Η Ζώνη Ασφαλείας στη Συρία θα λύσει το προσφυγικό;

Η νέα πρόταση Ερντογάν «ας φτιάξουμε ζώνη ασφαλείας για να επιστρέψουν οι πρόσφυγες» δεν ήταν παρά μόνο μία… ωραία βιτρίνα παρουσίασης της τουρκικής στρατηγικής

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 11 λεπτά ┋

Η Τουρκία δεν είναι καθόλου ικανοποιημένη από τις τελευταίες εξελίξεις στις ΗΠΑ και την εσωτερική πολιτική κατάσταση με το δικαστικό «κυνήγι» του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, καθώς για άλλη μια φορά τις τίναξε τα σχέδια στον αέρα στη Συρία.

Όταν ο Τούρκος πρόεδρος εμφανίστηκε στα Ηνωμένα Έθνη την προηγούμενη εβδομάδα είχε όλα τα χαρτιά (και τους χάρτες) στα χέρια του για να πείσει τον Αμερικανό πρόεδρο Τραμπ, ώστε να ξεκινήσει η σύσταση της περιβόητης ζώνης ασφαλείας στη βόρεια Συρία. Πήγε με τις βαλίτσες γεμάτες λύσεις. «Η ζώνη ασφαλείας θα λύσει το προσφυγικό», «Η ζώνη ασφαλείας θα σταματήσει τον πόλεμο στη Συρία» κι άλλες ελπιδοφόρες προτάσεις και ιδέες.

Η πολυπόθητη συνάντηση ωστόσο με τον Τραμπ δεν έγινε, παρά τις φιλότιμες και πιεστικές προσπάθειες της τουρκικής αντιπροσωπείας. Το βαθύ αμερικανικό κράτος έκανε τα αδύνατα δυνατά ώστε να μην έρθει σε καμία επαφή ο Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι και το αντίστροφο. Δεν είχαν καμία εμπιστοσύνη στον Αμερικανό πρόεδρο απέναντι στην… πειθώ του Τούρκου ομολόγου του, αφού δεν είναι μια και δυο φορές που ο Ερντογάν έχει «τουμπάρει» τον Τραμπ, ειδικά στη Συρία.

Η Τουρκία Θα μπει ή δεν θα μπει στη Συρία;

Ο Τούρκος πρόεδρος πριν από δύο εβδομάδες είχε στείλει τελεσίγραφο στις ΗΠΑ, λέγοντας ότι αν δεν υπάρξει κάποια απάντηση και κυρίως κάποια ενέργεια από πλευράς Αμερικανών μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου στο θέμα της ζώνης ασφαλείας που συμφώνησαν το καλοκαίρι (και όπως αποδεικνύεται ήταν άλλο ένα αμερικανικό κόλπο για να καθυστερήσουν την Τουρκία μέσω του στρίβειν δια του αρραβώνος), τότε ο τουρκικός στρατός θα εισέλθει στο έδαφος της Συρίας μόνος του για να (εκ)καθαρίσει την περιοχή από τα «τρομοκρατικά στοιχεία» και να φτιάξει τη ζώνη ασφαλείας μόνη της, χωρίς τους Αμερικανούς.

Σήμερα έχουμε αρχές Οκτώβρη και χθες το βράδυ συνεδρίασε το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας στην Άγκυρα, υπό την προεδρία του Ταγίπ Ερντογάν για να λάβει αποφάσεις.

Όλοι γνωρίζουν ότι αυτό που συζητήθηκε ήταν: «Και τώρα τί κάνουμε; Προχωράμε με ή χωρίς ΗΠΑ στη Συρία;»

Ας δούμε πρώτα τα δεδομένα και η απάντηση θα είναι εύκολη:

