

Η ιδέα ότι οποιαδήποτε σημερινή χώρα του ΝΑΤΟ θα παραιτηθεί από τη συμμετοχή της είναι ανύπαρκτη. Στα μάτια του προέδρου Πούτιν, η Δύση υποσχέθηκε το 1990 ότι το ΝΑΤΟ θα επεκταθεί «ούτε σπιθαμή προς τα ανατολικά», αλλά το έκανε ούτως ή άλλως.

Ωστόσο, αυτό συνέβη πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οπότε η υπόσχεση που δόθηκε στον τότε σοβιετικό πρόεδρο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναφερόταν μόνο στην Ανατολική Γερμανία στο πλαίσιο μιας επανενωμένης Γερμανίας. Ο κ. Γκορμπατσόφ δήλωσε αργότερα ότι «το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ δεν συζητήθηκε ποτέ» εκείνη την εποχή.

Υπάρχει διπλωματική διέξοδος;

Προς το παρόν όχι, αλλά οποιαδήποτε ενδεχόμενη συμφωνία θα πρέπει να καλύπτει τόσο τον πόλεμο στην Ανατολή όσο και τον έλεγχο των εξοπλισμών.

Οι ΗΠΑ είχαν προσφερθεί να ξεκινήσουν συνομιλίες για τον περιορισμό των πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς καθώς και για μια νέα συνθήκη για τους διηπειρωτικούς πυραύλους. Η Ρωσία ήθελε να απαγορευτούν όλα τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ πέρα από τα εθνικά τους εδάφη.

Η Ρωσία ήταν θετική απέναντι σε έναν προτεινόμενο «μηχανισμό διαφάνειας» αμοιβαίων ελέγχων στις πυραυλικές βάσεις - δύο στη Ρωσία και δύο στη Ρουμανία και την Πολωνία.