Πεταλούδας και Ρωχάμης: ζωές που δεν συναντήθηκαν ποτέ - Η πρώτη ένα ψέμα, η δεύτερη μόνο αλήθεια

Γονατίζουν οι φυλακές... Πέθανε ο Βαγγέλης Ρωχάμης και ο θρυλικός Πεταλούδας έχει «φύγει» εδώ και χρόνια πολλά. Βίοι παράλληλοι ή απλά το «σύσσημον»- το συμφωνημένο σημάδι τους- ήταν το πάθος τους για ελευθερία;

Το κινηματογραφόφιλο κοινό της 10ετίας του 1970 καθηλώθηκε στις σκοτεινές αίθουσες παρακολουθώντας την ταινία «Πεταλούδας» (Papillon) του Φράνκλιν Σάφερ. Και δεν ήταν τόσο η απίθανη περιπετειώδης ζωή των πρωταγωνιστών, ούτε η σαγηνευτική-επικών διαστάσεων- μουσική επένδυση του Τζέρι Γκόλντσμιθ. Το μήνυμα της ταινίας- και του πάθους του Πεταλούδα- ήταν που σου προκαλούσε ίλιγγο. Εποχή δικτατορίας στην Ελλάδα, απ’ έξω μαυροφόρα απελπισιά, πικρής σκλαβιάς χειροπιαστό σκοτάδι, και εντός των παγωμένων αιθουσών η θέρμη ενός ανθρώπου για ελευθερία με κάθε κόστος. Η ζωή; Καμιά σημασία; Ελευθερία μόνο, έστω και δια του θανάτου!

Χθες, 6 του Φλεβάρη, δημοσιεύτηκε η είδηση του θανάτου του Βαγγέλη Ρωχάμη. Ο τίτλος στο site του ΕΘΝΟΥΣ ήταν περιεκτικός: Βαγγέλης Ρωχάμης: Πέθανε ο Έλληνας «Πεταλούδας». Ποιος όμως ήταν ο αληθινός Πεταλούδας και ποιος ο ελληνικής έκδοσης;

Λοιπόν, ο διάσημος Πεταλούδας- που ενσάρκωσε στην κινηματογραφική έκδοσή του ο Στιβ ΜακΚουίν ονομαζόταν Ανρί Σαριέρ (Henri Charrire) και γεννήθηκε το 1906 στην Αρντές της Γαλλίας. Το προσωνύμιο Πεταλούδας του δόθηκε για μια τεράστια πεταλούδα-τατουάζ που είχε στιγματισμένη στο στήθος, λένε… Το 1931ο Σαριέρ καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε και οδηγήθηκε σε σωφρονιστική αποικία στην Καραϊβική. Έπειτα από 13 χρόνια και 9 ριψοκίνδυνες απόπειρες απόδρασης, κατάφερε τελικά να φθάσει στη Βενεζουέλα, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα και νόμιμα. Ο Ανρί Σαριέρ πέθανε το 1973 στην Ισπανία σε ηλικία 66 χρονών, μία εβδομάδα πριν προβληθεί ή διάσημη ταινία που τον έκανε γνωστό παγκοσμίως.

Ο Σαριέρ έγραψε τις ιστορίες του στο βιβλίο του «Ο Πεταλούδας» το οποίο θεωρείται από πολλούς μια από τις συγκλονιστικότερες περιπέτειες όλων των εποχών και που σύντομα, έγινε best seller. Παρότι δέχτηκε αρκετές επικρίσεις ως προς την αυθεντικότητα του, παραμένει σε κάθε περίπτωση ένα μοναδικό ανάγνωσμα και ένας συγκλονιστικός ύμνος προς στην ελευθερία και την ανθρώπινη θέληση. Το βιβλίο του Σαριέρ, δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στη δεκαετία του 1960 και είχε τεράστια απήχηση στο αναγνωστικό κοινό. Όταν, δε, προβλήθηκε η ταινία στην Ελλάδα άφησε- σ’ εκείνους που καταλάβαιναν- ένα κενό ελευθερίας μέσα τους…

Ενώ ο Σαριέρ ισχυριζόταν ότι ο «Πεταλούδας» ήταν προϊόν αληθινής ιστορίας κατά μεγάλο ποσοστό, οι σύγχρονοι ερευνητές πιστεύουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του υλικού του βιβλίου προήλθε από άλλους κρατούμενους και όχι από τον ίδιο τον Σαριέρ. Ο Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Ζεραρ ντε Βιλιέ (Gerard de Villiers), μάλιστα, είχε δηλώσει ότι «μόνο περίπου το 10% του βιβλίου του Σαριέρ αντιπροσωπεύει την αλήθεια»!

