Βλαντιμίρ Πούτιν: Τα 20 χρόνια που άλλαξαν μια για πάντα τη Ρωσία (vids)

Πριν από είκοσι καλοκαίρια ακριβώς, ο πρώτος Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Μπόρις Γιέλτσιν, παρουσίασε στον κόσμο έναν άγνωστο μέχρι τότε γραφειοκράτη ως πρωθυπουργό της χώρας και διάδοχό του στην προεδρία. Επρόκειτο για το πρώην στέλεχος της υπηρεσίας πληροφοριών FSB και μέχρι εκείνη τη στιγμή εν ενεργεία επικεφαλής της υπηρεσίας, τον 46χρονο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Μπορεί πλέον ο Πρόεδρος της Ρωσίας να είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα πρόσωπα στον πλανήτη, ωστόσο τότε ελάχιστα πράγματα ήταν γνωστά για εκείνον. Το 1999 ήταν ο τέταρτος πρωθυπουργός που άλλαζε η χώρα μέσα σε έναν χρόνο. Η Ρωσία έβραζε. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ήταν μια πολύ διαφορετική χώρα από ό,τι σήμερα και ο Πούτιν, που ανέλαβε τα ηνία σε μια περίοδο κρίσης, είναι ο βασικός υπεύθυνος γι’ αυτό.

Η ανάρρηση στον προεδρικό θώκο

Το 1998, ο πρώτος πόλεμος της Τσετσενίας είχε τύποις λήξει δύο χρόνια πριν, όμως η αναταραχή που προκάλεσε η κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991 είχε επιστρέψει το 1998 στον Καύκασο, με πολλές περιοχές να ζητούν αυτονομία. Ο Μπόρις Γιέλτσιν, παρά τη φιλοαμερικανική πολιτική του και τις προσπάθειες φιλελευθεροποίησης της χώρας που έκανε επί οκτώ χρόνια, δεν είχε το απαιτούμενο σθένος (οι «κακές γλώσσες» λένε ότι προτιμούσε τη βότκα από την πολιτική) για να εξασφαλίσει ότι η Ομοσπονδία δεν θα διαμελιστεί περαιτέρω και ότι θα ανέκαμπτε οικονομικά. Η πολιτική και οικονομική κρίση το 1998 (ο πληθωρισμός είχε φτάσει στο 85% και το κράτος κήρυξε πτώχευση) κορυφωνόταν και ο Πούτιν κλήθηκε «να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά».

Ο Πούτιν άρχισε την καριέρα του στην πολιτική με τη γιγαντιαία επιχείρηση επιβολής της τάξης στον Καύκασο. Ο δεύτερος πόλεμος της Τσετσενίας -ή, καλύτερα, η επιχείρηση κατά της τρομοκρατίας στον Βόρειο Καύκασο- ξεκίνησε… τον Αύγουστο του 1999. Στις 31 Δεκεμβρίου 1999, ο Μπόρις Γιέλτσιν παραιτήθηκε και ο Πούτιν ανέλαβε καθήκοντα μεταβατικού προέδρου, μέχρι να ορκιστεί πρόεδρος ο ίδιος στις 7 Μαΐου 2000.

Συγχρόνως στη Δύση «λύνονταν» τα πιο πιεστικά ζητήματα που προέκυψαν μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, όπως το Γιουγκοσλαβικό, ενώ το τέλος του Ψυχρού Πολέμου προκαλούσε ρίγη ευτυχίας στις φιλελεύθερες ελίτ. Παράλληλα, η Ε.Ε. ανασυντασσόταν πολιτικά και οικονομικά. Η ρωσική ηγεσία τα χρόνια εκείνα όχι μόνο δεν έκανε καμία παρέμβαση στα θέματα της διεθνούς πολιτικής σκηνής, αλλά είχε βυθιστεί στην εσωστρέφεια, δεχόμενη συμφωνίες που δεν τη συνέφεραν.

