«Ακίνητο ποτάμι»: Θρίλερ για την Άννα και τον Πέτρο στη Σιβηρία

«Η τοποθέτηση της ιστορίας στην Σιβηρία, ήρθε ασυνείδητα, μαζί με την πρώτη ιδέα. Φανταζόμουν αυτό το ζευγάρι σε ένα τόπο απόλυτα ξένο και μακρινό. Η μυθική και τόσο αγαπημένη μου, από την λογοτεχνία και την τέχνη, Ρωσία φάνταζε ιδανική επιλογή. Ιστορικά, αποτελούσε πάντοτε άλλωστε, τόπο συγκρούσεων και μυστηρίου». Ο Αγγελος Φραντζής πριν από τρία χρόνια περίπου τόλμησε το μεγάλο βήμα: να πάει στην άκρη του κόσμου και κάτω από σκληρές καιρικές συνθήκες να γυρίσει το «Ακίνητο ποτάμι», την πιο φιλόδοξη και εντυπωσιακή ταινία της φιλμογραφίας του.

Σήμερα, λίγους μήνες μετά την επίσημη πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και ταξίδια σε φεστιβάλ του εξωτερικού, το φιλμ, διεθνής συμπαραγωγή γυρισμένη εξολοκλήρου στη Ρωσία και τη Λετονία, έχει εξασφαλίσει την προβολή του από το συνδρομητικό δίκτυο του ευρωπαϊκού HBO, έχοντας δυνητικά κατοχυρώσει μία τηλεοπτική πλατφόρμα εκατομμυρίων θεατών.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Πρωτοπορώντας στο ρεύμα του διεθνούς προφίλ του ελληνικού κινηματογράφου, ο Φραντζής, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες σκηνοθέτες της σημερινής γενιάς των 40 και κάτι τον οποίο γνωρίσαμε μέσα από τολμηρές, υπαρξιακές «ονειρικές» διαδρομές («Polaroid», «Το όνειρο του σκύλου», «Μέσα στο δάσος», «Σύμπτωμα»), είχε ένα στόχο: να διηγηθεί την ιστορία της Άννας και του Πέτρου όπως την εμπνεύστηκε, μεγαλεπήβολα, μυστηριακά και ταυτόχρονα μέσα από μια αφήγηση «φιλική» προς το ευρύ κοινό, με φόντο το παγωμένο τοπίο της Σιβηρίας, πάντα ακολουθώντας τον λαβύρινθο των δικών του υπαρξιακών αγωνιών.

Σε αυτή τη διαδρομή του έγραψε από κοινού το σενάριο με τον Σπύρο Κρίμπαλη και εμπιστεύτηκε μία εταιρεία που τότε έκανε τα πρώτα βήματά της στον χώρο της παραγωγής, την Heretic των Κωνσταντίνου Κοντοβράκη και Γιώργου Καρναβά. Οι δύο συνεργάτες σήμερα αποτελούν ένα ζηλευτό δίδυμο που τον περασμένο Δεκέμβριο βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου με το βραβείο Eurimages Co-Production Αward. Εν μέσω οικονομικής κρίσης οι ιδρυτές της Heretic κατόρθωσαν να βάλουν σε πρώτο πλάνο την ελληνική επιχειρηματικότητα ως κοινό εταίρο στη διεθνή κινηματογραφική σκηνή.

«Τo πρότζεκτ ήρθε στην Heretic το 2015 έχοντας ήδη κάποια χρόνια στην ανάπτυξη και στην αναζήτηση χρηματοδότησης από άλλη εταιρεία. Η αλήθεια είναι πως ούτε εμείς ξέραμε ακριβώς τι μας περίμενε υπό την έννοια πως έπρεπε να γυρίσουμε τουλάχιστον μέρος της ταινίας στην Ρωσία μια χώρα η οποία δεν είναι φιλική σε συμπαραγωγές. Αλλά όταν ένα σενάριο σε συνεπαίρνει, το τι δυσκολίες σε περιμένουν είναι κάτι που συνήθως το προσπερνάς χωρίς περαιτέρω ανάλυση. Βουτάς στη θάλασσα και κολυμπάς…», σχολιάζουν οι Κοντοβράκης και Καρναβάς.