Ζωή σαν... παραμύθι

Η εκδοχή της ζωής του Σαριέρ, που παρουσιάζεται στο μυθιστόρημα του, υποστηρίζει ότι ο ήρωας του βιβλίου (και στην πραγματικότητα) καταδικάστηκε στις 26 Οκτωβρίου του 1931 για τη δολοφονία ενός μαστροπού, μια κατηγορία που αρνήθηκε κατηγορηματικά ο Σαριέρ· καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και 10 χρόνια καταναγκαστικής εργασίας. Έπειτα από σύντομη παραμονή στη φυλακή του Beaulieu στην Καέν της Γαλλίας, ο Σαριέρ μεταφέρθηκε- το 1933- στη φυλακή St-Laurent-du-Maroni στον ποταμό Maroni, στον ποινικό οικισμό της ηπειρωτικής Γαλλικής Γουιάνας. Σύμφωνα με το βιβλίο, ο Πεταλούδας απέδρασε για πρώτη φορά στις 28 Νοεμβρίου 1933. Μετά 37 ημέρες συνελήφθη μαζί με δυο ακόμη δραπέτες και οδηγήθηκαν στη φυλακή. Ο Σαριέρ δραπέτευσε ξανά, μια βροχερή νύχτα, και κατέφυγε στη χερσόνησο La Guajira, όπου τον υπέθαλψε μια φυλή ιθαγενών.

Ο Πεταλούδας πέρασε αρκετούς μήνες ζώντας με τους ντόπιους, αλλά κάποια στιγμή έφυγε- άγνωστο το γιατί- κάτι που απέβη μοιραίο: μετά τη φυγή του, συνελήφθη σχεδόν αμέσως και οδηγήθηκε πίσω στη Γαλλική Γουιάνα για να κλειστεί σε απομόνωση για τα επόμενα δύο χρόνια. Μετά την απελευθέρωσή του από την απομόνωση, πέρασε άλλα επτά χρόνια στη φυλακή. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Σαριέρ προσπάθησε να δραπετεύσει αρκετές φορές, με αποτέλεσμα να υφίσταται ολοένα και πιο βάναυσες συμπεριφορές από τους δεσμώτες του. Και στη συνέχεια εκτοπίστηκε στο Νησί του Διαβόλου (που δεν ήταν τόσο στρατόπεδο εργασίας όσο τόπος εγκλεισμού). Λεπτομέρεια: ο Ανρί Σαριέρ δεν είχε φυλακιστεί ποτέ στο Νησί του Διαβόλου!

Τα υπόλοιπα είναι για τον Στιβ ΜακΚουίν, τον Ντάστιν Χόφμαν και το συγκλονιστικό φινάλε με τον υπέργηρο και καταβεβλημένο Πεταλούδα να φωνάζει έχοντας έναν ωκεανό ελευθερίας ορθάνοιχτο μπροστά του: «Hey you bastards, I'm still here»…
Το βιβλίο ξεπέρασε στην κούρσα του ενδιαφέροντος την αληθινή ζωή και η ταινία το βιβλίο!

Το 1970, η Γαλλική Δικαιοσύνη εξέδωσε βούλευμα απονομής χάριτος στον Σαριέρ για την καταδίκη του για φόνο το 1931 και τρία χρόνια μετά, στις 29 Ιουλίου του 1973, ο διάσημος Πεταλούδας πέθανε από καρκίνο του λάρυγγα στη Μαδρίτη.Το 2005, ένας αιωνόβιος (104 χρονών) άνδρας που ζούσε στο Παρίσι, ο Σαρλ Μπρουνιέ (Charles Brunier), ισχυρίστηκε ότι αυτός ήταν ο πραγματικός Πεταλούδας. Ο Μπρουνιέ είχε ένα μεγάλο τατουάζ πεταλούδα, στο αριστερό του χέρι! Όλα ένα ψέμα λοιπόν; Πόσο ωραίο ψέμα όμως…

«Μπήκα στα 19 και βγαίνω 50»!

