«Τα λόγια πληγώνουν περισσότερο και από τα χτυπήματα»

Ήταν βράδυ της 5ης Ιανουαρίου 2013 όταν η 14χρονη Καρολίνα αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή της πέφτοντας από το μπαλκόνι του σπιτιού της στην περιοχή Νοβάρα της Ιταλίας. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα διασκέδαζε με συμμαθητές και φίλους σε ένα πάρτι. Κατανάλωσε υπερβολική ποσότητα αλκοόλ και παρέμεινε για ώρες σε ημιλιπόθυμη κατάσταση. Το επόμενο πρωί είπε στον πατέρα της: «Μπαμπά, να ξέρεις ότι δεν θυμάμαι τίποτα από όσα έγιναν το προηγούμενο βράδυ». Τη νύχτα που έφυγε για τη γειτονιά των αγγέλων, όμως, όσα είχε κάνει βρίσκονταν online. Ο πρώην φίλος της μαζί με άλλα αγόρια την κακοποίησαν σεξουαλικά και ανέβασαν το βίντεο που τράβηξαν στο Facebook. 

Ο θάνατος της 14χρονης, που θεωρείται το πρώτο θύμα cyberbullying στην Ιταλία, οδήγησε στο να αλλάξει και να γίνει πιο αυστηρή η πολιτική του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης, αφού διαπιστώθηκαν τεράστια λάθη και παραλείψεις στη διαχείριση αναφορών κατά του επίμαχου βίντεο. Η περίπτωσή της άνοιξε τη συζήτηση για τον διαδικτυακό εκφοβισμό, ενώ η οικογένειά της ζήτησε την ποινική δίωξη του Facebook. Στον απόηχο της τραγικής αυτοκτονίας του 15χρονου μαθητή από την Αργυρούπολη, ο πατέρας της Καρολίνα, Πάολο Πίκιο, μιλά στο «Έθνος της Κυριακής» για το πρόσφατο ταξίδι του στην Ελλάδα με σκοπό την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού κατά του bullying, καθώς και για το ίδρυμα που δημιούργησε στη μνήμη της κόρης του. 

«Πρώτος στόχος μας η πρόσληψη»

«Το Ίδρυμα “Καρολίνα” το φτιάξαμε για να χτίσουμε ένα μέλλον στο οποίο το Ίντερνετ θα είναι ένας ασφαλής χώρος για παιδιά και εφήβους. Πρώτος μας στόχος είναι η πρόληψη και γι’ αυτό εργαζόμαστε επάνω στην κατάρτιση, την ψηφιακή εκπαίδευση και τη δημιουργία δικτύων υποστήριξης των παιδιών. Η Καρολίνα στο γράμμα της, άλλωστε, ήταν σαφής: “Τα λόγια πληγώνουν περισσότερο από τα χτυπήματα. Αυτό που μου συνέβη δεν πρέπει να συμβεί σε κανέναν άλλον από εδώ και πέρα”. Με πυξίδα την επιθυμία της, λοιπόν, βρήκα τη δύναμη να παλέψω να μη χαθεί ποτέ ξανά κανένα παιδί για τους λόγους που έφυγε το δικό μου» υπογραμμίζει ο Π. Πίκιο. Πίσω της, όπως ο Νικόλας που σε σημείωμά του κατονόμασε τους συμμαθητές του οι οποίοι του ασκούσαν διαρκώς bullying, άφησε ένα δεύτερο γράμμα στο οποίο υποδείκνυε τους ηθικούς αυτουργούς της αυτοκτονίας της. Πέρυσι έξι αγόρια ηλικίας από 15 έως 17 ετών οδηγήθηκαν στη Δικαιοσύνη και στις 18 Μαΐου του ίδιου έτους, χάρη στις μεγάλες μάχες του ιδρύματος, εγκρίθηκε στην Ιταλία ο πρώτος ευρωπαϊκός νόμος ενάντια στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό. «Η Καρολίνα ήταν μια έξυπνη κοπέλα που αγαπούσε τα σπορ, ήταν ανιδιοτελής και ικανότατη. Η ταπείνωση που αισθάνθηκε, οι προσβολές σε βάρος της και τα χιλιάδες σχόλια εναντίον της από ανθρώπους που δεν την ήξεραν καν την έκαναν να μην αντέξει. Έτσι, εκείνο το βράδυ, έχοντας αυτό το αφόρητο βάρος στις πλάτες της, αποφάσισε να αφαιρέσει τη ζωή της. Το ότι επέλεξε να φύγει με άλμα μέσα από το παράθυρο του υπνοδωματίου της έστειλε ένα ηχηρότατο μήνυμα» σημειώνει ο Π. Πίκιο. «Ο θάνατός της είναι μια καταγγελία που έσπασε τη σιωπή: τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης δεν έχουν αλλάξει σε ολοκληρωτικό βαθμό την κοινωνία μας ακόμη, ωστόσο τα παιδιά μας είναι πολύ πιο μπροστά από εμάς στη διαχείρισή τους. Και πολλά από αυτά έχουν ήδη δοκιμάσει την πικρή γεύση του cyberbullying. Η Καρολίνα κατέρρευσε, αλλά πρώτα βρήκε τη δύναμη να καταγγείλει και να πει την ιστορία της» συνεχίζει. 

