Φετουλάχ Γκιουλέν: Ο δεύτερος ισχυρότερος άνθρωπος της Τουρκίας - Το κίνημα με τους χιλιάδες πιστούς, η έχθρα με τον Ερντογάν και τα πραξικοπήματα

Έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ο δεύτερος ισχυρότερος άνθρωπος της Τουρκίας. O Φετουλάχ Γκιουλέν, ο ιμάμης και ηγέτης του κινήματος Χιζμέτ, που πέθανε σε ηλικία 86 χρονών στην Πενσιλβανία των ΗΠΑ και ζούσε αυτοεξόριστος από το 1999, αφήνει πίσω του ένα μεγάλο δίκτυο πιστών σε κάθε γωνιά του πλανήτη και μια οργάνωση με τεράστια δύναμη, πολλά χρήματα και υποδομές.

Ο Γκιουλέν, υπ΄ αριθμόν ένας εχθρός του ισχυρού Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τα τελευταία χρόνια της ζωής του χαρακτηρίστηκε από την τουρκική κυβέρνηση τρομοκράτης, μετά το πραξικόπημα του 2016, για το οποίο - αν και το είχε αρνηθεί - θεωρούνταν υποκινητής.

Από ιμάμης, πνευματικός ηγέτης

Αλλά ποιος ήταν ο Φετουλάχ Γκιουλέν; Γεννήθηκε στο χωριό Korucuk του Ερζερούμ το 1938 και διαπαιδαγωγήθηκε από τον ιμάμη πατέρα του. Από το 1959 έως το 1965 εργάστηκε ως ιμάμης, ιεροκήρυκας και καθηγητής Κορανίου. Μετά την ολοκλήρωση της στρατιωτικής του θητείας το 1963, διορίστηκε ως επικεφαλής ιεροκήρυκας στο Κιρκλαρελί και στη συνέχεια διορίστηκε στη Σμύρνη το 1966.

Ο Γκιουλέν, συνελήφθη μετά το πραξικόπημα της 12ης Μαρτίου 1971 βάσει του άρθρου 163 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα για «προπαγάνδα» για την καταστροφή της κοσμικής τουρκικής τάξης και την ίδρυση «θρησκευτικού κράτους». Παρέμεινε 6,5 μήνες φυλακισμένος.

Παρά τα εμπόδια από το στρατιωτικό νόμο και την αυτοεξορία από τη Σμύρνη στο Edremit, τα κηρύγματα του Γκιουλέν συνεχίστηκαν μέχρι το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου το 1980. Μετά το πραξικόπημα, ο Γκιουλέν προστέθηκε στη λίστα καταζητούμενων ώσπου συνελήφθη, το1986 και άμεσα αποφυλακίστηκε.

Μετά το 1986-87 παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη μέχρι την ημέρα που πήγε στην Αμερική το 1999.

Το όνομα του Γκιουλέν άρχισε να αναφέρεται συχνά στα μέσα ενημέρωσης στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Η συνάντησή του με τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β‘ αλλά και η αύξηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που συνδέονται με το κίνημα του στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της Τουρκίας ενίσχυαν συνεχώς τη φήμη του.

Εν μέσω εκστρατείας συκοφαντίας εναντίον του ο Γκιουλέν προτίμησε να μην επιστρέψει από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, το μήνυμά του κατά της βίας χαρακτηρίστηκε ξεκάθαρο: «Κάθε μουσουλμάνος δεν μπορεί να είναι τρομοκράτης και κάθε τρομοκράτης δεν μπορεί να είναι μουσουλμάνος». Πρωτοστάτησε στο άνοιγμα εκατοντάδων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και παρά το κυνήγι μαγισσών στο οποίο υποβλήθηκαν τα αγαπημένα του πρόσωπα στην Τουρκία επέμεινε ότι η βία δεν είναι ποτέ μέρος της λύσης.

Οι γκιουλενιστές

Το κίνημα - γνωστό στην Τουρκία ως Χιζμέτ - λειτουργεί εκατοντάδες σχολεία σε όλη την Τουρκία και σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των τουρκικών πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, μουσουλμανικών χωρών όπως το Πακιστάν και δυτικών χωρών όπως η Ρουμανία και οι ΗΠΑ, όπου λειτουργεί περισσότερα από 100 σχολεία.

Οι οπαδοί του λέγεται ότι είναι πολυάριθμοι στην Τουρκία, πιθανώς εκατομμύρια, και πιστεύεται ότι κατέχουν σημαίνουσες θέσεις σε θεσμούς από την αστυνομία και τις μυστικές υπηρεσίες μέχρι το δικαστικό σώμα και το ίδιο το κυβερνών κόμμα AK του κ. Ερντογάν.

Πώς από σύμμαχοι έγιναν εχθροί με τον Ερντογάν

Σε αντίθεση με την τελευταία δεκαετία, Γκιουλέν και Ερντογάν δεν υπήρξαν πάντα εχθροί. Στην πραγματικότητα, το κίνημα Γκιουλέν ήταν κάποτε ισχυρός υποστηρικτής του Ερντογάν. Με έμφαση στις ισλαμικές αξίες, ο Γκιουλέν και οι οπαδοί του ήταν σύμμαχοι του όταν ανέλαβε την εξουσία.

