Ταγίπ Ερντογάν: Κληρώνει τον Σεπτέμβριο για τον τζογαδόρο σουλτάνο

Γεωπολιτικά άπληστος, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έσπευσε να απλώσει όλες τις «μάρκες» του πάνω στη «ρουλέτα» της διεθνούς σκηνής ωσάν τζογαδόρος, διεκδικώντας ανταλλάγματα από εχθρούς και φίλους σε μια λογική τύπου «μονά-ζυγά δικά μου». Προσέγγισε τη Ρωσία, πατώντας πάνω σε νέες (S-400) αλλά και παλαιότερες συμφωνίες (TurkStream, Ακούγιου), αφού όμως προηγουμένως είχε καταρρίψει ένα ρωσικό μαχητικό το 2015 (για να μην θυμηθούμε και τη δολοφονία του Ρώσου πρέσβη στην Άγκυρα το 2016).

Συγκρούστηκε με τις ΗΠΑ κατά τρόπο εκβιαστικό (Άντριου Μπράνσον, S-400 κ.ά.), απαιτώντας ανταλλάγματα: την έκδοση του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, την επέκταση του τουρκικού ελέγχου στα εδάφη της βόρειας Συρίας κ.ά. Εκβίασε την Ευρώπη στο μέτωπο του προσφυγικού, εξασφαλίζοντας μεν αρκετά δισ. ευρώ ως οικονομική βοήθεια για να φιλοξενεί Σύρους πρόσφυγες εντός των τουρκικών συνόρων, πρόσφυγες τους οποίους όμως ο ίδιος θα επιχειρούσε να «αξιοποιήσει» πολιτικά: αλλοιώνοντας τη δημογραφική σύσταση των πλειοψηφικά κουρδικών τουρκικών περιοχών κοντά στα σύνορα με τη Συρία.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο προκλητικά μαξιμαλιστικών μονομερών διεκδικήσεων, ο Ερντογάν έχει πια καταστήσει σαφές ότι τα θέλει όλα: ρωσικούς πυραύλους S-400 αλλά και αμερικανικά μαχητικά F-35, τουρκικά στρατεύματα σε Κύπρο και Συρία, αγωγούς φυσικού αερίου από τη Ρωσία (TurkStream) και το Αζερμπαϊτζάν (TANAP) αλλά και από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου, το «κεφάλι» του Γκιουλέν αλλά και τη συνέχεια στις τουρκικές μπίζνες με το Ιράν.

Η τουρκική ηγεσία έχει διαμηνύσει ότι επιδιώκει ΑΟΖ με τη Λιβύη, θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο και καθεστώς συνδιαχείρισης στο Αιγαίο, ενώ παράλληλα διεκδικεί και ρόλο προστάτη των απανταχού μουσουλμάνων (σουνιτών, Αδελφών Μουσουλμάνων, Ουιγούρων, Τατάρων κ.ά.) από τα Βαλκάνια, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο έως την επαρχία Σιντσιάνγκ της βορειοδυτικής Κίνας και την πια de-facto ρωσική Κριμαία.

Γυρνούν μπούμερανγκ οι μεθοδεύσεις 

Όμως υπάρχει ορατός κίνδυνος ο υψηλού ρίσκου «τζόγος» να γυρίσει μπούμερανγκ ενάντια σε πολλές από τις μεθοδεύσεις της Άγκυρας. Εν έτει 2019, λίγα 24ωρα προτού συμπληρώσει πέντε χρόνια στην προεδρία της Τουρκίας και ακριβώς 18 χρόνια έπειτα από την ίδρυση του AKP, ο Ερντογάν κινδυνεύει πλέον να πέσει θύμα της δικής του πλεονεξίας.

Οι Ρώσοι τον «αδειάζουν» στη βορειοδυτική Συρία και οι Αμερικανοί απορρίπτουν πολλά από όσα εκείνος απαιτεί, αποσύροντας παράλληλα και την προσφορά τους για την πώληση αμερικανικών πυραύλων Patriot στη Συρία. Ανθρωπιστικές οργανώσεις, την ίδια ώρα, τον κατηγορούν ότι στέλνει χιλιάδες πρόσφυγες «σιδηροδέσμιους» πίσω στη Συρία. Αίγυπτος (Σίσι) και Ισραήλ (Νετανιάχου) πνέουν μένεα εναντίον του, ενώ οι δυνάμεις του Λίβυου στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ τον «πολεμούν», όπως άλλωστε και οι δυνάμεις του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.

