Δημήτρης Γκιούλος: «Η ποίηση ως πράξη και συμβάν είναι εκεί πολύ συχνά, απλά πολλές φορές δεν έχουμε τη διαύγεια ή τις αντοχές να το αντιληφθούμε»

Είναι σχεδόν μαγικός ο τρόπος που τα ποιήματα του Δημήτρη Γκιούλου επιδρούν στους ανθρώπους της γενιάς μας. Γεννημένος το 1984, ο ποιητής, που βγάζει τα προς το ζην ως copywriter και μεταφραστής (αλλά -όπως συμβαίνει σε πολλούς- έχει κάνει και άλλες δουλειές), με απλή γλώσσα αποτυπώνει ό,τι έχουμε ζήσει οι γεννημένοι από τη δεκαετία του 1980 και μετά, καταγράφοντας την καθημερινότητα μέσα από εικόνες που είναι σχεδόν για όλους μας κοινές- είναι σαν να τις βλέπουμε όλοι μπροστά μας, κι ας μην έχουμε γνωριστεί ποτέ.

«Κάναμε εικονοστάσι την αξιοπρέπεια

εμείς που είπαμε

θ΄αλλάξουμε τον κόσμο

μα περάσαμε καιρό πολύ

σε σάπια δυάρια

Κι όμως κάποιοι ακόμα κάουν παιδιά

και φαντάζονται το μέλλον στρογγυλό

και πολύχρωμο

κι ίσως τα καλοκαίρια που ζήσαμε

αυταπάτες να μην είναι

μα σκηνές από τα προσεχώς

γιατί πώς να το πω

κούρασε τόσος χειμώνας».

Η ενηλικίωση, η επισφάλεια, οι ματαιώσεις, η ταξικότητα, οι κρίσεις πανικού, οι αυταπάτες, ο καπιταλισμός, η ιστορία, το αστικό τοπίο, οι γυναικοκτονίες-  συνθέτουν ένα παζλ, κάπως δυστοπικό αλλά σίγουρα οικείο σε όλους αυτούς που κλήθηκαν, με την ενηλικίωσή τους, να αντιμετωπίσουν αλλεπάλληλες κρίσεις, αναζητώντας, πάντα, το δικό τους «χάπι εντ». Μιλήσαμε μαζί του με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης (στις 21/03)

Ποιος είναι ο Δημήτρης Γκιούλος

Ο Δημήτρης Γκιούλος (1984) είναι ποιητής και μεταφραστής. Σπούδασε μαθηματικά, μετάφραση και ευρωπαϊκό πολιτισμό ενώ, αυτή την περίοδο, κάνει το μεταπτυχιακό του στη Δημόσια Ιστορία. Βγάζει τα προς το ζην ως κειμενογράφος και μεταφραστής. Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, ιστότοπους και ποιητικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει, έως σήμερα, εκδώσει τρεις συλλογές διηγημάτων. Τα «Δι΄ άρλεκιν πάροντι και άλλες καταστάσεις...» (2011), «Ο τροχός της τύχης» (2015) και το «Δώδεκα καρέ» (2012). Με τον Κωνσταντίνου Παπαπρίλη – Πανάτσα συνέγραψαν τον ποιητικό διάλογο «Αντάρτικο²» (2019).

Η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Αστικά Δύστυχα» κυκλοφόρησε το 2020 ενώ, το τελευταίο του βιβλίο, «ακραία καιρικά φαινόμενα» (2023) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θίνες.

«Θα ήταν ωραία να μη ζούσαμε σε δύσκολες εποχές»

Οι δύσκολες εποχές, μπορούν να βοηθήσουν την παραγωγή της ποίησης και της τέχνης γενικότερα;

Έχουμε περάσει τόσα πολλά χρόνια από κρίση σε κρίση και ξανά σε κρίση και μετά λίγη πανδημία και τώρα ξανά κρίση και πόλεμος και άλλος ένας πόλεμος που με τη σειρά του θα φέρει κρίση και πάει λέγοντας, οπότε δεν θυμάμαι ακριβώς πότε δεν ήταν δύσκολες οι εποχές. Αυτό, αν το περάσω από το προσωπικό μου φίλτρο. Από την άλλη σκέφτομαι πχ, με αφορμή την Παλαιστίνη, πως έχω διαβάσει σπουδαία παλαιστινιακή ποίηση τον τελευταίο καιρό, όπως έχω διαβάσει σπουδαία πράγματα από τις ανοιχτές φλέβες της λατινικής Αμερικής ή από τα Βαλκάνιά μας. Ναι, πιθανόν οι δύσκολες εποχές να βοηθούν, από την άλλη σκέφτομαι πως θα ήταν ωραία να μη ζούσαμε σε δύσκολες εποχές. Δεν θα ήταν άσχημη μια τέτοια προοπτική.