Ποια ήταν όμως η ιστορία που είχε κατά νου ο Άγγελος Φραντζής; Το «Ακίνητο ποτάμι» εστιάζει στην Άννα και τον Πέτρο, τους οποίους υποδύονται οι Κάτια Γκουλιώνη και ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, ένα παντρεμένο ζευγάρι που μετακομίζει από την Ελλάδα στη Σιβηρία λόγω των επαγγελματικών υποχρεώσεων εκείνου. Η σχέση τους έχει προβλήματα, το αχανές λευκό του παγωμένου τοπίου και το γκρίζο της βιομηχανικής πόλης δεν βοηθάει την ομαλή ένταξή τους στην τοπική κοινωνία μέχρι που κάποια στιγμή, ανακαλύπτουν με έκπληξη ότι η Άννα είναι έγκυος παρότι για μήνες δεν έχουν ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές. Ο δεσμός τους έκτοτε κλονίζεται και αναζητώντας μια εξήγηση, οι δυο τους στρέφονται προς αντίθετες κατευθύνσεις με τη σχέση τους να μετατρέπεται σε πεδίο μάχης και την ταινία να εξελίσσεται σε καθηλωτικό θρίλερ μυστηρίου.

Η ρίζα της ιδέας

Όσο για τις καταβολές αυτής της ιστορίας που έστειλαν τον σκηνοθέτη στα πέρατα του κόσμου, η εξήγησή του αξίζει ανάλυσης από μόνη της: «Όσο μπορώ να κάνω την ψυχαναλυτική διαδρομή προς τα πίσω για να βρω την ρίζα της ιδέας, σκέφτομαι ότι ήταν ένας συνδυασμός», μας λέει ο Αγγελος Φραντζής. Και διευκρινίζει: «Η αρχική ιδέα προέκυψε την περίοδο της αρχής της ελληνικής κρίσης. Υπήρχε τότε ένα διάχυτο συναίσθημα αγωνίας, δέους και φόβου απέναντι σε κάτι άγνωστο. Κάτι που δεν ξέραμε και προσπαθούσαμε να εντοπίσουμε την αιτία. Αυτή η αίσθηση της αγωνίας απέναντι στο άγνωστο, μοιάζει να μετατράπηκε στην αγωνία αυτού του ζευγαριού απέναντι σε κάτι που υπερβαίνει την λογική του. Άλλο γεγονός, ήταν ότι κι εγώ βρισκόμουν σε μια σχέση όπου δυο υποκειμενικότητες πάλευαν να συνυπάρξουν, να κατανοήσουν και να κατανοηθούν. Μ’ ενδιέφερε λοιπόν να μιλήσω για ένα ζευγάρι».

Στον πυρήνα του φιλμ ένα διαχρονικό φιλοσοφικό ερώτημα - η πάλη ανάμεσα στο στην θρησκευτική πίστη και τον ορθολογισμό, το μεταφυσικό και τον σκεπτικισμό. «Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, βρισκόμαστε απέναντι πάλι από ένα τέτοιο ψευτο-δίπολο. Από τη μια η νέο-ορθολογική βαρβαρότητα της ελεύθερης αγοράς που υποτίθεται αυτορυθμίζεται ορθολογικά και επιβάλει τους κανόνες της και από την άλλη ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός που παρασύρει στην αγκαλιά του όλους εκείνους που δεν μπορούν να αποδεχθούν την φύση της άγριας πραγματικότητας που τους έχει επιβληθεί», σχολιάζει ο σκηνοθέτης. «Η ζωή έχει το υπέροχο χάρισμα να ξεγλιστρά από κάθε σύστημα που προσπαθεί να την ερμηνεύσει. Σαν το νερό του ποταμού που κυλά μέσα από τα χέρια μας», προσθέτει.

Στη Σιβηρία, λοιπόν, σκηνοθέτης και παραγωγοί βρήκαν το έδαφος που ζητούσαν για τα γυρίσματα μίας απαιτητικής παραγωγής, από τα δυσκολότερα εγχειρήματα που έχουν επιχειρηθεί ποτέ στα πλαίσια της εγχώριας κινηματογραφίας. «Ίσως η θητεία μου πλάι στον Αγγελόπουλο όταν έκανε το ‘’Βλέμμα του Οδυσσέα’’ να μου έδειξε ότι ακόμη και τα πιο τρελά σχέδια μπορούν να γίνουν πραγματικότητα με πολύ πείσμα και υπομονή», παραδέχεται ο Φραντζής. «Χρειάζεται και εδώ ένας συνδυασμός πίστης και ορθολογικής διαχείρισης. Ένα πολυεθνικό συνεργείο είναι πάντα μια πρόκληση γιατί εύκολα η ασυνεννοησία των διαφορετικών κινηματογραφικών πολιτισμών, μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική. Σταθήκαμε πολύ τυχεροί πάνω σε αυτό το κομμάτι. Πέσαμε σε πολύ καλά χέρια και στην Λετονία και στην Ρωσία…»

