Ο Φίλιπ Κερ ξαναζωντανεύει ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας

Είναι ο συγγραφέας που έφερε στο προσκήνιο το ιστορικό νουάρ μυθιστόρημα, ο οποίος συνέβαλε στη φήμη του και το εδραίωσε, δημιουργώντας ποικίλους μιμητές του είδους. Όσο για το χρονικό πλαίσιο που διάλεξε ο Φίλιπ Κερ (1956-2018) για να τοποθετήσει τη δράση των περισσότερων έργων του, είναι τα σκοτεινά χρόνια του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου και όλα εκείνα που ακολούθησαν, με φόντο τη ναζιστική Γερμανία.

Ήταν το 1989, τη χρονιά που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, όταν κυκλοφόρησαν «Οι βιολέτες του Μάρτη» με ήρωα τον θρυλικό, πια, Μπέρνι Γκούντερ - έναν πρώην αστυνομικό που εργάζεται ως ιδιωτικός ντετέκτιβ. Χώρος δράσης είναι το Βερολίνο του 1936, λίγο πριν από τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, την εποχή που ο Χίτλερ με τους ναζί συνεργάτες του καταστρώνει μεγαλεπήβολα σχέδια.

Ο Μπέρνι Γκούντερ, προσλαμβάνεται από έναν εκατομμυριούχο βιομήχανο προκειμένου να βρει ένα διαμαντένιο κολιέ. Αλλά, καθώς ξεκινάει την έρευνά του, αντιλαμβάνεται ότι η υπόθεση είναι πολύ πιο μπερδεμένη απ' ό,τι φαίνεται. Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Φίλιπ Κερ! Εδώ, το φαινομενικά απλό αποδεικνύεται περίπλοκο, με την μεγάλη Ιστορία να επηρεάζει σαρωτικά τα γεγονότα όλων των μικρών ιστοριών που μας αφηγείται ο συγγραφέας – πάντα γεμάτες μυστήριο, ένταση και σασπένς.

Λίγο μετά, το 1990, εκδόθηκε «Ο χλωμός εγκληματίας» που διαδραματίζεται, πάλι, στο Βερολίνο του 1938. Αυτή τη φορά οι προθέσεις του Χίτλερ για την κατάκτηση του κόσμου είναι εμφανείς, καθώς οι προετοιμασίες για την υλοποίηση των σχεδίων του γίνονται ταχύτατα. Ο Μπέρνι Γκούντερ αναλαμβάνει μία νέα υπόθεση, που έχει σχέση με την εξιχνίαση μιας σειράς δολοφονιών με θύματα νεαρά κορίτσια.

Ολα αυτά, όμως, αποτελούν το μέρος ενός σχεδίου που θέλει τις δολοφονίες να τις αποδώσουν σε άλλους, ώστε να ακολουθήσει πογκρόμ και δημεύσεις περιουσιών. Για ακόμη μία φορά, ο Φίλιπ Κερ χρησιμοποιεί την Ιστορία, όχι ως σκηνικό, αλλά ως συμπρωταγωνίστρια - εκεί όπου το ιδιωτικό, καθορίζεται από το γενικό που τείνει να τα συμπαρασύρει όλα.

Το τρίτο μέρος της τριλογίας, το «Γερμανικό ρέκβιεμ» εκδόθηκε το 1991 και εκτυλίσσεται στο Βερολίνο εν έτει 1947. Τώρα η αυτοκρατορία του Χίτλερ δεν υπάρχει και η άλλοτε ισχυρή Γερμανία μετράει τις πληγές της. Ο Μπέρνι Γκούντερ, παντρεμένος με μία δασκάλα, ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του τον απατά, ενώ ταυτόχρονα ένας παλιός συνάδελφος ζητά τη βοήθειά του, καθώς βρίσκεται φυλακισμένος στη Βιέννη, κατηγορούμενος για το φόνο ενός Αμερικανού λοχαγού.

Η «Τριλογία του Βερολίνου» έδωσε το έναυσμα στον Βρετανό συγγραφέα να επεκτείνει τις περιπέτειες του Μπέρνι Γκούντερ δημιουργώντας έναν σύγχρονο ντετέκτιβ με αναγνωρίσιμες ιδιαιτερότητες που –με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- αλληλεπιδρά με την Ιστορία, κινείται στις παρυφές της, καθορίζεται από αυτήν. Κάπως έτσι, το «Φοβού τους Δαναούς» που κυκλοφόρησε λίγο μετά τον θάνατό του, είναι το δέκατο τρίτο με ήρωα τον δημοφιλή ντετέκτιβ.

Στο Μόναχο του 1956, ο Γκούντερ εργάζεται ως πραγματογνώμονας σε μεγάλη ασφαλιστική εταιρία και του αναθέτουν μια αποστολή: να ταξιδέψει στην Αθήνα και να διερευνήσει την υπόθεση ενός ναυαγίου. Εκεί συναντά τον ιδιοκτήτη του πλοίου – έναν πρώην στρατιώτη της Βέρμαχτ. Όταν ο τελευταίος ξαφνικά δολοφονείται, ο Γκούντερ ερευνά τα αίτια του θανάτου. Ο φόνος και το ναυάγιο, τελικά σχετίζονται με την εξολόθρευση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και την υφαρπαγή της περιουσίας τους από τους ναζί! Ο πρωταγωνιστής θα γίνει μάρτυρας της τραγωδίας της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη.

Ο Φίλιπ Κερ χρησιμοποιώντας ιστορικά εγχειρίδια και μαρτυρίες, κατόρθωσε να αναπλάσει θαυμαστά μια ολόκληρη εποχή, δίνοντας μία εξαιρετική αληθοφάνεια στη δράση. Η απόδοση του κλίματος της Ελλάδας εκείνων των χρόνων, είναι απλώς εκπληκτική: Γνώριμα ονόματα δρόμων, κτιρίων, προϊόντων, ακόμα και μια αναφορά στη Μακρόνησο και στους κινηματογράφους της εποχής που έπαιζαν τη «Μάσκα του Δημητρίου» - αναμφίβολα, ένας συγκινητικός φόρος τιμής στο πατέρα του κατασκοπευτικού θρίλερ, Έρικ Αμπλερ.

Η ατμοσφαιρική αφήγηση λειτουργεί υποδειγματικά, καθώς αναδεικνύει την αντίθεση που μπορεί να υπάρξει ανάμεσα στο προσωπικό και το πολιτικό και, κυρίως, την αδυναμία του ατόμου να καθορίσει όχι μόνο την Ιστορία, αλλά και την προσωπική του ιστορία. Ο Κερ δεν γράφει απλώς ένα νουάρ μυθιστόρημα: Ξαναζωντανεύει ένα κομμάτι της Ιστορίας, μέσα από μία υψηλής αισθητικής λογοτεχνία. Και, βέβαια, η υπόθεση δεν παύει να παραμένει ανοιχτή, μέχρι τέλους, σε κάθε ερμηνεία - ακόμα και όταν όλα τα μυστικά μοιάζουν να έχουν εξιχνιαστεί. Άλλωστε, η Ιστορία απλώς συνεχίζεται...

Φίλιπ Κερ
«Φοβού τους Δαναούς»
Μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός
Εκδόσεις: Κέδρος
Σελίδες: 496