Τουρκία: Αντιμέτωπη με την κλιματική κρίση - Η στρατηγική και το μεγάλο εμπόδιο

Αντιμέτωπη με τις πιο «καυτές» συνέπειες της κλιματικής αλλαγής βρίσκει σήμερα την Τουρκία η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Με τη Μεσόγειο να θερμαίνεται κατά 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, η Τουρκία έχει ήδη καταγράψει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,1°C, σύμφωνα με το Berkeley Earth. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, έντονες βροχοπτώσεις κλπ.) κάθε χρόνο ολοένα και αυξάνονται, ενώ μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει μετατόπιση προς ημίξηρες ή ξηρές συνθήκες σε ολόκληρη τη χώρα και σχεδόν το 40% των πόλεων βρίσκονται υπό «υψηλό» ή «πολύ υψηλό» κλιματικό κίνδυνο.

Η Τουρκία έγινε συμβαλλόμενο μέρος της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα το 2021 και έχει αργήσει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, λόγω ανησυχιών ότι αυτό θα εμποδίσει την ανάπτυξή της.

Η στρατηγική της Τουρκίας για την κλιματική αλλαγή

Η Τουρκία θα ανακοινώσει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της για την κλιματική αλλαγή τον Νοέμβριο στο Μπακού, με στόχο την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2053. Σύμφωνα με τη Φατμά Βαράνκ, επικεφαλής διαπραγματεύτρια της Τουρκίας για το κλίμα, το σχέδιο στοχεύει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 41% έως το 2030.

Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο περιλαμβάνει στόχους σε 7 βασικούς τομείς: από την ενέργεια έως τη γεωργία, τη βιομηχανία και τις μεταφορές. «Θα εφαρμόσουμε και θα παρακολουθούμε 49 στρατηγικές και περισσότερες από 200 δράσεις με τα αρμόδια υπουργεία μας, διασφαλίζοντας την επίτευξη των στόχων μας με δεδομένα», δήλωσε η Βαράνκ, που επισημαίνει ότι το κλειδί για την επίτευξη του στόχου είναι η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία και σε μηδενικά απόβλητα. Μέχρι το 2035, η Τουρκία σχεδιάζει επίσης να αυξήσει τη δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, κυρίως αιολική και ηλιακή, κατά επιπλέον 68 γιγαβάτ.

Άνθρακας: Το εμπόδιο στην πράσινη μετάβαση

Όταν αναλύονται οι εκπομπές της Τουρκίας, διαπιστώνεται ότι περίπου το 70% αυτών προέρχεται από τον ενεργειακό τομέα, με τη μεταποιητική βιομηχανία και τη γεωργία να ακολουθούν. Ο κύριος λόγος για το μεγάλο μερίδιο του ενεργειακού τομέα είναι η κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων, ιδιαίτερα του άνθρακα. Σύμφωνα με την έκθεση Turkish Electricity Outlook, το 2022, η Τουρκία παρήγαγε το 35% της ηλεκτρικής της ενέργειας από άνθρακα και το 33% από φυσικό αέριο. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα υποστηρίζεται με το επιχείρημα ότι ο άνθρακας είναι ένας "εγχώριος" πόρος. Ωστόσο, η εισαγωγή άνθρακα έχει αυξηθεί ραγδαία. Το 2022, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από εισαγόμενο άνθρακα ήταν κατά 25% υψηλότερη από την παραγωγή από εγχώριο άνθρακα, με το οικονομικό κόστος αυτής της εισαγωγής να ανέρχεται σε 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι λύσεις

To σενάριο, που θα προέβλεπε την παροχή κινήτρων για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή, αντί για άνθρακα, θα ήταν επωφελές όχι μόνο για τους κλιματικούς στόχους της Τουρκίας, αλλά και για τις οικονομικές της επιδόσεις, επισημαίνει η ειδική αναλύτρια Σονγκιούλ Καραντενίζ.

Στην Τουρκία, μόνο για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας απαιτούνται επενδύσεις ύψους περίπου 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Η χρηματοδότηση αυτών των επενδύσεων μπορεί να προέλθει από τα παγκόσμια ταμεία πράσινου μετασχηματισμού, όπως η Σύμπραξη Δίκαιης Ενεργειακής Μετάβασης (JETP). Ωστόσο, αυτό απαιτεί δέσμευση και σαφή στόχο για τη μετάβαση από τον άνθρακα.

Υπό τις παρούσες συνθήκες, η Τουρκία φαίνεται να έχει μπροστά της δύο επιλογές: Μπορεί να συνεχίσει να παράγει ενέργεια από ρυπογόνες και σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενες πηγές, προσκολλημένη στο επιχείρημα ότι έχει μικρή ιστορική ευθύνη στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή, ή να ενισχύσει τους κλιματικούς της στόχους, αποκτώντας πρόσβαση σε πράσινες πηγές χρηματοδότησης.

Η Συμφωνία του Παρισιού ορίζει ότι οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να παρέχουν στήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες, προκειμένου να αρθούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν. Πέρυσι δημιουργήθηκε ένα ταμείο και διατέθηκαν περισσότερα από 700 εκατομμύρια δολάρια. «Ως ενεργός παράγοντας στην αρχιτεκτονική της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, συμμετέχουμε ενεργά σε όλες τις διαδικασίες», δήλωσε η Φατμά Βαράνκ, χωρίς ωστόσο να αποκαλύπτει, αν η Τουρκία θα ζητήσει τελικά μία τέτοια πράσινη χρηματοδότηση.

Ουραγός στην κλιματική αλλαγή

Ο ισχυρισμός ότι η Τουρκία δεν έχει καμία ή αμελητέα ιστορική ευθύνη για την κλιματική αλλαγή διατυπώνεται συχνά από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Αστικοποίησης και Κλιματικής Αλλαγής. Το μερίδιο της Τουρκίας στις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα είναι περίπου 1,2%, γεγονός που την καθιστά τη 14η χώρα που ευθύνεται για τις υψηλότερες εκπομπές στον κόσμο. Παρ' όλα αυτά, η Τουρκία συγκαταλέγεται μεταξύ των 19 χωρών που ευθύνονται για σχεδόν το 80% των παγκόσμιων εκπομπών. Η Τουρκία κατατάσσεται στην 64η θέση στις κατά κεφαλήν εκπομπές, αλλά αυτές αυξάνονται χρόνο με το χρόνο.

Όπως είχε γραφτεί στο KReport τον Ιανουάριο, η Τουρκία έχει λάβει «μεσαία» βαθμολογία στην κατηγορία Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, «χαμηλή» στις κατηγορίες Εκπομπές Αερίων Θερμοκηπίου και Χρήση Ενέργειας και «πολύ χαμηλή» στην κατηγορία Κλιματική Πολιτική.