Από το 2000 μέχρι το 2004, κατά την πρώτη του θητεία δηλαδή, ο Βλαντιμίρ Πούτιν κατάφερε να αναδιατάξει τη ρωσική οικονομία, αποδίδοντας και πάλι στο κράτος ρόλο εγγυητή της κανονικότητας. Παράλληλα ξεκίνησε τη διαδικασία επαναφοράς της χώρας στη διεθνή σκηνή. Επί τέσσερα χρόνια ο νέος (τότε) Πρόεδρος όργωνε τον πλανήτη, προχωρώντας σε αλλεπάλληλες επίσημες επισκέψεις σε όλες τις χώρες-κλειδιά της Ευρώπης, της Ασίας κ.α.

Η ιστορική επίσκεψη στις ΗΠΑ

Την περίοδο εκείνη, και ενώ ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας είχε ξεκινήσει στην Τσετσενία, οι ΗΠΑ, το 2001, έσυραν τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν και στη συνέχεια το Ιράκ. Η επίσκεψη Πούτιν στις ΗΠΑ, και συγκεκριμένα στο ράντσο των Μπους στο Τέξας, όπου τον προσκάλεσε ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο νεότερος, ήταν ιστορική από πολλές απόψεις.

Το βασικότερο είναι ότι έγινε περίπου έναν μήνα μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, δηλαδή την περίοδο που η αμερικανική πολεμική μηχανή είχε πάρει μπροστά για τα καλά. Παρά το γεγονός πως στις σχέσεις Ρωσίας- ΗΠΑ υπήρχαν πολλά θέματα αγκάθια (Βαλκάνια, διεύρυνση του ΝΑΤΟ, Ιράκ, πυραυλική ασπίδα), η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε καλό κλίμα, με δημοσιεύματα της περιόδου να κάνουν αναφορές ακόμα και στο ενδεχόμενο η συνάντηση αυτή να στρώσει το έδαφος για την είσοδο της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ.

Η δεύτερη θητεία Πούτιν και αυτή έφερε τη Ρωσία πιο κοντά στη λεγόμενη Δύση, με τον Ρώσο πρόεδρο να γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό στις συνόδους του G8, του G20 και λοιπών διεθνών συναντήσεων κορυφής. Από το 2004 μέχρι και το 2008, ο Βλαντιμίρ Πούτιν απέκτησε εξαιρετική σχέση με τους Ευρωπαίους ηγέτες, με τη φιλική του σχέση με τον «Καβαλιέρε», τον Ιταλό πρωθυπουργό Σίλβιο Μπερλουσκόνι, να ξεχωρίζει.

Τα χρόνια εκείνα ακόμα και η σχέση του με τη «σιδηρά κυρία» της Ευρώπης, την Άνγκελα Μέρκελ ήταν σε εξαιρετικά επίπεδα, όπως φάνηκε σε όλες τις συνόδους της περιόδου, και ιδιαίτερα σε αυτήν του G8 του 2006 στην Αγία Πετρούπολη. Η συγκεκριμένη, βέβαια, σύνοδος έμεινε στην Ιστορία περισσότερο για το χωρίς καμία προειδοποίηση μασάζ στους ώμους που έκανε ο Τζορτζ Μπους στην Άνγκελα Μέρκελ, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της τελευταίας.

Τα σύννεφα στη σχέση με τη Δύση

Την ίδια εκείνη χρονιά, το 2006 σημειώθηκαν δύο γεγονότα που έστρωναν το έδαφος για εντάσεις στις σχέσεις της Ρωσίας με την «Δύση». Το πρώτο ήταν η δολοφονία της δημοσιογράφου Άννας Πολιτκόφσκαγια και το άλλο η δηλητηρίαση με πλουτώνιο του πρώην πράκτορα της Ρωσίας Αλεξάντερ Λιτβινένκο.

Κάπου εκεί, στα τέλη της δεύτερης προεδρικής θητείας του Πούτιν, λίγο πριν ξεσπάσουν η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ και η κρίση χρέους της Ευρωζώνης, αρχίζει να αλλάζει το κλίμα μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Η Ρωσία με τον Πούτιν περίπου μία δεκαετία στο «τιμόνι» έχει σβήσει κάθε εστία αναταραχής στο εσωτερικό της. Όσον αφορά την οικονομία, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ από το 1999 μέχρι το 2008 έχει παρουσιάσει αύξηση της τάξεως του 94%. Η «τάξη» έχει επιβληθεί (σχεδόν πλήρως) στον Καύκασο και η κρίση έχει μεταφερθεί πέραν των ρωσικών συνόρων, στη Γεωργία.

