Ο Πούτιν προσπαθεί να πάρει ξανά τον έλεγχο μετά την ανταρσία του Πριγκόζιν - Προβληματίζει η... ανησυχητικά ήρεμη αντίδρασή του

Για δύο ημέρες μετά την αναβολή της ανταρσίας του επικεφαλής της Βάγκνερ, Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είχε πει τίποτα δημοσίως. Έχοντας αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη αμφισβήτηση της εξουσίας του εδώ και 23 χρόνια και έχοντας δει τη χώρα του να φτάνει λίγο πριν τον εμφύλιο πόλεμο, πολλοί περίμεναν ότι ο πρόεδρος θα απαντούσε με ένταση και οργή.

Αντιθέτως, τη σιωπή έσπασε πρώτος ο αντίπαλός του. Σε ένα ηχογραφημένο μήνυμα διάρκειας 11 λεπτών που αναρτήθηκε στο κανάλι του στο Telegram, ο Πριγκόζιν ισχυρίστηκε ότι απλώς οργάνωσε μια διαμαρτυρία και όχι ένα πραξικόπημα, επιχειρώντας να «παραπέμψει στη Δικαιοσύνη» τα κορυφαία στρατιωτικά στελέχη της Ρωσίας για τα «λάθη τους κατά τη διάρκεια της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» στην Ουκρανία.

Όταν ο Πούτιν τελικά απευθύνθηκε και πάλι στο έθνος τη Δευτέρα, ήταν αξιοσημείωτα ήπιος. Την τελευταία φορά που είχε εμφανιστεί, είχε πει στο έθνος ότι η ανταρσία του Πριγκόζιν ήταν «μαχαιριά στην πλάτη της χώρας μας και του λαού μας» και είχε υποσχεθεί να θέσει τους αντάρτες «προ των ευθυνών τους».

Τώρα, ευχαρίστησε τους αντάρτες που έλαβαν τη «σωστή απόφαση» να σταματήσουν την προέλασή τους και τους προσέφερε συμβόλαιο για να ενταχθούν στη δύναμη του ρωσικού υπουργείου Άμυνας. Ισχυρίστηκε επίσης ότι «η ένοπλη εξέγερση θα είχε κατασταλεί ούτως ή άλλως», χωρίς όμως να διευκρινίσει πώς.

Για έναν ηγέτη που φημίζεται για τις θέσεις που διατυπώνει σε πολύωρες ομιλίες, η ομιλία της Δευτέρας ήταν λακωνική, διήρκεσε μόνο λίγα λεπτά -και άφησε περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις.

Γιατί επετράπη στον Πριγκόζιν να διαφύγει στη Λευκορωσία; Γιατί δεν έχουν τιμωρηθεί οι αντάρτες; Και πώς προσπαθεί ο Πούτιν να επανακτήσει την εξουσία του;

Πρώτα ειρήνη, μετά τιμωρία

Μέσα σε 36 αλλόκοτες και χαοτικές ώρες, ο Πριγκόζιν διέσχισε 800 μίλια από τα σύνορα της Ουκρανίας προς τη Μόσχα, κατέλαβε μια περιφερειακή στρατιωτική διοίκηση, εισέβαλε σε μια μεγάλη πόλη και ισχυρίστηκε ότι κατέρριψε ένα στρατιωτικό ελικόπτερο.

Πολλοί περίμεναν ότι η απάντηση του Πούτιν θα ήταν άμεση και βίαιη. Είπε στο διάγγελμά του το Σάββατο ότι η «προδοσία» της Βάγκνερ ήταν μια «προδοσία» προς τη χώρα τους.

«Ο Πούτιν εκτιμά την αφοσίωση πάνω απ' όλα», δήλωσε στο CNN ο Ντμίτρι Αλπέροβιτς, μέλος του Συμβουλευτικού Συμβουλίου Εσωτερικής Ασφάλειας. «Μπορείς να κλέψεις κάτω από αυτόν, μπορείς να σκοτώσεις, μπορείς να γίνεις εγκληματίας. Αλλά το μόνο πράγμα που δεν μπορείς να είσαι είναι άπιστος».

Δεδομένων αυτών, η προφανής απροθυμία του Πούτιν να τιμωρήσει τους αντάρτες φαίνεται αινιγματική.