Οι Κινέζοι, από την άλλη, δεν κρύβουν την ενόχλησή τους για τη στάση που κρατά η Άγκυρα στο θέμα των Ουιγούρων, ενώ και η Μόσχα δεν ξεχνά ούτε τους Τατάρους της Κριμαίας (και τα ντιλ Ukrspecexport - Baykar Makina) αλλά ούτε και τους μουσουλμάνους της Τσετσενίας τους οποίους η Τουρκία είχε επιχειρήσει να εργαλειοποιήσει στο παρελθόν διεκδικώντας μεγαλύτερη επιρροή εκτός των τουρκικών συνόρων. 

Αλλά και εντός των συνόρων, επιφανείς πρώην συνεργάτες του Ερντογάν (Αχμέτ Νταβούτογλου, Αλί Μπαμπατζάν, Αμπντουλάχ Γκιούλ, Μεχμέτ Σιμσέκ κ.ά.) στρέφονται πλέον εναντίον του, ετοιμάζοντας νέα αντιπολιτευόμενα κόμματα με τις ευλογίες επιχειρηματικών συμφερόντων όπως του ομίλου Doğuş τον οποίο δημοσιεύματα τοποθετούν κοντά στους Μπαμπατζάν και Σιμσέκ. Εξελίξεις αναμένονται από Σεπτέμβριο, με τον πρώην πρωθυπουργό-ΥΠΕΞ Νταβούτογλου, το υπό διαμόρφωση κόμμα του οποίου λέγεται ότι έχει ήδη αποκτήσει γραφεία σε Κων/πολη και Άγκυρα, να δίνει στη δημοσιότητα το πολιτικό του μανιφέστο, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος και για την έλευση της νέας παράταξης του πρώην υπουργού Οικονομίας/αντιπροέδρου/ΥΠΕΞ Μπαμπατζάν που αναμένεται μάλλον τον Νοέμβριο.

Τα δύο επερχόμενα κόμματα εμφανίζονται να συγκεντρώνουν στις δημοσκοπήσεις ποσοστά μεταξύ 5% και 10% έκαστο, με τον Νταβούτογλου να προσελκύει κυρίως συντηρητικούς-ισλαμιστές ψηφοφόρους και τον Μπαμπατζάν όσους από τους κοσμικούς ανησυχούν για την κατάσταση της οικονομίας και επιθυμούν στενότερους δεσμούς με τη Δύση. Όσο για τον Ερντογάν, εκείνος φέρεται να ετοιμάζει τη δική του αντεπίθεση, ξεκινώντας από τον Σεπτέμβριο, μέσα από σειρά δημοσίων ομιλιών προσανατολισμένων ενάντια στους «προδότες». 

Η αντιπολίτευση (CHP, HDP) στην Τουρκίας πάντως ήδη ανεβάζει τους τόνους, αποκηρύσσοντας ως «πραξικόπημα» την κίνηση στην οποία προχώρησε το τουρκικό καθεστώς στις 19 Αυγούστου να παύσει τρεις νόμιμα εκλεγμένους δημάρχους του φιλοκουρδικού HDP στις επαρχίες Ντιγιάρμπακιρ, Βαν και Μαρντίν στα νοτιοανατολικά, τρεις δημοκρατικά εκλεγμένους αξιωματούχος τους οποίους μάλιστα αντικατέστησε άμεσα με διορισμένους «έμπιστους διαχειριστές» δικής του επιλογής.

Και όλα αυτά, ενώ φωτιές-αποτέλεσμα εμπρησμών (περισσότερες από 500 το διάστημα 20 Ιουλίου - 20 Αυγούστου) κατακαίνε ανεξέλεγκτα μεγάλες εκτάσεις της Τουρκίας (τουλάχιστον 13.500 στρέμματα) προκαλώντας τη λαϊκή κατακραυγή, μια λαϊκή κατακραυγή που πλέον θεριεύει γύρω και από το αμφιλεγόμενο σχέδιο της κυβέρνησης να μετατρέψει μέρος των κατάφυτων ορεινών δασικών εκτάσεων του Τσανάκαλε (της άλλοτε ομηρικής Τροίας) σε… ορυχεία χρυσού.

