Τι είναι τα memes; Ο κινηματογράφος δίνει απάντηση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Τα «μιμίδια» είναι δημοφιλή και είναι παντού. Είναι από τις πιο γνωστές και χρησιμοποιημένες λέξεις, για τις οποίες, όμως, γνωρίζουμε ελάχιστα. Τι είναι τελικά τα memes (προφέρεται μιμς); Το 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (5-15/3/2020) διοργανώνει ένα πρωτότυπο, πρωτοποριακό και προκλητικό κινηματογραφικό αφιέρωμα στα memes, επιλέγοντας ντοκιμαντέρ συναρπαστικά, εύστοχα, αιχμηρά, πολιτικά ή ακόμη και χιουμοριστικά, τα οποία αναφέρονται στο φαινόμενο, αλλά και στις συνέπειές του στην καθημερινότητα και την επικοινωνία μας.

Ο όρος meme χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον βιολόγο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» (1976) για να περιγράψει μια μονάδα πολιτισμού, η οποία μεταβιβάζεται από έναν άνθρωπο σε άλλο, μέσω της μίμησης. Με την εμφάνιση του διαδικτύου, η λέξη meme άρχισε να χρησιμοποιείται για να περιγράψει οτιδήποτε μπορούσε να εξαπλωθεί ραγδαία στον κυβερνοχώρο, όπως ένα βίντεο ή μία εικόνα. Τα memes εμφανίζονται και εξαφανίζονται σε χρόνο-ρεκόρ, καθορίζουν μόδες και αλλάζουν τον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας. Αυτό που δεν είναι πολύ γνωστό, είναι πως τα memes δεν εξαντλούνται στο διαδίκτυο. Meme μπορεί να είναι ένα τραγούδι, οι τάσεις της μόδας, έθιμα, αφορισμοί, ανέκδοτα, οτιδήποτε διαδίδεται με μεγάλη επιτυχία και διεισδύει στον τρόπο ζωής μας. Το αφιέρωμα του 22ου ΦΝΘ περιλαμβάνει συναρπαστικά ντοκιμαντέρ για ηχογραφήσεις και βίντεο που προκάλεσαν αίσθηση, για ατάκες και εικόνες που έγιναν viral, για memes που ξέφυγαν από τις προθέσεις του δημιουργού τους και πρόσωπα που έγιναν διάσημα, καταγράφοντας παράλληλα τις αρνητικές συνέπειες της διάδοσης των memes.

Τα έξι πρώτα ντοκιμαντέρ δόθηκαν στην δημοσιότητα, ενώ η λίστα θα συμπληρωθεί τις επόμενες μέρες. Στο Feels Good Man του Arthur Jones (2020), που κάνει πανευρωπαϊκή πρεμιέρα στο 22^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ο comic artist Ματ Φούρι, προσπαθεί να ανακτήσει το διαδικτυακό Meme, Πέπε ο Βάτραχος, ο οποίος χρησιμοποιείται από ακροδεξιές ομάδες και μετατρέπεται σε σύμβολο μίσους.

Το Jawline της Λίζα Μάντελαπ (2019), ρίχνει φως στην εξάρτηση των εφήβων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και διερευνά τι συμβαίνει όταν ένας μάνατζερ έρχεται σε επαφή με τον 16χρονο Όστιν Τέστερ, τον οποίο λατρεύουν χιλιάδες νεαρές κοπέλες στο internet, επιζητώντας την προσοχή του.

Πολύ πριν εισβάλλει το διαδίκτυο στην καθημερινή ζωή των πολιτών, το μακρινό -πλέον- 1987- δύο φίλοι ηχογραφούν τους καυγάδες των φωνακλάδων γειτόνων τους και δημιουργούν έτσι άθελά τους ένα από τα πρώτα viral φαινόμενα της ποπ κουλτούρας. Το ντοκιμαντέρ Shut Up Little Man του Matthew Bates (2011), είναι αστείο και συνάμα συγκινητικό.

Μια κωμική και απρόσμενα λυτρωτική ιστορία για το πώς ένας ανυποψίαστος άνδρας αντιδρά στην αναπάντεχη φήμη είναι το Winnebago Man: The Angriest Man in The World του Ben Steinbauer (2009), που κινείται γύρω από μια αληθινή ιστορία, ενώ το The Meme Machine: What Happens When the Internet Chooses You του Mat Hames (2016) εξερευνά την προέλευση των memes, μέσα από συνεντεύξεις με γλωσσολόγους, επιστήμονες και ανθρώπους που η εικόνα τους έγινε viral στο Διαδίκτυο.

Στο The Story Of Technoviking του Matthias Fritsch (2015) αναζητούνται τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία της τέχνης και το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο και οι θεατές βλέπουν μια διεισδυτική ματιά σε μια υπόθεση που κατέληξε στα δικαστήρια και αφορά έναν άντρα που χορεύει σε μια παρέλαση, η κίνησή του εμπνέει έναν καλλιτέχνη και σύντομα το πρόσωπό του γίνεται διάσημο.