Ρωτάμε, για τη μεγάλη πρόκληση που συνάντησαν, τις δυσκολίες που έπρεπε να υπερπηδήσουν αντιμέτωποι με το απρόβλεπτο μίας μη καθιερωμένης ταινίας. «Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν σίγουρα το γύρισμα στο Ρωσικό Μούρμανσκ από άποψη γραφειοκρατίας (αλλάξαμε το όνομα της ταινίας και το σενάριο της για να μην έχουμε προβλήματα με τις βίζες) λόγω των καιρικών συνθηκών (στους -25 συνήθως) αλλά και λόγω έλλειψης ντόπιου προσωπικού και εξοπλισμού», θυμούνται οι δύο παραγωγοί. «Το γύρισμα εκεί «βγήκε» αφού κατορθώσαμε να περάσουμε τα ρωσικά τελωνεία ( για 3 μέρες δεν είχαμε εξοπλισμό ο οποίος ως δια μαγείας εμφανίστηκε μετά από ένα τηλέφωνο..) αλλά και λόγω της απίστευτης ομάδας των ντόπιων ερασιτεχνών κινηματογραφιστών οι οποίοι πλαισίωσαν την παραγωγή μας και συμπεριφέρθηκαν με την μεγαλύτερη στοργή και επαγγελματικότητα που θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε. Σε πολλά στάδια είχαμε και την αμέριστη βοήθεια του Θανάση Αυγερινού από τη Μόσχα. Ήταν εμπειρία που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ», συμπληρώνουν.

Για τους Κοντοβράκη και Καρναβά, η επιλογή της Λετονίας που χρησίμευσε για τα γυρίσματα ενός μεγάλου μέρους του σιβηρικού περιβάλλοντος, αποδείχτηκε η πιο σωστή απόφαση. Μέσω της Λετονίας και σε συνεργασία με την Γαλλία στήθηκε η ευρωπαϊκή συμπαραγωγή του φιλμ πάνω στο τρίπτυχο Ελλάδα-Γαλλία-Λετονία χωρίς να χρειαστεί να εκτεθούν οι συντελεστές στις βορειότερες περιοχές της Ρωσίας. «Το ‘’Ακίνητο ποτάμι’’ καθώς και οι ταινίες σαν και αυτό - ταινίες με γυρίσματα σε απομακρυσμένα μέρη, και με ιδιαίτερα σύνθετες ανάγκες παραγωγής- δεν θα ήταν εφικτές εκτός του πλαισίου των ευρωπαϊκών συμπαραγωγών αλλά και χωρίς την ύπαρξη του Ελληνογαλλικού Ταμείου το οποίο ίσως είναι η σημαντικότερη επιπρόσθετη πηγή χρηματοδότησης που έχουμε οι Έλληνες παραγωγοί στην διάθεση μας τα τελευταία χρόνια», εξηγεί η ομάδα της Heretic. Για τους ίδιους το σύστημα tax και cash rebate που «τρέχει» εδώ και περίπου ένα χρόνο από το νεοσύστατο ΕΚΟΜΕ είναι «μία καλή συγκυρία για τον Ελληνικό κινηματογράφο». Έχει την απαιτούμενη προβολή στο εξωτερικό οπότε και «υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον από παραγωγούς να μεταφέρουν τα γυρίσματα τους στην χώρα μας». Το μειονέκτημά του είναι ότι  παραμένει «θολό σαν τοπίο» συνεπώς οι ίδιοι οι παραγωγοί δεν γνωρίζουν ακριβώς ακόμη πως θα λειτουργήσει για να το επικοινωνήσουν στους ξένους συναδέλφους τους. «Σε κάθε περίπτωση και τα δύο κίνητρα θα πρέπει να τρέξουν απρόσκοπτα τουλάχιστον δύο χρόνια για να πούμε ότι είμαστε μέσα στο παιχνίδι με σοβαρούς όρους», υπογραμμίζουν.

Η συμβουλή για την επιτυχία κάθε μεγάλου σχεδίου είναι, ωστόσο, μία: η επιλογή των συνεργατών. Γιατί πέρα από την τεχνογνωσία, υπάρχουν η συνεργασία και το ταίριασμα. «Ξέρεις, η σχέση παραγωγού – σκηνοθέτη, δεν είναι ποτέ εύκολη κι εγώ δεν είμαι ο πιο εύκολος σκηνοθέτης», παραδέχεται ο Άγγελος Φραντζής. «Υπήρχε όμως πάντα ειλικρίνεια στην σχέση μας. Ο Κωνσταντίνος και ο Γιώργος έχουν αρετές που αλληλοσυμπληρώνονται. Στήριξαν και πίστεψαν την ταινία σε στιγμές που σπάνια ένας παραγωγός θα μπορούσε να κάνει. Υπερέβησαν τον εαυτό τους όχι μια και δυο φορές. Χωρίς αυτούς η ταινία δεν θα γινόταν πραγματικότητα».

• Το «Ακίνητο ποτάμι» προβάλλεται στους κινηματογράφους από τη Danaos Films. Στις 26 Μαρτίου οι συντελεστές της παραγωγής θα βρίσκονται στον Δαναό μετά την προβολή της ταινίας για ένα Q&A με το κοινό.