Σε επιφυλακή Αθήνα και Λευκωσία 

Το φθινόπωρο που ξεκινά προμηνύεται «θερμό» εντός και εκτός Τουρκίας. Για κακή μας τύχη, άλλωστε, όταν πιέζεται αλλού, ο Ερντογάν τείνει να «εκτονώνεται» χωρίς πραγματικό για τον ίδιο κόστος στα μέτωπα των ελληνοτουρκικών και της Κύπρου, μέτωπα τα οποία εκείνος έχει φροντίσει να ναρκοθετήσει μέσα από πειρατικές κινήσεις σε στεριά (Βαρώσι, νεκρή ζώνη) και θάλασσα (κυπριακή ΑΟΖ), μέσα από παραβιάσεις (του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου), μέσα από γκρίζες εδαφικές διεκδικήσεις (από τον 28^ου έως τον 32^ο μεσημβρινό και εσχάτως ακόμη δυτικότερα προς την Κρήτη), μέσα από απειλές (casus belli) και επαπειλούμενες νέες προκλήσεις (την ανακοινωθείσα επιστροφή των σεισμογραφικών Barbaros και Oruç Reis στα νερά της ανατολικής Μεσογείου). Και αν ο Ερντογάν στο μέτωπο της κυπριακής ΑΟΖ έχει μέχρι στιγμής κινηθεί «ανενόχλητος», δεν ισχύει ωστόσο το ίδιο και για όλα τα υπόλοιπα μέτωπα.     

Οι Ρώσοι προ ημερών τον «άδειασαν» στη βορειοδυτική Συρία, παίρνοντας εμφατικά το μέρος των δυνάμεων του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ ενάντια στις τουρκικές στρατιωτικές κινήσεις και τους υποστηριζόμενους από την Άγκυρα τζιχαντιστές αντάρτες. Στις 19 Αυγούστου, τουρκική στρατιωτική οχηματοπομπή, που διέσχισε τα σύνορα της Συρίας περνώντας στην επαρχία Ιντλίμπ με κατεύθυνση προς την πόλη Χαν Σεϊχούν, έγινε στόχος αεροπορικής επιδρομής από τις δυνάμεις του Άσαντ (που «πετούσαν» με ρωσικά Su-22). Σύμφωνα με τη Δαμασκό, οι Τούρκοι μετέφεραν πυρομαχικά στους τρομοκράτες-αντάρτες που μάχονται ενάντια στις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία συριακές κυβερνητικές δυνάμεις. Σημειώνεται ότι η Χαν Σεϊχούν, πόλη στρατηγικά πολύτιμη καθώς βρίσκεται πάνω στον αυτοκινητόδρομο που συνδέει τη Δαμασκό με το Χαλέπι και τη Χομς, είχε μόλις λίγες ώρες νωρίτερα περάσει υπό τον έλεγχο των δυνάμεων του Άσαντ, για πρώτη φορά έπειτα από το 2014.      

Και όταν τα τουρκικά υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας διαμαρτυρήθηκαν υποστηρίζοντας ότι η πομπή των στρατιωτικών οχημάτων που επλήγη είχε τελικό προορισμό το 9^ο από τα 12 παρατηρητήρια που διατηρεί η Τουρκία στην καλούμενη ζώνη αποκλιμάκωσης εντός της Συρίας, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ συντάχθηκε πλήρως με τον Άσαντ αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Τουρκία δεν μπορεί να συνεχίσει να υποστηρίζει τρομοκράτες στη βορειοδυτική Συρία καθώς εκείνοι θα «συντρίβονται». Σύμφωνα μάλιστα με δημοσιεύματα (Al-Monitor), η Μόσχα φέρεται να ζητάει από τους Τούρκους να αποσυρθούν πλήρως από τουλάχιστον τρία παρατηρητήρια (Morek, Surman, Tel Tukan) όπου εκείνοι διατηρούν σήμερα συνολικά πολλές εκατοντάδες στρατιώτες στα νότια της επαρχία Ιντλίμπ.

Διόλου τυχαία, ακριβώς εκείνα τα παρατηρητήρια είναι που περικυκλώνουν κατά τρόπο απειλητικό τα τελευταία 24ωρα και οι υποστηριζόμενες από τη Ρωσία προελαύνουσες στρατιωτικές δυνάμεις του Άσαντ. Και όλα αυτά, ενώ λίγες ημέρες νωρίτερα, η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, είχε διαμηνύσει με νόημα ότι η Μόσχα υποστηρίζει τον διάλογο ανάμεσα στον Άσαντ και τους Κούρδους. Θορυβημένοι από τις τελευταίες εξελίξεις, κορυφαίοι Τούρκοι αξιωματούχοι (οι Χακάν Φιντάν και Ιμπραχίμ Καλίν) λέγεται πως βρέθηκαν σε μυστική αποστολή το βράδυ της περασμένης Τρίτης, 20 Αυγούστου, στη ρωσική πρωτεύουσα.  

