Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας: H Ελληνίδα με τα μάτια μιας ζωγράφου

Εδώ και δύο δεκαετίες περνώντας το κατώφλι του νεοκλασικού κτιρίου του Τσίλερ στην Πλατεία Κοτζιά- το Μέγαρο Μελά- όπου στεγάζονται κεντρικές υπηρεσίες της Εθνικής Τράπεζας, ανεβαίνοντας στον πρώτο όροφο ανάμεσα στους πίνακες ζωγραφικής των Γιάννη Μόραλη, Νίκου Εγγονόπουλου και Νίκου Νικολάου δεσπόζει σε κεντρικό σημείο ένα κυκλαδικό τοπίο ύψους 3.5 μέτρων.

Είναι το «Χρυσό νησί» της ζωγράφου Ελένης Παυλοπούλου, μαθήτριας του Δημήτρη Μυταρά, η οποία συμπληρώνει φέτος σχεδόν δύο δεκαετίες σταθερής παρουσίας στα καλλιτεχνικά πράγματα της χώρας και παρουσιάζει αυτές τις μέρες τη νέα της δουλειά στη Θεσσαλονίκη (gallery Donopoulos International Fine Arts) με τίτλο «Rebellious Palimpsest» η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων 14 δημιουργίες.

Έργα της κοσμούν και άλλα κτίρια της Εθνικής όπως στο Λονδίνο ενώ δημιουργίες της βρίσκονται στην συλλογή σημαντικών μουσείων της χώρας όπως του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης αλλά του Μουσείου Φρυσίρα αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές. Πίνακές της έχουν εκτεθεί μεταξύ άλλων σε διεθνείς Art Fairs (Art Athina, Art London, Art Istanbul, Art Busan στη Ν. Κορέα) στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κίνας και στην President’s Gallery,στο Jay College της Νέας Υόρκης. 

Μέχρι να αναγνωριστεί όμως η δουλειά της τόσο σε επίπεδο ελληνικό όσο και στο εξωτερικό χρειάστηκε να κάνει υπερβάσεις, πηγαίνοντας αντίθετα στο ρεύμα της εποχής. Απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών Αθηνών «είδε» την ζωγραφική ως τρόπο έκφρασης των δύσκολων παιδικών και εφηβικών της βιωμάτων αλλά και των εμποδίων που αντιμετώπισε ως γυναίκα και κορίτσι της επαρχίας. Μεγάλωσε στην Κυπάρισσο Λάρισας και έζησε στο πετσί της τις απαγορεύσεις και τα στερεότυπα της ελληνικής κοινωνίας.  

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό της εποχής έπρεπε να παντρευτεί από τα 15 της όπως οι περισσότερες φίλες της,  να κάνει οικογένεια και να μείνει στην επαρχία αναλαμβάνοντας το ρόλο της… νοικοκυράς.  «Έκανα αγώνα ως γυναίκα για να χειραφετηθώ και όλα αυτά τα βιώματα είναι ένας παράδεισος Και λυπόμουν που έβλεπα τις ξαδέρφες μου να παντρεύονται με προξενιά» είπε στο ethnos.gr η Ελένη Παυλοπούλου με αφορμή την νέα της έκθεση η οποία αποτελεί άλλη μία κατάθεση προσωπικών βιωμάτων. Από μικρή έπαιρνε το λεωφορείο και πήγαινε στη δανειστική βιβλιοθήκη της Λάρισας, καταβροχθίζοντας… βιβλία.

