«Ημέρες Ελληνικού Κινηματογράφου»: Το ελληνικό σινεμά ταξιδεύει Κωνσταντινούπολη και καταργεί τα σύνορα

Η Κωνσταντινούπολη έζησε ξανά τον παλμό του ελληνικού κινηματογράφου, με τις «Ημέρες Ελληνικού Κινηματογράφου» να αποδεικνύουν ότι η τέχνη δεν γνωρίζει γεωγραφικά όρια. Λειτουργώντας ως γέφυρα για 3η χρονιά, το φεστιβάλ άνοιξε και φέτος έναν «θετικό» διάλογο ανάμεσα στις δύο πλευρές του Αιγαίου, παρουσιάζοντας στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης 17 κλασικές και βραβευμένες ελληνικές ταινίες στο τουρκικό κοινό.

Η διοργάνωση, που φιλοξενήθηκε στο εμβληματικό Μουσείο του Πέρα στο Ταξίμ, την εβδομάδα από 3-8 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τη μη κερδοσκοπική εταιρεία «ΕΜΕΙΣ» από την Ελλάδα και τον εκδοτικό οίκο «ΙΣΤΟΣ» της Κωνσταντινούπολης, ενώ φέτος υποστηρίχθηκε και από το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.

Η έναρξη του φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, που έχει εξελιχθεί πλέον σε αληθινό «πρεσβευτή» της πολιτιστικής σύνδεσης μεταξύ των λαών.

Ζοζεφίνα Μαρκαριάν: Προβολή της Ελλάδας μέσα από τις ταινίες της

Η Ζοζεφίνα Μαρκαριάν, σκηνοθέτιδα και επικεφαλής του «ΕΜΕΙΣ», εξηγεί στο Ethnos.gr ότι με τις ταινίες αυτές το κοινό της Κωνσταντινούπολης έχει την ευκαιρία να κατανοήσει τις κοινωνικές και πολιτιστικές μεταβολές της Ελλάδας, όπως αποτυπώνονται μέσα από την κινηματογραφική τέχνη.

«Είναι η τρίτη χρονιά», σημειώνει, «ξεκινήσαμε το 2022 με στόχο να κάνουμε μια αναδρομή στον ελληνικό κινηματογράφο. Ξεκινήσαμε από τον ανεξάρτητο Ελληνικό Κινηματογράφο της δεκαετίας του ’60, παρουσιάζοντας ταινίες από το 1960 έως το 1980. Στη συνέχεια, το φεστιβάλ επεκτάθηκε στις δεκαετίες του ’70 και ’90, και φέτος αγγίξαμε ταινίες από τη δεκαετία του ’80 και του ’90, προχωρώντας σταδιακά προς το σήμερα».

Άννα Μαρία Ασλάνογλου: Ένα πολιτιστικό εγχείρημα γεφύρωσης τεχνών

Η Άννα Μαρία Ασλάνογλου, παραγωγός κινηματογράφου και εκ των ιδρυτών του πολιτιστικού οργανισμού «ΙΣΤΟΣ», που συν-εμπνεύστηκε τις Ημέρες Ελληνικού Κινηματογράφου στην Κωνσταντινούπολη, επισημαίνει ότι το όραμα πίσω από αυτή τη διοργάνωση είναι μεγαλύτερο από την προβολή ταινιών.

«Προσπαθούμε να έχουμε περισσότερες μέρες, να ενώσουμε τις δύο κοινότητες κινηματογραφιστών (Ελλάδας-Τουρκίας) και να διοργανώσουμε περισσότερες εκδηλώσεις».

Το τουρκικό κοινό γνωρίζει μόνο τον Αγγελόπουλο

Παρά τη γεωγραφική και πολιτισμική εγγύτητα των δύο χωρών, η ελληνική κινηματογραφία παραμένει άγνωστη στην Τουρκία, ενώ ελάχιστα ονόματα άλλων Ελλήνων δημιουργών είναι αναγνωρίσιμα. Στόχος των Ημερών Ελληνικού Κινηματογράφου ήταν η μεγαλύτερη πολιτιστική αλληλεπίδραση, όπως εξηγεί στο Ethnos.gr η Άννα Μαρία Ασλάνογλου.

«Πολύ περίεργο, αλλά το τουρκικό δεν γνωρίζει καθόλου τον ελληνικό κινηματογράφο. Γνωρίζει μόνο τον Αγγελόπουλο. Και αυτό μέσω της διεθνούς φήμης του κι όχι από την Ελλάδα».

Αν ρωτήσει κανείς τους Τούρκους, αν ξέρει έναν δεύτερο Έλληνα σκηνοθέτη, ένα δεύτερο όνομα, δεν γνωρίζουν...

Η σημασία του ελληνικού ιστορικού context

Η κατανόηση του ελληνικού πολιτισμού και της ιστορίας αποτελεί, πάντως, πρόκληση για το τουρκικό κοινό, ιδιαίτερα μέσα από ταινίες όπως «Ο Θίασος» του Αγγελόπουλου, που για να την κατανοήσει κάποιος, επισημαίνει η Άννα Μαρία Ασλάνογλου, χρειάζεται μια μικρή εισαγωγή, διάρκειας έστω λίγων λεπτών, πριν από κάθε προβολή.

«Πέρυσι ειδικά, είχαμε πολλές τέτοιες ταινίες και για αυτό πριν από την κάθε προβολή, δίναμε μία μικρή ομιλία για το context -τρία λεπτάκια- το οποίο το μεταφράζαμε και στα τουρκικά, για να εξηγήσουμε ποιος είναι ο σκηνοθέτης, ποια εποχή, τί μας λέει η ταινία».

