Στο σφυρί το διασημότερο όπλο στην ιστορία της τέχνης

Είναι το «διασημότερο όπλο στην ιστορία της τέχνης»! Ετσι αποκαλείται -και δικαίως- το περίστροφο με το οποίο αυτοκτόνησε ο φημισμένος ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Αν και αυτή η υπόθεση είναι ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα: Ηταν, πράγματι, αυτοκτονία; Οπως και να ’χει, το συγκεκριμένο περίστροφο μάρκας λεφοσέ με το οποίο τραυματίστηκε θανάσιμα ο ιδιοφυής καλλιτέχνης αναμένεται να πωληθεί σε δημοπρασία, στις 19 Ιουνίου στο Παρίσι, με την αξία του να εκτιμάται ότι θα κυμανθεί από 40.000 έως 60.000 ευρώ - ανακοίνωσε χθες ο οίκος πλειστηριασμών Ντρουό.

Οσο για όπλο, έχει τη δική του ιστορία. Ενας γεωργός το εντόπισε, το 1965, στον αγρό όπου είχε βρεθεί τραυματισμένος λίγο πριν ξεψυχήσει o ιμπρεσιονιστής ζωγράφος, στις 27 Ιουλίου 1890 στο Οβέρ-σιρ-Ουάζ στην περιοχή Βαλ-ντ-Ουάζ της βόρειας Γαλλίας. Μάλιστα, το όπλο παρουσίασε σε έκθεσή του το Μουσείο Βαν Γκογκ του Αμστερνταμ, το 2016, παρότι η επίσημη πιστοποίησή του ίσως δεν θα γίνει ποτέ.

Το περίστροφο των 7 χιλιοστών, όπως αυτό της σφαίρας που τραυμάτισε θανάσιμα τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ, παραδόθηκε μετά την εύρεσή του -στις 29 Ιουλίου 1890- στον ιδιοκτήτη του πανδοχείου όπου διέμενε ο ζωγράφος. Από τότε βρισκόταν στην κατοχή της ίδιας οικογένειας, στα χέρια των απογόνων της. Το όπλο εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε κοινή θέα, το 2012, κατά την παρουσίαση του βιβλίου «Αραγε βρέθηκε το όπλο της αυτοκτονίας;» του Αλέν Ροάν.

Και σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών, η ανάλυση του όπλου, το οποίο είναι πολύ φθαρμένο, πιστοποιεί ότι έμεινε στο έδαφος κατά τη διάρκεια ενός χρονικού διαστήματος που μπορεί να συμπίπτει με τη χρονιά του 1890. Τα έργα εκείνης της περιόδου που έμελλε να κάνουν διάσημο -μετά θάνατον- τον Βαν Γκογκ τα ζωγράφισε σε τρία μόλις χρόνια που τα σημάδευαν κρίσεις και απελπισία, με τις χωριστές πινελιές του να εκφράζουν μέσα από έναν πυρετώδη δυναμισμό τη μεγάλη και συχνά αφόρητη συναισθηματική ένταση στην οποία βρισκόταν.

Ετσι, η αυτοκτονία ως λύτρωση από την εφιαλτική καθημερινότητα την οποία βίωνε ο καλλιτέχνης, έμοιαζε μία κατάληξη που δεν προκαλούσε έκπληξη στους μελετητές της ζωής και του έργου του. Ωσπου, το 2011, Αμερικανοί ερευνητές υποστήριξαν την εκδοχή ότι ο Βαν Γκογκ δεν πρέπει να αυτοκτόνησε αλλά να τραυματίστηκε από τυχαίο πυροβολισμό - όταν εκπυρσοκρότησε όπλο με το οποίο έπαιζαν νεαρά αγόρια.

Στο βιβλίο «Vincent Van Gogh: A life» οι βραβευμένοι με Πούλιτζερ Στίβεν Ναϊφέχ και Γκρέγκορι Ουάιτ Σμιθ, εικάζουν ότι το μοιραίο εκείνο καλοκαίρι του 1890, ο 37χρονος Βαν Γκογκ πυροβολήθηκε από χαλασμένο όπλο με το οποίο έπαιζαν δυο έφηβοι. Οι συγγραφείς κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα έπειτα από δέκα χρόνια έρευνας, ενώ ανάμεσα στα έγγραφα που μελετήθηκαν ήταν χιλιάδες μη μεταφρασμένα γράμματα που είχαν γραφτεί από τον ίδιο τον ζωγράφο.

Κατά την άποψη των δύο συγγραφέων, την περίπτωση του ατυχήματος ενισχύει το γεγονός ότι η σφαίρα εισήλθε στην άνω κοιλιακή χώρα του Βαν Γκογκ από μία πλάγια θέση και όχι σε ευθεία όπως θα γινόταν σε περίπτωση αυτοκτονίας. Πάντως, για τους ειδικούς του οίκου δημοπρασιών, «η υπόθεση αυτή δεν αποκλίνει στο ελάχιστο από τα αποτελέσματα των ερευνών που πραγματοποιήθηκαν για το επίμαχο όπλο, ότι δηλαδή μπορεί να εγκαταλείφθηκε μέσα στον αγρό από τα νεαρά αγόρια».