«Να μιλούν στους γονείς τους»

Τον περασμένο Μάιο ο Π. Πίκιο βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε στο 5ο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Σχολικού Εκφοβισμού ως προσκεκλημένος του Χαμόγελου του Παιδιού. Πόσο επίπονη είναι για τον ίδιο αυτή η διαδικασία; «Θα έλεγα ότι καθημερινά μιλάω για το δράμα της κόρης μου και έτσι κάθε ημέρα αναβιώνω όλα όσα μας συνέβησαν. Προσπαθώ, όμως, να το κάνω με έναν πιο θετικό τρόπο. Για τον λόγο αυτό και επισκέπτομαι πολλά σχολεία στην Ιταλία και στο εξωτερικό, ώστε να βοηθήσω να μην υπάρξουν άλλες Καρολίνες. Πάντοτε λέω στα παιδιά να μιλούν στους γονείς τους για ό,τι τους συμβαίνει και κάθε φορά αισθάνομαι ότι ο δρόμος της ενημέρωσης είναι ο πιο σωστός και αξίζει τον κόπο και τον πόνο. Πιστεύω ότι το παιδί μου ζει μέσα από το ισχυρό μήνυμα που άφησε πίσω της και χάρη στη δραματική της ιστορία έχουν βοηθηθεί πολλά παιδιά και έφηβοι» σχολιάζει σχετικά. Οσο για το πώς φαντάζεται το μέλλον, σημειώνει ότι «απλώς ελπίζω ότι μία ημέρα το Ιδρυμα “Καρολίνα” δεν θα έχει πλέον λόγο ύπαρξης ή θα έρθει έστω η ώρα να αλλάξει την αποστολή του. Θεωρώ ότι στη σημερινή κοινωνία χρειαζόμαστε περισσότερη εκπαίδευση, ψηφιακή και μη, και πρέπει να επανέλθουμε στην ουσία των ανθρώπινων σχέσεων που δεν αντικαθίσταται και δεν συγκρίνετε με την οθόνη ενός υπολογιστή».

«Κάθε άνθρωπος διαχειρίζεται διαφορετικά το πένθος και άλλες καταστάσεις. Δεν είμαι ούτε γιατρός ούτε ψυχολόγος. Είμαι απλώς ένας πατέρας και πιστεύω ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό και υπέροχο. Δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, ένας κανόνας, μια φόρμα ή ένα μοντέλο που πρέπει κανείς να ακολουθήσει. Πρέπει απλούστατα να ακούμε τα παιδιά μας, να τα αισθανόμαστε, να τους μιλάμε και να είμαστε πάντοτε στο πλευρό τους. Κυρίως, όμως, πρέπει όλοι μέσα στην οικογένεια να δουλεύουμε συνεργατικά και το ίδιο να συμβαίνει και στα σχολεία και σε άλλους φορείς ώστε κανείς να μην αισθάνεται μόνος όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες» καταλήγει. Σύμφωνα με στοιχεία του Χαμόγελου του Παιδιού, για το α’ εξάμηνο του 2018 στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 έφτασαν 238 κλήσεις για θέματα σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό. Επρόκειτο για παιδιά, γονείς ή εκπαιδευτικούς που αναζητούσαν πολύτιμες συμβουλές και βοήθεια. «Μια αδυναμία όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός καταγραφής των περιστατικών bullying. Ετσι δεν μπορούμε να έχουμε σαφή απεικόνιση της κατάστασης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αφενός να μη γνωρίζουμε τι υφίσταται σε παροντικό χρόνο, αφετέρου να μην μπορούμε να δούμε την εξέλιξη του φαινομένου. Επίσης, δεν είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε την αλλαγή των ποιοτικών του χαρακτηριστικών από χρόνο σε χρόνο» επισημαίνει, από την πλευρά του, ο ψυχολόγος του Χαμόγελου του Παιδιού Στέφανος Αλεβίζος. 

O εκφοβισμός

«Το φαινόμενο του εκφοβισμού δεν είναι τωρινό. Απλώς στην εποχή μας το γνωρίζουμε και καταγράφουμε τις συνέπειές του. Έχουμε δει ότι πολλά από τα προβλήματα συμπεριφοράς, διάθεσης, όρεξης και ύπνου ή σεξουαλικά θέματα σχετίζονται με τον εκφοβισμό που οι ενήλικες βίωσαν ως παιδιά, οπότε δεν είναι κάτι τόσο απλό. Εκφοβισμό έχουμε όταν ένα παιδί εκτίθεται σε αρνητικές πράξεις από ένα ή περισσότερα παιδιά (ή και ενηλίκους), και αυτό συμβαίνει σε ένα καθεστώς επανάληψης με ανισορροπία δύναμης» προσθέτει. 

«Η καλή και θετική επικοινωνία ανάμεσα στον γονέα και το παιδί είναι το κλειδί. Δεν υπάρχει συνταγή για να έχει αυτοπεποίθηση το παιδί του. Αυτό προκύπτει από μια ποιοτική σχέση που προϋπάρχει στην οικογένεια και μέσα σε αυτήν απουσιάζουν η κριτική και η διάθεση απόδοσης ευθυνών. Το πρώτο πράγμα που λέω σε ένα παιδί που δέχεται bullying είναι “συγχαρητήρια”. Είναι πολύ δύσκολο να το εκμυστηρευτεί. Σε δεύτερο επίπεδο του εξηγώ πως ό,τι και αν έχει κάνει, ό,τι και αν έχει πει και όπως και αν είναι εξωτερικά, κανείς δεν έχει δικαίωμα να το εκφοβίσει. Και, τέλος, ότι δεν είναι κάτι που πρέπει να το κρατούν μυστικό, αλλά πρέπει να ζητούν βοήθεια» τονίζει.