Μεγάλη η αποδοχή του τουρκικού κοινού

Αυτή η ανταλλαγή πολιτισμικών αφηγήσεων, μέσα από το σινεμά, οδηγεί και στη βαθύτερη σύνδεση των δύο λαών, όπως αποδεικνύει η ενθουσιώδης αποδοχή του τουρκικού κοινού, κάτι που «μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε», σημειώνει η Ζοζεφίνα Μαρκαριάν. Ειδικά οι νεότερες γενιές ελκύονται πάρα πολύ από τις ελληνικές ταινίες, καθώς τους δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουν πτυχές της ελληνικής ιστορίας και κουλτούρας που δεν τους είναι γνωστές.

«Ανακαλύπτουν, για παράδειγμα, ότι η Ελλάδα έχει περάσει δύσκολες περιόδους, όπως η χούντα, κάτι που τους βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα τις κοινές πολιτικές και πολιτισμικές εμπειρίες μας».

Το φεστιβάλ, που αγκαλιάζεται κάθε χρόνο και περισσότερο από το τουρκικό κοινό, αναδεικνύει τη διαχρονικότητα του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά παράλληλα αποκαλύπτει κι ένα τουρκικό κοινό διψασμένο για νέα πολιτιστικά ερεθίσματα. Η φετινή διοργάνωση, ειδικά, άνοιξε το δρόμο για να διευρυνθεί αυτή η περιορισμένη εικόνα, εντάσσοντας στο πρόγραμμα σκηνοθέτες, όπως ο Παντελής Βούλγαρης αλλά και σύγχρονους αβανγκάρντ δημιουργούς.

«Κάθε χρονιά διαλέγουμε εποχές. Για παράδειγμα δεκαετία του ’40, μεταπολεμική περίοδο, δεκαετία του 60-70 και τώρα του 80-90, δηλ. πιο πρόσφατες ταινίες και σκηνοθέτες», λέει η Άννα Μαρία Ασλάνογλου, προσθέτοντας ότι φιλοδοξία είναι του χρόνου να φέρουν πιο κοντά το τουρκικό κοινό προς τη νέα γενιά Ελλήνων κινηματογραφιστών.

Αξέχαστες ταινίες, συναρπαστικές ιστορίες

Με ένα πλούσιο και εμπνευσμένο πρόγραμμα, οι Ημέρες Ελληνικού Κινηματογράφου φέτος συνδύασαν κοινωνικές αφηγήσεις με πολιτιστικά και ιστορικά θέματα.

Το φεστιβάλ άνοιξε τις πύλες του με τη δυνατή ταινία «Η Φανέλα με το Νο 9» (1988) του Παντελή Βούλγαρη, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Μένη Κουμανταρέα.

Ήδη από την εναρκτήρια προβολή, το τουρκικό κοινό παρασύρθηκε σε μια κινηματογραφική διαδρομή που έριξε φως στους κοινωνικούς και πολιτιστικούς μετασχηματισμούς της Ελλάδας, μέσα από έργα όπως «Τα παιδιά του Κρόνου» (1985) του Γιώργου Κόρρα, «Η αγάπη του Οδυσσέα» (1984) του Βασίλη Βαφέα και «Μια θέση στον ήλιο» (1995) του Κωνσταντίνου Γιάνναρη.

Ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο, οι «επαναστατικές» ταινίες Γιώργου Κατακουζηνού «Άγγελος» (1982), του Νίκου Νικολαΐδη «Τα κουρέλια τραγουδούν ακόμα» (1979), του Γιώργου Πανουσόπουλου «Οι απέναντι» (1981) και οι «Ακατανίκητοι εραστές» (1988) του Σταύρου Τσιώλη φώτισαν τις ανθρώπινες ιστορίες της μοναξιάς, της αγάπης και του κοινωνικού αποκλεισμού, αγγίζοντας σύγχρονα θέματα που αντηχούν και στις μέρες μας.

Το φεστιβάλ δεν παρέλειψε να συνδυάσει την ελληνική μυθολογία με τις κοινωνικές ανησυχίες, μέσα από τις ταινίες «Ταξίδι στα Κύθηρα» (1984) του Θόδωρου Αγγελόπουλου και «Δονούσα» (1992) της Αγγελικής Αντωνίου.

Επίσης, ιστορίες που αποτυπώνουν την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα, όπως η ταινία «Ήσυχες Μέρες του Αυγούστου» (1991) του Παντελή Βούλγαρη, «Στη σκιά του φόβου» (1988) του Γιώργου Καρυπίδη και «Ζωή ενάμιση χιλιάρικο» (1995) σε σκηνοθεσία Φωτεινής Σισκοπούλου προσέφεραν μια ενδιαφέρουσα αντίστιξη στις ατομικές ιστορίες, μέσα από την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.

Η θεματική της μετανάστευσης και της αναζήτησης μιας καλύτερης ζωής υπήρξε επίσης κεντρικό σημείο του φεστιβάλ, με τη συμμετοχή της ταινίας «Από το Χιόνι» (1993) του Σωτήρη Γκορίτσα.

Ο ελληνικός κινηματογράφος παρουσίασε επίσης ήρωες της καθημερινότητας, ανθρώπους που δεν γίνονται πρωτοσέλιδα, ούτε πρώτο θέμα στις βραδινές ειδήσεις, όπως η «Ρεβάνς» (1983) του Νίκου Βεργίτση, το «Άντε Γεια» (1991) του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και ο «Λευτέρης Δημακόπουλος» (1993) του Περικλή Χούρσογλου, φέρνοντας στο προσκήνιο μορφές της ελληνικής κοινωνίας.