Η φεμινίστρια Σιμόν ντε Μπoβουάρ, σύντροφος του Ζαν-Πoλ Σαρτρ τις «άνοιξε τα μάτια», μελετώντας τα βιβλία της όπως το απόλυτο έργο αναφοράς του φεμινιστικού κινήματος. «Δεύτερο Φύλο» αλλά και «οι Μανδαρίνοι». Αραιά και που-γιατί αντιδρούσαν οι γονείς της-παρακολουθούσε μαθήματα ζωγραφικής στο εργαστήριο του δήμου Λάρισας. Με παρότρυνση του καθηγητής της Ανδρέα Γιανούτσου αλλά και την ενθάρρυνση της φίλη της της Ρούλας  έδωσε εξετάσεις και κατάφερε να περάσει από τους πρώτους στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας σπουδάζοντας ζωγραφική τη δεκαετία του 90 με υποτροφία του ΙΚΥ (Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών). «Λίγες γυναίκες αυτονομήθηκαν. Είχα το όραμα της ελευθερίας και της χειραφέτησης από μικρή, δηλαδή των ίσων δικαιωμάτων, να είμαι ελεύθερος νους και να είμαι δημιουργική. Και αυτό βρήκε έδαφος στην τέχνη εκφράστηκε πολύ. Είναι η μαρτυρία της χειραφέτησής μου ως γυναίκα». Μετακομίζοντας από την Λάρισα για την Αθήνα συνάντησε στη Σχολή μεταξύ άλλων και τον Δημήτρη Μυταρά. «Ήταν πολύ γενναιόδωρος. Μας μάθαινε να διαβάζουμε την γεωμετρική σύνθεση του έργου. Και πάντα μας τόνιζε ότι η Σχολή Καλών Τεχνών δεν σε κάνει καλλιτέχνη αλλά σου δίνει την γραμματική της τέχνης. Το να παράξεις τέχνη είναι καθαρό δικό σου θέμα» θυμάται. 

«Η Ελλάδα είναι μία μεγάλη επαρχία» 

Πόσο όμως άλλαξε Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια; «Ακόμη και σήμερα η Ελλάδα είναι μια μεγάλη επαρχία. Είμαστε σαν χώρα πολύ πίσω σε πολλά επίπεδα και όχι μόνο στην τέχνη. Και ούτε η κρίση μας έβαλε μυαλό» είπε η κ. Παυλοπούλου. Σύμφωνα με την ίδια- και όπως λέει και ο Ελύτης-υπάρχουν κάποιες ακριβές μειοψηφίες που αγωνίστηκαν περισσότερο τα χρόνια της κρίσης. Είναι αυτοί που δημιούργησαν νέους πυρήνες, συσπειρώθηκαν και συσπειρώνονται στην Ελλάδα, ως μία τάση αναγέννησης και αναζωπύρωσης όλων αυτών που σημαίνει σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός. Αν και υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, , εντούτοις, το σύνολο της κοινωνίας δυστυχώς επειδή ακριβώς επένδυσε στον υλισμό και το εύκολο κέρδος χωρίς δουλειά και δημιουργία είχε τόσα κενά που δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την κρίση παρατήρησε η κ. Παυλοπούλου.

Δεν είναι χειραφέτηση οι γυναίκες Barbie 

Συνολικά στην ελληνική κοινωνία εκτιμά ότι έχουν γίνει βήματα αλλά λίγο βιαστικά χωρίς να έχουν γίνει σωστές διεργασίες. «Βλέπω πολλές γυναίκες δυναμικές, έχουν αναλάβει πόστα αλλά πολλές έχουν αποκτήσει ανδρικά χαρακτηριστικά. Έχασε η γυναίκα τη θηλυκότητά της. Βλέπουμε συνέχεια δίπλα μας γυναίκες Barbie. Αυτό δεν είναι χειραφέτηση. Αυτό είναι εκ νέου σκλαβοποίηση. Το θέμα είναι να είσαι δημιουργική, ανοιχτή, ωραία αλλά χωρίς να ανταγωνίζεσαι τον άνδρα». Σύμφωνα με την ίδια είναι επείγον η γυναίκα να συνειδητοποιήσει τον ρόλο της και την δυναμική της. «Το θέμα είναι να φτάσουμε ξανά οι κοινωνίες να έχουμε το εγώ και τον εσύ μαζί.  Να φτάσουμε στο εμείς. Γιατί όλος αυτός ο καπιταλισμός χρησιμοποιεί και την γυναίκα ως άλογο κούρσας και στην συνέχεια αυτό που καλλιεργείται είναι ο ατομικισμός και ο ανταγωνισμός. Το μέλλον της ανθρωπότητας είναι η γυναίκα. Είναι κάτι που λέει και ο Αλέν Μπαντιού».