Όμως, σύμφωνα με τον Κιρίλ Σάμιεφ, μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, η προτεραιότητα του Πούτιν θα είναι η «αποστρατιωτικοποίηση, ο αφοπλισμός και η αποστράτευση της ομάδας Βάγκνερ», πριν την επιβολή οποιασδήποτε πιθανής τιμωρίας.

«Σε τεχνικό επίπεδο, είναι σημαντικό να υπάρξει ειρήνη, ηρεμία, να δοθούν κάποιες ελπίδες και οφέλη στους απλούς μισθοφόρους της Βάγκνερ και στην ανώτερη διοίκηση, ώστε να μειωθούν τα κίνητρά τους να αντιδράσουν», δήλωσε ο Σάμιεφ στο CNN.

Ο Πούτιν αυτή τη στιγμή προσπαθεί να ισορροπήσει. Το ένστικτό του μπορεί να ήταν να αντιδράσει γρήγορα, να δείξει ότι η ανταρσία δεν θα γίνει ανεκτή και να προβάλει μια εικόνα ισχύος. Αλλά αν κινηθεί πολύ γρήγορα, κινδυνεύει να προκαλέσει μια νέα εξέγερση -και να δώσει την εντύπωση πανικού.

«Αν αντιδράσεις πολύ γρήγορα, μπορεί να δείξεις στις ελίτ ότι φοβάσαι», λέει ο Σάμιεφ. Παραδόξως, η εικόνα ενός «ισχυρού άνδρα» μπορεί αντίθετα να αποκαλύψει αδυναμία.

Ο Πριγκόζιν πρέπει να παραδειγματιστεί, σύμφωνα με τον Σάμιεφ, αλλά είναι ένα προσεκτικό ζήτημα χρόνου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται σε μια αβέβαιη φάση: Η αντεπίθεση του Κιέβου μπορεί να είναι ασταμάτητη, ενώ και η ενότητα και το ηθικό των ρωσικών δυνάμεων έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση μετά το χάος του περασμένου Σαββατοκύριακου.

«Θα φαινόταν σαν: "Ω, ο Πριγκόζιν είχε δίκιο, βασικά. Είχε δίκιο για τον στρατό, είχε δίκιο για το πόσο απροετοίμαστοι και αμόρφωτοι είναι οι στρατηγοί -και τώρα τον σκότωσαν". Είναι μια κακή εικόνα για το Κρεμλίνο», δήλωσε ο Σάμιεφ.

Εικόνα ηρεμίας

Ως εκ τούτου, η κάπως συγκρατημένη αντίδραση του Πούτιν μπορεί να αποδειχθεί εύστοχη. Αυτή η ήπια προσέγγιση ήταν πιο εμφανής την Τρίτη, καθώς ευχαρίστησε τους αξιωματικούς ασφαλείας για τον προφανή ρόλο τους στην καταστολή της ανταρσίας. «Σταματήσατε έναν εμφύλιο πόλεμο», είπε στους αξιωματούχους σε ομιλία στο Κρεμλίνο.

«Σε μια δύσκολη κατάσταση, ενεργήσατε ξεκάθαρα και συντονισμένα, αποδείξατε με πράξεις την πίστη σας στον λαό της Ρωσίας και στον στρατιωτικό όρκο και δείξατε υπευθυνότητα για την τύχη της πατρίδας και το μέλλον της», είπε.

Παράλληλα, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσίας (FSB) δήλωσε επίσης την Τρίτη ότι αποσύρει την υπόθεση εναντίον της Βάγκνερ, καθώς «οι συμμετέχοντες σταμάτησαν τις ενέργειές τους που αποσκοπούσαν άμεσα στη διάπραξη εγκλήματος», σύμφωνα με το κρατικό μέσο ενημέρωσης RIA Novosti.

Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο έσπασε επίσης τη σιωπή του την Τρίτη, επιβεβαιώνοντας ότι ο Πριγκόζιν είχε ταξιδέψει στη Λευκορωσία, σύμφωνα με τους όρους μιας «συμφωνίας» που είχε κλείσει μαζί του, επιτρέποντάς του να φύγει από τη Ρωσία χωρίς να αντιμετωπίσει ποινικές κατηγορίες.