Η Τουρκία έχει συγκεντρώσει στρατεύματα κατά μήκος των συνόρων με τη Συρία, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνει για να ασκήσει πίεση προς τους διεθνείς συνομιλητές του. Άρα η στρατιωτική παράταξη δεν σημαίνει απαραίτητα και δράση.
Μία άλλη λεπτομέρεια που έχει τη σημασία της ήταν οι εντολές ή μάλλον οι μη εντολές που δόθηκαν από το τουρκικό υπουργείο Υγείας στο προσωπικό ενόψει της στρατιωτικής επιχείρησης στη Συρία. Το υπουργείο ακύρωσε πριν από λίγες ημέρες την αποστολή γιατρών από 19 επαρχίες στη Σανλιούρφα και το Μάρντιν (πόλεις κοντά στα σύνορα της Τουρκίας και πολλάκις επιχειρησιακά κέντρα).
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, παρόλο που δεν έγινε το ραντεβού με τον Τραμπ και παρά το τελεσίγραφό του, φαίνεται ότι ακόμη δίνει μια αναβολή…. Γιατί ακόμη περιμένει ένα «πράσινο φως» από τις ΗΠΑ. Δεν θέλει να ρισκάρει μία νέα αμερικανική… μήνιν όταν το θέμα των κυρώσεων για την παραλαβή των ρωσικών S-400 είναι ανοιχτό και ο Ντόναλντ Τραμπ δεμένος χειροπόδαρα από τη Νάνσι Πελόζι. Ποιος ξέρει τί μπορεί να ξημερώσει αύριο στην Ουάσιγκτον και ποιος θα επικρατήσει; Εκείνοι που κρατούν το φάκελο της Συρίας και συνεχίζουν να εξοπλίζουν τους Κούρδους, ώστε οι ΗΠΑ να αποκτήσουν μετα-πολεμικά ένα κουρδικό προτεκτοράτο στη Συρία, όπως έγινε και στο βόρειο Ιράκ, ή ο Ντόναλντ Τραμπ που ήθελε/θέλει(;) να απεμπλακεί από τη Συρία;

Η ζυγαριά προς το παρόν γέρνει προς τους πρώτους και κάθε έξυπνος πολιτικός της περιοχής είναι ικανός να το αντιληφθεί πριν κάνει την οποιαδήποτε κίνηση. Εκτός αν η φιλοδοξία του ή οι εσωτερικές πολιτικές ανάγκες τον αναγκάσουν στο… παράλογο και επικίνδυνο.

Ζώνη Ασφαλείας: Επανεγκατάσταση προσφύγων ή εξοστρακισμός Κούρδων

Τι είναι αυτή η Ζώνη Ασφαλείας, όμως, που όλο ακούμε και ποτέ δεν βλέπουμε; Και κυρίως αφορά την Ελλάδα και τι σημαίνει για την Ευρώπη και το προσφυγικό ενδεχόμενη δημιουργία της;

Η Ζώνη Ασφαλείας, όπως την όρισε τουλάχιστον ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, σημαίνει καταρχήν μόνιμες τουρκικές στρατιωτικές βάσεις στη βόρεια Συρία, όπως και στο βόρειο Ιράκ.

«Θέλουμε να χτίσουμε φυλάκια ανατολικά του Ευφράτη. Θα σταματήσουμε εκεί; Όχι! Ο στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μία ασφαλή ζώνη βάθους 30-40 χλμ. πέρα των συνόρων μας. Κι έπειτα κατασκευάζοντας σπίτια, θα ενθαρρύνουμε τους Σύρους πρόσφυγες να επιστρέψουν. Θα είναι κοινές αμερικανο-τουρκικές βάσεις. Θέλουμε να είναι μόνιμες. Θα είναι παρόμοιες με εκείνες στο βόρειο Ιράκ. Οι τοποθεσίες και ο αριθμός τους θα αποφασιστούν με διαπραγματεύσεις. Αν οι ΗΠΑ προσπαθήσουν να μας εμποδίσουν, τότε έχουμε Β και Γ σχέδια». Με μία δήλωση τα είπε όλα η Άγκυρα. Ή σχεδόν όλα… Αυτό που δεν είπε η Άγκυρα είναι ο πραγματικός λόγος που θέλει να έχει στρατιωτική παρουσία στη βόρεια Συρία και δεν είναι άλλος από τους Κούρδους που βρίσκονται στην περιοχή (YPG) και αποτελούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας.