Αλλά και οι Αμερικανοί αποδείχτηκε, τις τελευταίες ημέρες, ότι τελικώς δεν κάνουν πίσω στο μέτωπο της στήριξης των Κούρδων στη βόρεια Συρίας, όπως άλλωστε δεν είχαν κάνει πίσω και στην περίπτωση της Μανμπίτζ. Αντιθέτως, εκείνοι εμφανίζονται να απορρίπτουν τη δημιουργίας μιας ενιαίας ζώνης ασφαλείας βάθους 32 χλμ. όπως την οραματίζεται η Τουρκία, και να αντιπροτείνουν μια άλλου τύπου ζώνη (βάθους από 5 έως 14 χλμ. αποτελούμενη από τρεις υπο-ζώνες) που θα ανταποκρίνεται στα στρατηγικά συμφέροντα των Κούρδων (YPG) που μάχονται στις τάξεις των υποστηριζόμενων από την Ουάσιγκτον Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF).

Η φιλοκυβερνητική τουρκική Yeni Şafak ξεχωρίζει πέντε σημεία διαφωνίας μεταξύ Τούρκων και Αμερικανών, υποστηρίζοντας ότι η Ουάσιγκτον θέλει οι Κούρδοι να διατηρήσουν τον βαρύ οπλισμό τους αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των θέσεων που παραμένουν σήμερα υπό κουρδικό έλεγχο προς μεγάλη απογοήτευση, φυσικά, της Άγκυρας. Η τουρκική ενόχληση αποτυπώνεται και στις πρόσφατες του Τούρκου υπουργού Εσωτερικών, Σουλεϊμάν Σοϊλού, που κατηγόρησε τους Αμερικανούς ότι είχαν προ δύο εβδομάδων μυστική συνάντηση στη Συρία με στελέχη του Μαρξιστικού-Λενινιστικού Κομμουνιστικού Κόμματος (MLKP) που για την Άγκυρα αποτελεί «τρομοκρατική οργάνωση».

Απώλειες λόγω προσφυγικού 

Όσο για τους συνολικά περίπου 4 εκατ. Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενούνται σήμερα στην Τουρκία, εκείνοι έχουν πλέον εξελιχθεί σε αγκάθι για το καθεστώς Ερντογάν, ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα, με την παρουσία τους να γεννά αντικυβερνητικές αντιδράσεις μεταξύ των ψηφοφόρων σε συνδυασμό και με την επιδεινούμενη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, την πτώση στην αξία της τουρκικής λίρας, την αύξηση στις τιμές των βασικών αγαθών κ.ά. Το προσφυγικό φαίνεται άλλωστε να συνέβαλε και στην πρόσφατη ήττα του Ερντογάν στην Κων/πολη, όπου το ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχασε τη δημαρχία για πρώτη φορά έπειτα από 25 συναπτά έτη, ενώ ομάδες Τούρκων επιτέθηκαν μέσα στο καλοκαίρι σε καταστήματα και σπίτια Σύρων στην περιοχή του Κιουτσούκ Τσεκμετζέ στην ευρωπαϊκή πλευρά της Πόλης.

Αντιδρώντας, οι τουρκικές Αρχές επιχειρούν πλέον να απομακρύνουν από την Κων/πλη εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους από τους συνολικά περίπου 1 εκατ. που εκτιμάται ότι βρίσκονται σήμερα εκεί. Όσοι εξ αυτών δεν έχουν τα απαραίτητα έγγραφα, θα πρέπει να έχουν εγκαταλείψει την Πόλη έως τα τέλη του Οκτωβρίου. Παράλληλα ωστόσο, ακτιβιστές καταγγέλλουν ότι οι τουρκικές Αρχές προχωρούν και σε μαζικές απελάσεις Σύρων. Από τις αρχές του Ιουλίου λέγεται πως τουλάχιστον 6.000 άτομα έχουν οδηγηθεί, παρά τη θέλησή τους, πίσω σε περιοχές της βόρειας Συρίας, όπου η τουρκική κυβέρνηση σχεδιάζει να στείλει άλλους… 700.000 Σύρους το προσεχές διάστημα, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της Wall Street Journal, εάν βέβαια της το «επιτρέψουν» και οι δυνάμεις του Άσαντ που προελαύνουν τα τελευταία 24ωρα εναντίον τουρκικών θέσεων/παρατηρητηρίων ωθώντας κύματα Σύρων πίσω προς την πλευρά της Τουρκίας.