Μάλιστα ο νυν Τούρκος πρόεδρος χρησιμοποίησε τη γραφειοκρατική τεχνογνωσία των γκιουλενιστών για να διοικήσει τη χώρα και στη συνέχεια εκμεταλλεύτηκε τις διασυνδέσεις τους για να βγάλει το στρατό από την πολιτική. Το 2010, τουλάχιστον 300 αξιωματικοί του στρατού οδηγήθηκαν στη φυλακή για την υποτιθέμενη οργάνωση απόπειρας πραξικοπήματος το 2003. Τα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους διαπιστώθηκε αργότερα ότι ήταν κατασκευασμένα.

Ο Τούρκος δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός Ezgi Basaran αναφέρει ότι αποκαλύφτθηκε ότι οι δίκες ενορχηστρώθηκαν από τους γκιουλενιστές στον στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες, την αστυνομία και το δικαστικό σώμα. Μόλις ο στρατός παραγκωνίστηκε άρχισε να διαμορφώνεται ένας αγώνας εξουσίας καθώς το ΑΚΡ και οι γκιουλενιστές ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο του κράτους.

Εκείνη την περίοδο, έγινε επίσης όλο και πιο επικίνδυνο να επικρίνει κανείς το κίνημα Γκιουλέν.

Ο συγγραφέας Ahmet Sik στο βιβλίο του «Ο στρατός του ιμάμη», το οποίο έριχνε μια κριτική ματιά στο κίνημα Γκιουλέν, και απαγορεύτηκε πριν καν εκδοθεί.

Τώρα που βγήκε από τη φυλακή, ο Sik δήλωσε ότι η μακροχρόνια συμμαχία μεταξύ των δύο πιο επιφανών ισλαμιστών ηγετών της Τουρκίας - του Ερντογάν και του Γκιουλέν - είχε καταρρεύσει λόγω του ανταγωνισμού για εξουσία.

«Υπήρξε ένας αναγκαστικός γάμος και ο αγώνας που ξεκίνησε με το ποιος θα ηγηθεί της οικογένειας συνεχίζεται ως ένα άσχημο διαζύγιο», δήλωσε ο Sik.

«Από τη μία πλευρά, υπάρχει το κίνημα Γκιουλέν, μια σκοτεινή και αδιαφανής δύναμη που μπορεί να βλάψει την πιο ισχυρή κυβέρνηση στην ιστορία της Τουρκίας. Και από την άλλη πλευρά, έχουμε μια διοίκηση που με το πρόσχημα της καταπολέμησης αυτής της κοινότητας μπορεί και έχει αναστείλει όλες τις νομικές και δημοκρατικές αρχές», είπε.

Το πραξικόπημα του 2015 και το ξήλωμα των γκιουλενιστών

Η κόντρα μεταξύ των δύο ανδρών έφτασε στο αποκορύφωμά της το 2016, όταν ο Ερντογάν κατηγόρησε τον Γκιουλέν ως «εγκέφαλο» του αποτυχημένου πραξικοπήματος για την ανατροπή του, κάτι που ο άλλοτε σύμμαχός του αρνήθηκε κατηγορηματικά. Σε βάρος του Γκιουλέν εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης από τουρκικό δικαστήριο και είχε ζητηθεί επανειλημμένα η έκδοσή του από τις ΗΠΑ, όπου ζούσε αυτοεξόριστος στο Σέιλορσμπεργκ της Πενσιλβάνια, όμως το αίτημα αυτό δεν ικανοποιήθηκε ποτέ από τις αμερικανικές αρχές, οι οποίες δεν πίστευαν ότι ο Γκιουλέν ενεπλάκη στο αποτυχημένο πραξικόπημα και ζητούσαν αποδείξεις από την Τουρκία για τους ισχυρισμούς της.

«Μέχρι σήμερα, έχω ταχθεί κατά όλων των πραξικοπημάτων. Υπέφερα κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής επέμβασης της 27ης Μαΐου 1960, και στη συνέχεια πάλι στις 12 Μαρτίου 1971 και πάλι στις 12 Σεπτεμβρίου 1980, και έγινα στόχος στις 28 Φεβρουαρίου 1997. Πέρα από τον σεβασμό μου προς τον στρατό, ήμουν πάντα κατά των επεμβάσεων. Δεν γνωρίζω τους ανθρώπους που επιχείρησαν το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Μπορεί να με γνωρίζουν, μπορεί να έχουν παρακολουθήσει κάποιες διαλέξεις - δεν έχω ιδέα» είχε πει σε συνέντευξή του ο ίδιος, αρνούμενος την εμπλοκή του. 

Tι θα γίνει μετά τον Γκιουλέν;

Ο θάνατος του Γκιουλέν σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής για την οργάνωση και το Χιζμέτ ενώ δημιουργεί ερωτήματα για το μέλλον του κινήματος. Τι θα γίνει το δίκτυο με τους χιλιάδες πιστούς και τα πολλά χρήματα;

Σύμφωνα με τη Hurriyet αυτή την στιγμή στο κίνημα υπάρχει μια σοβαρή διαμάχη για το ποιος θα αναλάβει την ηγεσία. Η οργάνωση δεν έχει ροή χρημάτων από την Τουρκία ωστόσο από τις ΗΠΑ υπάρχει μια ετήσια ροή 200 – 250 εκατομμυρίων δολαρίων μόνο από τα σχολεία. Υπάρχουν ακίνητα, καταστήματα και σχολεία. Το ερώτημα που πλανάται είναι ποιος από δω και μπρος είναι ικανός να διαχειριστεί τόσα λεφτά.