Ο Βαγγέλης Ρωχάμης ήταν διαφορετική περίπτωση, πιο αληθινή και πιο «γήινη» από εκείνη του Πεταλούδα. Ο εξαίρετος ερευνητής-ρεπόρτερ Κώστας Παπαπέτρου- φίλος προσωπικός του Ρωχάμη- είχε γράψει στα «ΝΕΑ» το 2000: «Ο Βαγγέλης Ρωχάμης βγήκε λίγο μετά τις πέντε το απόγευμα από την κεντρική πύλη των Δικαστικών Φυλακών Κορυδαλλού. Έδειχνε ψύχραιμος και αφού έκανε δηλώσεις για τα μελλοντικά του σχέδια μπήκε στο αυτοκίνητο της δικηγόρου του.

»Τον έχουν χαρακτηρίσει “μετρ” των αποδράσεων. Ο χαρακτηρισμός δικαιολογείται απόλυτα, αφού κατά τη διάρκεια της φυλακίσεώς του, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο σκεπτικό της τελευταίας απορριπτικής απόφασης του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Πειραιά, απέδρασε τέσσερις φορές και παρέμεινε εκτός φυλακής συνολικά δύο χρόνια, οκτώ μήνες και 15 μέρες! Η πρώτη φορά που μπήκε στη φυλακή ήταν το 1971 για κλοπή αυτοκινήτων. Τα χρόνια που ακολούθησαν άκουσε πολλές φορές τη λέξη «ένοχος» και κάθε φορά επέστρεφε στο κελί του φορτωμένος με δεκαετίες ποινών φυλάκισης!

»Πρόκειται ίσως για τον πιο «δημοφιλή» κακοποιό. Δεν έχει κατηγορηθεί ποτέ για φόνο! Οι τέσσερις αποδράσεις και η μία απόπειρα απόδρασης καθώς και οι κακουργηματικές πράξεις που διέπραξε όλο το διάστημα που ήταν εκτός φυλακών είχαν λειτουργήσει ανασταλτικά στην ελευθέρωσή του. Για το λόγο αυτό, όπως χαρακτηριστικά αναφερόταν στο σκεπτικό της τελευταίας απορριπτικής έκθεσης, «αν αφεθεί ελεύθερος, υπάρχει κίνδυνος να τελέσει και πάλι αξιόποινες πράξεις…». Την τελευταία φορά που ο Βαγγέλης Ρωχάμης είχε παρουσιαστεί αυτοπροσώπως στο Τριμελές Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Πειραιά, είχε απευθύνει έκκληση προς τους δικαστές να τον κρίνουν ως κρατούμενο και όχι σαν τον Ρωχάμη γύρω από το όνομα του οποίου είχε πλασθεί ένας… μύθος».

Με το που αποφυλακίστηκε, τότε, του ζητήθηκε μια δήλωση: πώς νοιώθει…
«Άκου πώς νιώθω… Πλάκα μου κάνεις; Εσύ πώς θα ένιωθες στη θέση μου… Γνώρισα τη φυλακή όταν ήμουνα 19 χρόνων και σήμερα που βγαίνω είμαι 50…».

»Απόψε κιόλας, σε λίγο, θα φύγω για το χωριό μου το Λευκαντί,γιατί πρέπει να δώσω και «παρών» στο Αστυνομικό Τμήμα. Βιάζομαι να βρεθώ με τους δικούς μου». Ο πατέρας του Ρωχάμη πέθανε το 1994, η μάνα του το 1987. Θυμόταν ο Ρωχάμης: «Το τηλεγράφημα για τον θάνατο της μητέρας μου μού το έδωσαν με καθυστέρηση τριών ημερών. Ήμουνα στην απομόνωση και ο φύλακας που μου το έφερε μου πέταξε κι ένα κομμάτι σχοινί. “Τώρα δεν σου μένει τίποτα άλλο από το να πεθάνεις…” μου είπε κι έκλεισε την πόρτα.

Ο Ρωχάμης δεν πέθανε τότε. «Έφυγε» για να συναντήσει τους δικούς του 24 χρόνια μετά την τελευταία του αποφυλάκιση. Κι η ζωή του ήταν ολόκληρη ένα σινιάλο ελευθερίας και μια αλήθεια…