30 χρόνια από τη φάτουα του Χομεϊνί που άνοιξε τον «Ασκό του Αιόλου»

Στο θρησκευτικό διάταγμα που εξέδωσε ο Χομεϊνί ζητούσε από «κάθε καλό μουσουλμάνο» να δολοφονήσει τον Ρούσντι, τους εκδότες και «όσους γνωρίζουν το περιεχόμενο» του βιβλίου, «προκειμένου κανείς να μην προσβάλει τις ισλαμικές θεότητες».

Ο Ρούσντι τέθηκε υπό την προστασία της βρετανικής αστυνομίας, αναγκάστηκε να κρυφτεί και απέκτησε συνοδεία σωματοφυλάκων. Τους έξι πρώτους μήνες μετά την έκδοση της φάτουα άλλαξε 56 φορές τόπο κατοικίας.

Η υπόθεση ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1988 με την κυκλοφορία του βιβλίου του «Σατανικοί στίχοι». Σε αυτό ο Ρούσντι διηγείται τις περιπέτειες δύο Ινδών που σκοτώθηκαν σε μια τρομοκρατική επίθεση. Ο συγγραφέας τους εμφανίζει να φτάνουν σώοι και ασφαλείς σε μια αγγλική παραλία και να αναμειγνύονται με τους μετανάστες του Λονδίνου.

Το μυθιστόρημα έχει θέμα τον ξεριζωμό και τη μετανάστευση. «Από όλες τις ειρωνίες η πιο θλιβερή είναι ότι εργάστηκα επί πέντε χρόνια για να δώσω φωνή (…) στην κουλτούρα της μετανάστευσης (…) και να βλέπω το βιβλίο μου να καίγεται, πολύ συχνά χωρίς να το έχουν διαβάσει, από τους ίδιους τους ανθρώπους στους οποίους αναφέρεται», σχολίασε ο συγγραφέας, και ο ίδιος μετανάστης από την Ινδία.

Αμέσως μετά την έκδοσή τους οι «Σατανικοί στίχοι» προκαλούν αγανάκτηση στον μουσουλμανικό κόσμο, με κατηγορίες για βλασφημία και αποστασία.

Το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αυτό που προκαλεί σκάνδαλο. Σε αυτό ο Ρούσντι παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή του βιβλίου στον ρόλο κάποιου «Μαχούντ», ενός προφήτη μονοθεϊστικής θρησκείας σε μία πολυθεϊστική κοινωνία, προφανής αναφορά στον Μωάμεθ, ο οποίος αναγκάζεται να παραδεχτεί την ύπαρξη και άλλων θεοτήτων πλην του Αλλάχ. Σύντομα όμως μαθαίνει ότι τον κορόιδεψε ο διάβολος παίρνοντας τη μορφή του θεού και ανακαλεί.

Στην Ινδία ήδη από τον Οκτώβριο του 1988 ο πρωθυπουργός Ραζίβ Γκάντι απαγορεύει την κυκλοφορία του βιβλίου, ελπίζοντας να κερδίσει τις ψήφους των μουσουλμάνων στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές. Άλλες είκοσι χώρες ακολουθούν το παράδειγμά του.

Τον Ιανουάριο του 1989 αντίτυπα των «Σατανικών στίχων» καίγονται στο Μπράντφορντ της βόρειας Αγγλίας.

Η κυκλοφορία του στις ΗΠΑ οξύνει περισσότερο τα πάθη. Συγγραφείς όπως η Σούζαν Σόνταγκ και ο Τομ Γουλφ οργανώνουν δημόσιες αναγνώσεις. Στο Πακιστάν χιλιάδες άνθρωποι επιτίθενται στο αμερικανικό πολιτιστικό κέντρο στο Ισλαμαμπάντ φωνάζοντας: «Σκύλοι Αμερικάνοι» και «Κρεμάστε τον Ρούσντι». Η αστυνομία ανοίγει πυρ εναντίον των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα πέντε άνθρωποι να σκοτωθούν.

Οι διαμαρτυρίες συνεχίζονται σε όλο τον κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη, όπου η «υπόθεση Ρούσντι» θα θεωρηθεί προϋπόθεση πραγματικής εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ιράν.

Λονδίνο και Τεχεράνη διακόπτουν τις διπλωματικές τους σχέσεις για δύο χρόνια. Στις 2 Μαρτίου 700 διανοούμενοι από όλο τον κόσμο στηρίζουν το δικαίωμα του Ρούσντι στην ελευθερία της έκφρασης.

Ο Χομεϊνί πεθαίνει τον Ιούνιο του 1989 και την επόμενη χρονιά ο Ρούσντι προσπαθεί να δώσει εξηγήσεις για το βιβλίο του σε ένα δοκίμιο με τίτλο: «Καλή πίστη». Όμως η οργή δεν καταλαγιάζει.

Το 1991 όταν ο Ρούσντι αρχίζει ξανά τις δημόσιες εμφανίσεις του, ο Ιάπωνας μεταφραστής του μαχαιρώνεται μέχρι θανάτου, ενώ ο Ιταλός και ο Νορβηγός συνάδελφοί του δέχονται επιθέσεις.

Δύο χρόνια αργότερα 37 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους όταν πυρπολείται το ξενοδοχείο στο οποίο διέμεναν στην Τουρκία από διαδηλωτές που διαμαρτύρονταν κατά του Τούρκου μεταφραστή του Ρούσντι, ο οποίος γλιτώνει.

Το 1998 η κυβέρνηση του μεταρρυθμιστή προέδρου του Ιράν Μοχαμάντ Χαταμί δεσμεύεται ότι το Ιράν δεν θα εφαρμόσει τη φάτουα. Ωστόσο το 2005 ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ επαναλαμβάνει ότι το ισλάμ εξακολουθεί να επιτρέπει τη δολοφονία Ρούσντι.

Όταν το 2007 ο συγγραφέας, εναντίον του οποίου έχουν γίνει πολλές απόπειρες δολοφονίας, χρίζεται ιππότης από τη βασίλισσα Ελισάβετ, το Ιράν κάνει λόγο για μια «ισλαμοφοβική» ενέργεια και ακραίοι ισλαμιστές, κυρίως στο Πακιστάν, εξοργίζονται ξανά.

Το 2016 πολλά ιρανικά μέσα ενημέρωσης προσθέτουν 600.000 δολάρια στα χρήματα με τα οποία έχει επικηρυχθεί ο Ρούσντι, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό σε περισσότερα από 3 εκατομμύρια δολάρια.

Ο 71χρονος Ρούσντι ζει εδώ και χρόνια στη Νέα Υόρκη και έχει επιστρέψει στην κανονική του ζωή, ενώ συνεχίζει να υπερασπίζεται τα βιβλία του. Το 2012 είχε εκτιμήσει ότι με τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης η φάτουα εναντίον του είναι πλέον πιο επικίνδυνη.

Ακολουθήστε το ethnos.gr στο Instagram