 Έχεις γράψει και εκδώσει τον τον ποιητικό διάλογο Αντάρτικο2 μαζί με τον Κωνσταντίνο Παπαπρίλη-Πανάτσα. Πώς είναι η «συνεργασία» - αν μπορούμε να την πούμε έτσι, μεταξύ δύο ποιητών; Και πρακτικά ακόμα, πώς λειτουργεί αυτό;

Ήταν σίγουρα το timing. Γράφτηκε αρχές του 2016, σε μια εποχή μουδιασμένη. Και πήγε άψογα. Εννοώ φαίνεται από τις πωλήσεις, αλλά και τη γενικότερη αποδοχή που πήρε, έγινε περφόρμανς, μελοποιήθηκε δις κτλ. Δεν ξέρω αν θα το ξαναέκανα. Σε αυτή τη φάση με ενδιαφέρει περισσότερο να βλέπω τις δουλειές μου να πηγαίνουν παραπέρα, μέσω ας πούμε μιας άλλης τέχνης. Με ενδιαφέρει πιο πολύ αυτής της μορφής η επικοινωνία. Ποτέ δεν ξέρεις, αν λειτουργεί, γιατί όχι;

 Έχεις γράψει και διηγήματα. Μεταξύ αυτών και της ποίησης, ξεχωρίζεις κάποιο μέσο έκφρασης ως πιο «δικό σου» ή έχεις εξίσου την ανάγκη να εκφράζεσαι και με τα δύο;

Θέλοντας και μη, είτε λόγω ακαδημαϊκών υποχρεώσεων, είτε κατά παραγγελία, έρχομαι αντιμέτωπος πολύ συχνά με το πεζό σε διάφορες μορφές του. Οπότε δεν είναι ακριβώς πως το έχω εγκαταλείψει, αλλά, σε αυτή τη φάση, νιώθω πως μου ταιριάζει περισσότερο αυτό που κάνω.

 Νιώθω ότι τα ποιήματά σου είναι με πολύ ευθύ τρόπο ταξικά – εγώ λέω ότι, συνεπώς, και πολιτικά. Πιστεύεις ότι η ποίηση -αλλά και η τέχνη γενικότερα ενδεχομένως- οφείλει να παίρνει θέση για τα πράγματα; Και, αν ναι, μπορεί να κινητοποιεί τον κόσμο;

Ζούμε σε εποχές που τα πάντα είναι θολά και υπό διαπραγμάτευση. Αυτό έχει μια θετική και μια αρνητική πτυχή. Ο κόσμος μοιάζει να πηγαίνει μπροστά και ταυτόχρονα πίσω και μεις μοιάζουμε πιο μπερδεμένοι από ποτέ. Ναι, αν με ρωτάς, οι άνθρωποι που κάνουν τέχνη σε μια συγκεκριμένη εποχή σε έναν τόπο (ή περισσότερους), βιώνουν κυριολεκτικά στα κορμιά τους οτιδήποτε συμβαίνει. Εγώ ζω και ξυπνάω κάθε μέρα εδώ, οπότε ναι, είναι πολύ σωστή παρατήρηση.

Τόσο το αντάρτικο2, όσο και η συνέχεια, δηλαδή τα Αστικά Δύστυχα και τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι ευθέως ταξικά, είναι δηλαδή πολιτικά ως δημιουργίες. Ταυτόχρονα με ενδιαφέρει να είναι και καλά ποιήματα, καλές συλλογές. Δεν πρόκειται να θυσιάσω το ένα σε βάρος του άλλου σε καμία περίπτωση.  Από κει και πέρα, η ποίηση μπορεί να σου πει πως μπορεί να είναι αλλιώς τα πράγματα, ναι.  Και κινητοποιεί, ακόμα και σε τέτοιες εποχές. Στίχοι γράφονται στους τοίχους, σε πανό ή σε αφίσες. Κάποιους στίχους, κάποιες ταινίες, κάτι τέτοια πιστέψαμε και εμείς και μαζί με αυτά πιστέψαμε και στους ανθρώπους. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη πίστη μου.

