Το Ιράν στο απόλυτο δίλημμα για τον διάδοχο του Ραΐσι - Ο γιος του Χαμενεΐ ή εκείνος με τη θρησκευτική επιρροή;

Ο θάνατος του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι έχει προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στην πολιτική της χώρας και εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη διαδοχή όχι μόνο της προεδρίας, αλλά και της πιο ισχυρής θέσης στη χώρα -αυτή του ανώτατου ηγέτη.

Ο Ραΐσι, ο οποίος έχασε τη ζωή του σε συντριβή ελικοπτέρου το Σαββατοκύριακο μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν, θεωρούνταν ευρέως ως πιθανός διάδοχος της σημερινής κορυφαίας προσωπικότητας, του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος είναι 85 ετών και έχει παρελθόν με ασθένειες. Ωστόσο, επίσημα δεν έχει οριστεί διάδοχος.

Σύμφωνα με το σύνταγμα του Ιράν, πρέπει να διεξαχθούν νέες εθνικές εκλογές εντός 50 ημερών για την εκλογή νέου προέδρου. Η ψηφοφορία, βέβαια, θα διεξαχθεί την ώρα που οι ηγέτες του Ιράν έχουν εμπλακεί σε μια περιφερειακή σύγκρουση με το Ισραήλ και αντιμετωπίζουν αναταραχές στο εσωτερικό τους, καθώς τα οικονομικά προβλήματα εντείνουν τη δυσαρέσκεια για την εξουσία των κληρικών.

Ο Χαμενεΐ προσπάθησε την Κυριακή να υποβαθμίσει το ενδεχόμενο αναταραχής, προτού καν γίνει γνωστός ο θάνατος του Ραΐσι. «Το έθνος δεν χρειάζεται να ανησυχεί ή να αγχώνεται, καθώς η διακυβέρνηση της χώρας δεν θα διαταραχθεί», έγραψε στο X.

Τα 2 πρόσωπα που επικρατούν για τη διαδοχή

Ο θάνατος του Ραΐσι έχει «φουντώσει» τις εικασίες σχετικά με τους πιθανούς υποψηφίους για τις δύο ανώτερες θέσεις διακυβέρνησης της χώρας. Μεταξύ των ατόμων που θεωρούνται υποψήφιοι είναι ο γιος του Χαμενεΐ, Μοτζταμπά Χαμενεΐ, 54 ετών, και ο Αλιρέζα Αραφί, 67 ετών, μέλος της Συνέλευσης των Πραγματογνωμόνων, της ομάδας που είναι υπεύθυνη για την επιλογή του νέου ανώτατου ηγέτη.

Ωστόσο, η άνοδος του Μοτζταμπά θα ερχόταν σε αντίθεση με τις απόψεις του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, του ιδρυτή της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ο οποίος παρομοίαζε τη δυναστική κυριαρχία με την παράνομη μοναρχία, την οποία βοήθησε να ανατραπεί κατά την επανάσταση του 1979. Επίσης, ο Χαμενεΐ δήλωσε πέρυσι ότι μια κληρονομημένη κυβέρνηση δεν είναι ισλαμική.

Η ιρανική ηγεσία, πάντως, δεν συζητά ποτέ δημοσίως για πιθανούς διαδόχους, αφήνοντας το ερώτημα ποιος θα διοικήσει τη χώρα μετά τον θάνατο και του Χαμενεΐ να αποτελεί αντικείμενο εικασιών.

Αν και ο Ραΐσι ερχόταν δεύτερος στην ιεραρχία, τον χρειαζόντουσαν

Σημειώνεται πως η χώρα έχει επιλέξει μόνο μία φορά στο παρελθόν νέο ανώτατο ηγέτη, όταν ο Χαμενεΐ αντικατέστησε τον Χομεϊνί το 1989. Ο Χαμενεΐ επιλέχθηκε από μια στενή ομάδα ανθρώπων που είχαν την εμπιστοσύνη του Χομεϊνί και ο διορισμός του ανακοινώθηκε δημοσίως στη συνέχεια. 

Ο Ιρανός πρόεδρος είναι ο δεύτερος στην ιεραρχία της χώρας. Αν και προηγούμενοι πρόεδροι είχαν σε κάποιο βαθμό τη δυνατότητα να ακολουθούν προσωπικές ατζέντες και τα συμφέροντα των εκλογικών τους περιφερειών, ο ανώτατος ηγέτης είναι η ανώτατη πολιτική και θρησκευτική αρχή του Ιράν και έχει τον τελικό λόγο για όλες τις σημαντικές αποφάσεις.