Ο Λουκασένκο ισχυρίστηκε ότι είπε στον Πριγκόζιν πως θα «συνθλιβόταν σαν έντομο» αν συνέχιζε την προέλασή του προς τη Μόσχα και τον έπεισε να συγκαλέσει την ανταρσία. Όμως, ενώ αποκάλυψε κάποιες από τις λεπτομέρειες των διαπραγματεύσεων του Σαββάτου, ο Λουκασένκο είπε ελάχιστα για το μέλλον του Πριγκόζιν.

Απουσία δημόσιας υποστήριξης

Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, η αναγνωρισιμότητα έχει σημασία. Τώρα που έχει καταλαγιάσει η σκόνη μετά από ένα χαοτικό Σαββατοκύριακο, ο Πούτιν προσπαθεί να προβάλλει μια εικόνα που να δείχνει ότι έχει τον έλεγχο. Αλλά δεν μπόρεσε να βρει μια άλλη μέθοδο για να τον ανακτήσει, κάτι που έχουν χρησιμοποιήσει άλλοι ηγέτες αφού αντιμετώπισαν παρόμοιες προκλήσεις για την εξουσία τους: Την «εκμετάλλευση» των πολιτικών υποστηρικτών του.

Όταν ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε να αντιμετωπίσει μια απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, η αντίδρασή του ήταν γρήγορη και ασυμβίβαστη. Χιλιάδες φυλακίστηκαν μέσα σε λίγες ημέρες. Ανακοίνωσε δημοσίως ότι εξέταζε το ενδεχόμενο επαναφοράς της θανατικής ποινής. Ακόμη και ένα χρόνο αργότερα, η οργή του ήταν αισθητή. «Θα αποκεφαλίσουμε αυτούς τους προδότες», είχε πει.

Καθ' όλη τη διάρκεια της κρίσης, ο Ερντογάν δεν έλειπε σχεδόν καθόλου από τα κανάλια. Συμμετείχε στις κηδείες των νεκρών της εξέγερσης. Συγκέντρωσε τους διαδηλωτές προς υποστήριξή του, οργανώνοντας μαζικές φιλοκυβερνητικές διαδηλώσεις σε μεγάλες πόλεις.

Στη Ρωσία αυτό δεν έγινε. Οι μόνες δημόσιες εκδηλώσεις υποστήριξης ήταν για τον Πριγκόζιν. Καθώς τον οδηγούσαν έξω από το Ροστόφ-ον-Ντον το βράδυ του Σαββάτου, ο κόσμος παρατάχθηκε στους δρόμους για να τον χειροκροτήσει.

«Η εξουσία του Κρεμλίνου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αποπολιτικοποίηση της πλειοψηφίας του ρωσικού πληθυσμού. Εθελοντική, ανεξάρτητη αποπολιτικοποίηση -έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην βγαίνουν στους δρόμους από μόνοι τους», σχολιάζει ο Σάμιεφ.

Λόγω αυτής της μακροχρόνιας τακτικής, ο Πούτιν δεν μπορεί να περιμένει ότι εκατομμύρια Ρώσοι πολίτες θα συσπειρωθούν για την υπεράσπισή του, όπως στην περίπτωση του Ερντογάν.

Προς το παρόν, πρέπει να περιμένει λίγο πριν αποφασίσει πώς και πότε θα τιμωρήσει τον Πριγκόζιν.

Όμως, κατά τη διάρκεια αυτής της αναμονής, οι αμφιβολίες μπορεί να αυξηθούν στη Ρωσία. «Αν δεν φυλακιστεί, αν δεν σκοτωθεί από τον Πούτιν, αυτό θα στείλει ένα μήνυμα σε όλους ότι ο Πούτιν είναι πιο αδύναμος από ό,τι νόμιζαν και ότι μπορείς να ξεφύγεις με πολλά», λέει στο CNN ο Ντμίτρι Αλπέροβιτς, μέλος του Συμβουλευτικού Συμβουλίου Εσωτερικής Ασφάλειας.

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δύναμή του έχει πλέον εξασθενήσει. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλοί άνθρωποι σε όλη τη χώρα -οι ελίτ, διάφοροι κυβερνητικοί, διάφοροι άνθρωποι στις υπηρεσίες ασφαλείας- πιθανώς αναρωτιούνται: Αν ο Πριγκόζιν μπορεί πραγματικά να ξεφύγει με αυτό, με το να αμφισβητεί την κρατική εξουσία με αυτόν τον τρόπο, από τι μπορώ να ξεφύγω εγώ;».