Τι σημαίνει αυτό; Η Άγκυρα βλέπει ως απειλή τους Κούρδους γιατί σε περίπτωση που κατοχυρώσουν τη βόρεια Συρία ως περιοχή κυριαρχίας τους, θα θελήσουν έπειτα να ενωθούν με τους Κούρδους μέσα στην Τουρκία και με τους Κούρδους στο Ιράκ και να δημιουργήσουν το λεγόμενο «Κουρδικό κράτος» και ακόμη ακόμη –το πιο εφιαλτικό σενάριο είναι- να θελήσουν οι Κούρδοι της Τουρκίας να αποκόψουν ένα κομμάτι της επικράτειας για να ενωθούν με τους αδελφούς τους. Σχέδιο μακρινό έως ουτοπικό, αλλά η Άγκυρα που θέλει να βλέπει μακριά, προσπαθεί από τώρα να αποσοβήσει με στρατιωτικά μέσα ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Το δρόμο της ειρηνικής διευθέτησης του κουρδικού βέβαια είναι να τον πάρουν οι επόμενες γενεές μάλλον… Η παρούσα πολιτική εξουσία είναι πιο πολεμοχαρής.

Το «γλειφιτζούρι» Ερντογάν προς την Ευρώπη

Σε πρώτη ανάγνωση, το σχέδιο του Ερντογάν για επανεγκατάσταση προσφύγων στη Συρία έτσι και δημιουργηθεί η ζώνη ασφαλείας φάνταξε σαν «γλειφιτζούρι» στην Ευρώπη και δη την Ελλάδα, οι οποίες τρέμουν στην προοπτική ενός μεγαλύτερου κύματος προσφύγων από τη Συρία.

Ποιος θα ήταν άλλωστε ενάντια -πρακτικά και ηθικά- στο να καταφέρει η Συρία να πάρει πίσω ένα μεγάλο μέρος των προσφύγων της;

Οι ενάντιοι της Ζώνης Ασφαλείας

Μια πιο προσεκτική εξέταση όμως των διακηρύξεων του Ερντογάν δείχνουν ότι η νέα πρόταση Ερντογάν «ας φτιάξουμε ζώνη ασφαλείας για να επιστρέψουν οι πρόσφυγες» δεν ήταν παρά μόνο μία… ωραία βιτρίνα παρουσίασης της τουρκικής στρατηγικής. Τουλάχιστον σύμφωνα με τους πολιτικούς αναλυτές, Τούρκους και μη, που είδαν με καχυποψία τα νέα… ερντογανικά σχέδια.

Ο πολύ γνωστός και «αιρετικός» Τούρκος αρθρογράφος Τζενγκίζ Τζαντάρ είχε γράψει παλαιότερα στη διαδικτυακή ενημερωτική πλατφόρμα Al Monitor ότι ο Ερντογάν επιθυμεί η ζώνη ασφαλείας να φτάσει μέχρι την περιοχή Deir ez-Zor προκειμένου να διακινεί και να μεταφέρει εκείνος το κουρδικό πετρέλαιο από εκεί.
Ο πρώην Αμερικανός απεσταλμένος για τη Συρία, Μπρετ Μακ Γκερκ λίγο μετά την ομιλία Ερντογάν στα ΗΕ, όπου παρουσίασε τη νέα του πρόταση για τη ζώνη ασφαλείας έγραψε στο twitter: «Ήδη νωρίτερα φέτος είχα επισημάνει στο Στέητ Ντιπάρτμεντ ότι η ‘ζώνη ασφαλείας’ του Ερντογάν είναι στην πραγματικότητα ένα σχέδιό του να επεκτείνει την επικράτεια της Τουρκίας κατά 20 μίλια μέσα στη Συρία. Σήμερα το επιβεβαίωσε και με χάρτες. Το έδαφος που επιθυμεί, τυγχάνει να καλύπτει όλες τις κουρδικές περιοχές της Συρίας».
Η ομιλία Ερντογάν στη Νέα Υόρκη και η επίδειξη χαρτών προκάλεσαν κι άλλες αντιδράσεις. Ο Μαρκ Πιερίνι, πρώην πρεσβευτής της Ε.Ε. στην Τουρκία και οξύνους παρατηρητής της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, έγραψε επίσης στο twitter: «Οι χωρίς στοιχεία διακηρύξεις ότι 2-3 εκατομμύρια μπορούν να ζήσουν στις περιοχές, που έδειξε στους χάρτες, δεν έχουν καμία λογική και ειδικά δεν λένε τίποτα σε όποιον έχει ταξιδέψει σε αυτές τις περιοχές».
Ακόμη και οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), που αποτελούν την πολιτική πτέρυγα των Κούρδων της Συρίας (YPG) αντέδρασαν tweet επίσης, υποστηρίζοντας ότι «Ο Ερντογάν σχεδιάζει να διώξει τους ανθρώπους από τη γη τους και να επιβάλει μία δημογραφική αλλαγή».
Αν ο τουρκικός στρατός επιχειρήσει να πάει ανατολικά του Ευφράτη, όπως λένε τα σχέδια Ερντογάν, εκτός του ότι θα αντιμετωπίσει τη σθεναρή αντίσταση των Κούρδων της Συρίας, δηλαδή στην πράξη θα πρέπει να πολεμήσει, θα έχει απέναντί του κι έναν μη φιλικό προς επανεγκατάσταση Σύρων προσφύγων πληθυσμό, γιατί οι πρόσφυγες αυτοί έχουν φύγει από άλλες περιοχές της Συρίας.