Η κόντρα είχε ξεκινήσει το μακρινό 2003, με την ανατροπή του Έντβαρντ Σεβερνάντζε από τον… Μιχαήλ Σαακασβίλι και την «Επανάσταση των Ρόδων». Ο σύντομος πόλεμος της Γεωργίας το καλοκαίρι του 2008 έγινε αφού ο Πούτιν είχε παραδώσει την προεδρία στον Ντιμίτρι Μεντβέντεφ και είχε αναλάβει καθήκοντα πρωθυπουργού μετά τη νίκη του κόμματος της Ενωμένης Ρωσίας στις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2007.

Την τετραετία που ακολούθησε η Ρωσία επλήγη και αυτή σοβαρά από τις συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της δεύτερης πρωθυπουργικής του θητείας (2008-2012) ήταν ότι κατάφερε να κρατήσει την οικονομία της χώρας στα πόδια της μέσα σε ένα εξαιρετικά αρνητικό διεθνές περιβάλλον. Οι αλλαγές που έγιναν στο Σύνταγμα και του επέτρεψαν να ξαναθέσει υποψηφιότητα για Πρόεδρος ήταν το δεύτερο μεγάλο επίτευγμά του.

Τα τέσσερα αυτά χρόνια άλλαξαν το αφήγημα της σύγχρονης Ρωσίας, καθώς η δυναμική της οικονομικής κρίσης απομάκρυνε τον Πούτιν και τη ρωσική ηγεσία από την παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Η στροφή προς τις παραδοσιακές αξίες, μια στροφή σε πιο συντηρητικά μονοπάτια, συντελέσθηκε τα χρόνια που η εθνική οικονομία προσπαθούσε να επιβιώσει.

Η κρίση στην Ουκρανία

Η τρίτη προεδρική θητεία του, εγγονού του μάγειρα του Λένιν και του Στάλιν, Σπυρίδωνος Πούτιν, ξεκίνησε με μια διαφορετική οικονομικά Ρωσία, με κάποια τμήματα της κοινωνίας να έχουν κουραστεί και να έχουν αποξενωθεί από την κεντρική πολιτική σκηνή και τη συντηρητική στροφή που επιτελέσθηκε τα προηγούμενα χρόνια.

Παρά ταύτα, η κρίση στην Ουκρανία το 2014, αλλά και η αύξηση της έντασης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και πριν το 2014 (βλέπε σχέσεις με το ΝΑΤΟ, πόλεμος στη Συρία κ.λπ.), αποτέλεσαν και πάλι... πεδίο δόξης λαμπρό για τον Ρώσο Πρόεδρο. Η κόντρα με την Ουκρανία στοίχισε στη Ρωσία, παρά το γεγονός ότι η ηγεσία της χώρας βρήκε τον τρόπο να μετριάσει τον πόνο που προκάλεσαν οι αμερικανικές και οι ευρωπαϊκές κυρώσεις.

Παράλληλα, Ουκρανία και Συρία άνοιξαν τον δρόμο για να μεγαλώσει σημαντικά το χάσμα μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. Από την άλλη, βέβαια, οι χειρισμοί του 66χρονου Προέδρου της Ρωσίας και στα δύο ζητήματα, αλλά και στα πολλά άλλα θέματα αγκάθια μεταξύ των δύο πλευρών (βλέπε τη Συνθήκη για τον έλεγχο των βαλλιστικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς INF και άλλα), έχουν δημιουργήσει μια νέα κατάσταση στις διεθνείς σχέσεις και έχουν βάλει τη Ρωσία και πάλι στο προσκήνιο της διεθνούς πολιτικής. Επιπλέον εξασφάλισαν πέρυσι στον ισχυρό άνδρα της Ρωσίας άλλη μια θητεία στην προεδρία της χώρας, όπερ σημαίνει ότι ο Πούτιν θα είναι στην ηγεσία της χώρας για αρκετά χρόνια ακόμα.