Είναι πολύ «στακάτος» ο λόγος σου και κατά κάποιο τρόπο «απογυμνωμένος». Μου θυμίζει λίγο και Αναγνωστάκη στο ΥΓ αλλά και κάποια ποιήματα του Χριστιανόπουλου. Είναι επί τούτου τόσο «μίνιμαλ» η γραφή σου ή απλώς σού βγαίνει έτσι;

Λατρεύω τη δυνατότητα αυτής της οικονομίας που μου δίνει η ποίηση. Μια εικόνα μπορεί να σχηματιστεί και με λιγότερες από χίλιες λέξεις αν είναι προσεκτικά διαλεγμένες, ε και έτσι το μήνυμα μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να είναι πιο άμεσο, άρα και πιο δυνατό. Δεν το προσπαθώ, εννοώ δεν το δουλεύω για να συμβεί, συμβαίνει. Είναι κομμάτι μου.

 Συχνά «συνομιλείς» μέσω των συλλογών σου και με άλλους ποιητές (Μάρκο Μέσκο, Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, Μανώλη Αναγνωστάκη). Σκέφτομαι, ενόψει και την παγκόσμιας ημέρας ποίησης, ποιήματα που αγαπώ, και μού μου έρχεται στο μυαλό το «Εκεί πάνω σε βρίσκει η ποίηση» του Τίτου Πατρίκιου. Τελικά, η ποίηση σε βρίσκει ή την βρίσκεις;

 Σκέφτομαι πως την ποίηση ως ποίηση πρέπει να την ψάξεις, είναι σαφές. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των σχολείων, διδάσκεται εντελώς αποσπασματικά και σταματά στη δεκαετία του 1980 στην καλύτερη των περιπτώσεων. Γενικά έχουν συσσωρευτεί πολλές παθογένειες πολλών δεκαετιών στο κομμάτι πολιτισμός, αλλά ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια η κατάσταση είναι χειρότερη. Σκέφτομαι όμως ταυτόχρονα πως η ποίηση ως πράξη και ως συμβάν είναι εκεί πολύ πιο συχνά. Απλά, είναι έτσι η πραγματικότητα που πολλές φορές δεν έχουμε τη διαύγεια ή τις αντοχές να το αντιληφθούμε.

Η ποίηση την εποχή των social media έχει αλλάξει;

Υπάρχει σίγουρα μια αμεσότητα και μια ευκολία. Είναι ίσως έτσι και πιο δημοκρατικό. Τουλάχιστον να διαβαστείς. Γιατί για να εκδοθεί μια ποιητική συλλογή στην Ελλάδα του 2024, δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα. Αλλά ναι, σου δίνει μια αμεσότητα ακόμα και να σχολιάσεις την επικαιρότητα με κάποιους στίχους. Μεγάλη ευκολία επίσης να διαβάσεις ξένη ποίηση που άλλες εποχές θα ήταν πολύ πολύ δύσκολο να συναντηθείς μαζί της. Είμαι της άποψης πως μόνο καλό μπορεί να κάνει όλο αυτό και πως στο τέλος η καλή ποίηση θα μείνει.

Αν υποθέσουμε ότι μιλάς με έναν άνθρωπο που δεν έχει διαβάσει ποτέ του ποίηση (όχι από πεποίθηση, το `φεραν η μοίρα και τα χρόνια να μην ακούσει έναν ποιητή), τι θα τον προέτρεπες να διαβάσει;

Νομίζω είναι μια ερώτηση που δεν μπορώ να απαντήσω. Θα πρέπει να ξέρω τον ανθρωπότυπο. Δεν είναι όλα για όλους, όλες τις στιγμές.  Θα τον προέτρεπα όμως να διαβάσει, γιατί αυτό μόνο καλό μπορεί να κάνει, ακόμα και μέσα από τη διαδικασία της απόρριψης κάποιων πραγμάτων.  Δεν είναι όλα για όλους, αλλά πώς ξέρεις τι σου κάνει αν πρώτα δεν δοκιμάσεις;