Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών: Ο ισχυρός δεσμός ανάμεσα στη θάλασσα και την κλιματική αλλαγή

Άνοδος της θερμοκρασίας, οξίνιση, νεκρές ζώνες... Ο ωκεανός είναι ένα από τα πρώτα θύματα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), όμως μας προστατεύει επίσης από το αέριο αυτό απορροφώντας το -ένας ζωτικής σημασίας ρόλος που οι υπερασπιστές των ωκεανών ελπίζουν πως θα ληφθεί επιτέλους υπόψη στις πολιτικές για το κλίμα.

«Έχουμε μια αληθινή ευκαιρία μέσα τους 18 ερχόμενους μήνες να κάνουμε κάτι για τους ωκεανούς», εκτιμά ο Νταν Λαφόλεϊ της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN). Και όχι μόνο εναντίον της ρύπανσης από τα πλαστικά ή της υπεραλίευσης, των συνηθισμένων στόχων των εκστρατειών για την προστασία των θαλασσών.

Το έτος 2019 θα σηματοδοτηθεί από τη δημοσίευση, τον Σεπτέμβριο, μιας ειδικής έκθεσης της διακυβερνητικής ομάδας εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για το κλίμα (GIEC) αφιερωμένη στους ωκεανούς. Μια έκθεση «που αναμένεται ότι θα είναι μάλλον ζοφερή», λέει η Λάιζα Σπιρ της αμερικανικής μκο Natural Resources Defense Council (Συμβούλιο Υπεράσπισης των Φυσικών Πόρων) την παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Ωκεανών, που γιορτάζεται στις 8 Ιουνίου.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η οποία ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή, ήταν ήδη κατά μέσο όρο 20 εκατοστά τον 20ο αιώνα και συνεχίζεται με περίπου 3,3 χιλιοστά τον χρόνο, ρυθμός που μοιάζει να επιταχύνεται. Σύμφωνα με την έκθεση της GIEC του 2014, το χειρότερο σενάριο θα ήταν μια άνοδος ενός μέτρου μέχρι το τέλος του αιώνα σε σχέση με την περίοδο 1986-2005. Όμως μια πρόσφατη επιστημονική μελέτη κάνει λόγο για άνοδο της στάθμης μεγαλύτερη του ενός μέτρου και αυτό ακόμη κι αν η ανθρωπότητα καταφέρει να περιορίσει την άνοδο της θερμοκρασίας στους +2 βαθμούς Κελσίου, που είναι ο ελάχιστος στόχος της συμφωνίας του Παρισιού.

Οι διαπιστώσεις είναι εξίσου ανησυχητικές και για άλλους δείκτες, τους οποίους ο Νταν Λαφόλεϊ περιγράφει ως τους «τέσσερις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης»: η άνοδος της θερμοκρασίας στην επιφάνεια, η άνοδος της θερμοκρασίας στο σύνολο του ωκεανού, η επιτάχυνση της οξίνισης, που βλάπτει ιδιαίτερα τα κοράλια και οι «νεκρές ζώνες», όπου το υπερβολικά χαμηλό ποσοστό οξυγόνου εμποδίζει τη θαλάσσια ζωή.

«Εμείς οι επιστήμονες έχουμε ξαφνιαστεί με την έκταση, την ένταση και την ταχύτητα της αλλαγής», επιμένει. Όλα αυτά επειδή ο ωκεανός απορροφά περίπου το 30% των εκπομπών CO2 που προκαλούνται από τον άνθρωπο και περισσότερο από το 90% της επιπλέον ζέστης που δημιουργείται από τις εκπομπές αυτές, περιορίζοντας τις συνέπειες για την ανθρωπότητα.

«Όμως υπάρχει ένα όριο σ' αυτό», προειδοποιούσε πρόσφατα ο Πίτερ Τόμσον, ειδικός απεσταλμένος του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για το κλίμα, επιμένοντας στον ρόλο του πνεύμονα που διαδραματίζει ο ωκεανός, μαζί με τα δάση. «Μια αναπνοή στις δύο οφείλεται στο οξυγόνο που παράγεται από τον ωκεανό. Είναι λοιπόν καιρός για μας να κάνουμε ριζικές αλλαγές», προσέθετε.

Οι υπερασπιστές των ωκεανών ελπίζουν πως ο συναγερμός, που θα κηρύξει πιθανόν η GIEC τον Σεπτέμβριο, θα καταστήσει δυνατό να συνειδητοποιηθεί ο άρρηκτος δεσμός ανάμεσα στη θάλασσα και το κλίμα.

«Όλοι κερδίζουν»

Και στην ίδια οπτική, ο Πρόεδρος της Χιλής Σεμπαστιάν Πινιέρα θα ήθελε η 25η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP25), της οποίας θα προεδρεύσει η χώρα του τον Δεκέμβριο στο Σαντιάγο, «να μείνει στη μνήμη ως η μπλε COP».

Πώς όμως αυτή η πολιτική βούληση μπορεί να μεταφρασθεί σε πράξεις; Πρέπει οι χώρες «να εισαγάγουν στις εθνικές δεσμεύσεις τους μέτρα σχετικά με τους ωκεανούς», τονίζει ο Ραφαέλ Κιβελιέ του Ιδρύματος Πρίγκιπας Αλβέρτος 2ος του Μονακό, αναφερόμενος στο γεγονός ότι οι υπογράφοντες τη συμφωνία του Παρισιού οφείλουν να ετοιμάσουν για το 2020 μια αναθεώρηση των δεσμεύσεών τους για μείωση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

«Η εργασία για τη διαφύλαξη των θαλάσσιων οικοσυστημάτων είναι εργασία για το κλίμα», επιμένει. Συγκεκριμένα, οι ΜΚΟ και οι επιστήμονες ζητούν την ταχεία επέκταση του παγκόσμιου δικτύου προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών. «Μπορούμε να ξαναδώσουμε ζωή σε ορισμένα τμήματα της θάλασσας μέσα σε μερικές δεκαετίες (...) και να αντιστρέψουμε την τάση. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αλλαγές που προκαλούνται από την άνοδο της θερμοκρασίας του κλίματος», διαβεβαιώνει ο Κάλουμ Ρόμπερτς, ωκεανογράφος στο πανεπιστήμιο του Γιόρκ.

Μερικοί προβάλλουν επίσης τη σημασία του «μπλε άνθρακα», δηλαδή της ικανότητας ορισμένων παράκτιων οικοσυστημάτων, όπως τα μαγκρόβια δάση, να απορροφούν το CO2 . «Βρίσκουμε εκεί σημαντικές συνέργειες ανάμεσα στην άμβλυση της κλιματικής αλλαγής --με την αποθήκευση άνθρακα-- και την προσαρμογή, με δεδομένη τη σημασία των μαγκρόβιων για την προστασία από τις καταιγίδες και την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και για τη βιοποικιλότητα», υπογραμμίζει μια διπλωματική πηγή.

«Εν δυνάμει όλοι κερδίζουν», συνεχίζει, εκτιμώντας πως αυτό μπορεί να είναι ένας «ενδιαφέρων άξονας» στην προοπτική της αναθεώρησης των δεσμεύσεων των κρατών.