Ο Ραΐσι ήταν επί μακρόν αφοσιωμένος στον Χαμενεΐ και ο ίδιος ένας σκληροπυρηνικός κληρικός, με ιστορικό χρήσης του νομικού συστήματος και των δυνάμεων ασφαλείας για τη φίμωση των διαφωνούντων. Το γεγονός ότι ήταν προβλέψιμος ήταν μέρος της γοητείας του για τον Χαμενεΐ, ο οποίος κατά την τελευταία δεκαετία βοήθησε να προετοιμαστεί η άνοδος του Ραΐσι στην κορυφή. 

«Ως πρόεδρος, ο Ραΐσι δεν ήταν ο πιο σημαντικός λήπτης αποφάσεων στο Ιράν», δήλωσε η Ντίνα Εσφαντιέρι, εμπειρογνώμονας για το Ιράν και ανώτερη σύμβουλος της International Crisis Group, γράφει η Wall Street Journal. «Αλλά ο θάνατός του, σε μια εποχή που το Ιράν αντιμετωπίζει αναταραχή εντός και εκτός της χώρας, προκαλεί πραγματικό πονοκέφαλο στην κυβέρνηση, η οποία πρέπει τώρα να επικεντρωθεί στη διασφάλιση μιας σταθερής μετάβασης και εκλογών».

Ορισμένοι εικάζουν ότι ο Ραΐσι επιλέχθηκε για την προεδρία επειδή θα αποτελούσε ένα καλό μέσο για την άσκηση επιρροής από τους Φρουρούς της Επανάστασης, λόγω της έλλειψης προσωπικής φιλοδοξίας και πολιτικής εμπειρίας. Οι παρατηρητές υπέθεσαν επίσης ότι η προεδρία του ήταν ένα είδος δοκιμαστικής λειτουργίας, μια προσπάθεια να οικοδομήσει μια λαϊκή βάση πριν αναλάβει το ανώτατο αξίωμα. Ο ίδιος ο Χαμενεΐ ήταν πρόεδρος πριν γίνει ανώτατος ηγέτης.

Τα «πλεονεκτήματα» των 2 πιθανών υποψηφίων

Ο Μοτζταμπά, γιος του ανώτατου ηγέτη, δεν κατέχει επίσημη θέση στο Ιράν, αλλά πιστεύεται ότι ασκεί τεράστια επιρροή στον μηχανισμό πληροφοριών και στους Basij, μια παραστρατιωτική ομάδα που υπάγεται στους Φρουρούς της Επανάστασης και έχει χρησιμοποιηθεί για την καταστολή δημόσιων διαδηλώσεων. Αυτοί οι δεσμοί τον καθιστούν αμφιλεγόμενη επιλογή, ιδίως μεταξύ των μεταρρυθμιστών και των μετριοπαθών, και η άνοδός του στον ρόλο του ανώτατου ηγέτη θα μπορούσε να προκαλέσει ρήγματα στην πολιτική ελίτ της χώρας.

Ο Αραφί, ένας άλλος πιθανός διάδοχος του Χαμενεΐ, που αναφέρεται συχνά, είναι λιγότερο γνωστός στο κοινό, αλλά έχει καταλάβει διάφορες θρησκευτικές θέσεις υψηλού κύρους από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Αφού επιλέχθηκε από τον Χαμενεΐ για να διευθύνει το Διεθνές Πανεπιστήμιο Al-Mustafa, το κύριο ίδρυμα που χρησιμοποιείται από το Ιράν για τη διάδοση των σιιτικών διδασκαλιών σε όλο τον κόσμο, ο Αραφί έγινε επικεφαλής της προσευχής της Παρασκευής στο θρησκευτικό κέντρο του Κομ. Τώρα είναι ο διευθυντής όλων των ισλαμικών σεμιναρίων στο Ιράν, ένας από τους θρησκευτικούς ρόλους με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα.  

Το άμεσο καθήκον του Χαμενεΐ τώρα είναι να συσπειρώσει τους Ιρανούς και να διασφαλίσει τη σταθερότητα όταν τελικά πεθάνει.

«Από την πλευρά του Χαμενεΐ, το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε να δει κανείς είναι περαιτέρω αποσταθεροποίηση ενόψει της διαδοχής», δήλωσε ο Μεχρζάντ Μπορουτζέρντι, ειδικός στο Ιράν στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Μιζούρι. «Θέλει να μεταφέρει το μήνυμα ότι η σταθερότητα του καθεστώτος δεν εξαρτάται από άτομα που βρίσκονται κάτω από αυτόν».

Τη Δευτέρα (20/5), ο Χαμενεΐ διόρισε τον πρώτο αντιπρόεδρο της χώρας, Μοχάμαντ Μοχμπέρ, ως υπηρεσιακό πρόεδρο, σύμφωνα με το σύνταγμα. Ένα τριμελές συμβούλιο αποτελούμενο από τον αντιπρόεδρο, τον επικεφαλής του δικαστικού σώματος και τον πρόεδρο του κοινοβουλίου συνεδρίασε ως το πρώτο βήμα για τη διοργάνωση εκλογών εντός 50 ημερών.