Η βόρεια Συρία δεν είναι μία ομοιογενής περιοχή. Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου για τη Μέση Ανατολή στην Ουάσιγκτον, αυτή τη στιγμή ζουν περίπου 850.000 άνθρωποι στην προτεινόμενη ζώνη ασφαλείας βάθους 20 μιλίων, η οποία δυτικά έχει τον Ευφράτη ποταμό και ανατολικά τον Τίγρη.

Αυτός ο πληθυσμός των 850.000 ανθρώπων περιλαμβάνει:

650.000 Κούρδους (77%)

180.000 Σουνίτες Άραβες (21%)

10.000 Τουρκομάνους (1%)

10.000 Χριστιανούς (1%)

Ο χάρτης που παρουσίασε ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν από το βήμα του ΟΗΕ δείχνοντας πού θα μπορούσαν να εγκατασταθούν τα 2 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες είναι περιοχές όπου ουσιαστικά κυριαρχεί ο κουρδικός πληθυσμός. Άρα είναι αδύνατον να βρεθεί χώρος για επιπλέον 2 εκατομμύρια εκτός αν οι γηγενείς Κούρδοι μετακινηθούν από τα σπίτια τους, κάτι που μόνο ειρηνικά… δεν μπορεί να συμβεί.

Ποιος θα κάνει το «διαιτητή» στη δημογραφική ανακατωσούρα που θα δημιουργηθεί;

…και οι υπέρ της Ζώνης Ασφαλείας

Οι υποστηρικτές, πάντως, του σχεδίου Ερντογάν παραβλέπουν όλα τα παραπάνω και βλέπουν μόνο ένα μεγάλο οικονομικό όφελος για την ασθμαίνουσα τουρκική οικονομία. Η ανοικοδόμηση μίας τέτοιας τεράστιας περιοχής από τις τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες θα ήταν σαν να έχουν χτυπήσει «φλέβα χρυσού». Γι’ αυτό και οι Τούρκοι κατασκευαστές, που ψάχνουν διέξοδο από το «γκρέμισμα» των χρηματοκιβωτίων τους, είναι οι θερμότεροι υποστηρικτές του Ταγίπ Ερντογάν.

Επιπλέον, ο Τούρκος πρόεδρος πάντα χρειάζεται, και τώρα πολύ περισσότερο, μία εθνική πολιτική για να συσπειρώνει τους ψηφοφόρους του, όταν το κόμμα του καταγράφει φυγόκεντρες κινήσεις από πρώην «φίλους» και «συνεργάτες» (δες Νταβούτογλου, Γκιουλ, Μπαμπατζάν).

Αριθμητικά να το δει κανείς, τα κατά νικούν κατά κράτος τα υπέρ. Αλλά και ουσιαστικά πάλι να το εξετάσει κανείς, η δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» με ή χωρίς ΗΠΑ σίγουρα μόνο… ασφάλεια δεν μπορεί να εγγυηθεί στη Συρία. Ούτε πρόσφυγες πίσω θα φέρει από την Ευρώπη όσο κι αν θα ήθελε να το πιστέψει, αλλά ούτε και από την Τουρκία σε μία περιοχή που θα πολεμά συνεχώς ο γηγενής κουρδικός πληθυσμός.

Ίσα ίσα, ακόμη και τα σχέδια… επί χάρτου του Τούρκου προέδρου δείχνουν νέες ανακατωσούρες και απρόβλεπτες νέες ανθρωπιστικές κρίσεις.

Δύσκολοι καιροί για ασφάλειες και… λουριά.

Διαβάστε ακόμη