Επισφαλή τα σημερινά κριτήρια αξιολόγησης ενός καλλιτέχνη 

Επιστρέφοντας και πάλι η κουβέντα στην τέχνη η κ. Παυλοπούλου εκτιμά ότι υπάρχει σημαντική επένδυση στο χώρο της τέχνης στις μέρες φέροντας ως παράδειγμα τις πολλές Art Fairs kai Biennale που διοργανώνονται ανά τον κόσμο αλλά και την πληθώρα των μουσείων που υπάρχουν διεθνώς. Αφενός το κεφάλαιο επενδύει στην τέχνη, αφετέρου υπάρχει και μια γενικότερη εξοικείωση με αυτήν γενικώς παρατήρησε η Παυλοπούλου. Ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια στη σύγχρονη τέχνη είναι διάχυτη η ανισότητα. «Τα κριτήρια ποιος είναι διάσημος και ακριβός καλλιτέχνης είναι επισφαλή. Και στις μέρες μας υπάρχουν χιλιάδες καλλιτέχνες γιατί έχουν αυξηθεί οι σχολές Καλών Τεχνών καθώς υπάρχει μεγαλύτερο αγοραστικό κοινό».

Τα έργα 

Από το 2008 εώς και σήμερα η δουλειά της Ελένη Παυλοπούλου είναι αρχετυπική. Πρόκειται για έργα αντίστασης σε όλη αυτή την φενάκη την οποία ζούμε όπως συνηθίζει να λέει. Επηρεασμένη από τον ψυχαναλυτή Καρλ Γιουνγκ και τα 14 τελευταία έργα της τα οποία αποτελούν δουλειά των τελευταίων δύο χρόνων και παρουσιάζονται από την γκαλερί εκφράζουν της αγωνία της σύγχρονης Αθήνας και όχι μόνο. Οι δημιουργίες της είναι μια ανάκτηση καταστάσεων του παρελθόντος, κινημάτων ιδεολογιών, ιδεών. Στους 14 πίνακες η ζωγράφος παραθέτει μεταξύ άλλων κάποια σύμβολα ελευθερίας όπως το άλογο το οποίο κυριαρχεί στις δουλειές της ή τα πουλιά.

Όλα της τα έργα είναι υπαινικτικά και εντάσσονται σε έναν ποιητικό στοχασμό.  Μεταξύ των έργων που ξεχωρίζουν στην τελευταία της έκθεση είναι το έργο «Der Blaue Reiter (κίνημα μοντερνισμού) με έμφαση την πνευματικότητα και την ελευθερία με σύμβολο το άλογο, ο «Κήπος που βλέπει» και το έργο «Ανάμεσα στους Αγαπανθούς». Ως μια ξεχωριστή νέα Ελληνίδα ζωγράφο που συνδυάζει στη δουλειά της φαινομενικά αντιθετικές ιδιότητες όπως η ευαισθησία, η τραχύτητα, ο λυρισμός και η ρωμαλεότητα, χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν στην όσμωσή τους τις στερεοτυπικές προσεγγίσεις της «θηλυκής εκφραστικότητας παρουσιάζει την Ελληνίδα εικαστικό η Αναπληρώτρια Διευθύντρια του MOMUS, Διευθύντρια της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης. Ιστορικός της Τέχνης Συραγώ Τσιάρα

Όπως εξηγεί η Αναπληρώτρια Διευθύντρια του MOMUS η πορεία της Ελένης Παυλοπούλου χαρακτηρίζεται από συνεχείς μεταμορφώσεις, θεματικές ακροβασίες, ετερόκλητες συνυπάρξεις που μ’ έναν ανεξήγητο τρόπο κατόρθωναν να ενσωματώνουν σε μια ενιαία σύνθεση διαφορετικούς χρόνους, επεισόδια και δράσεις με αναφορά στη μυθολογία, τη μουσική, το θέατρο, τον έρωτα, το ζωικό βασίλειο, το ταξίδι, την περιπέτεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Ωστόσο, στην πρόσφατη σειρά έργων της, σύμφωνα με την κ. Τσιάρα έχει συντελεστεί μια καθοριστική υπέρβαση: αν και τα επιμέρους στοιχεία της παλίμψηστης γραφής παραμένουν ενεργά, έχει ενισχυθεί η δραματικότητα των συνευρέσεων με αποτέλεσμα τα δρώμενα που αφηγείται στους ζωγραφικούς της πίνακες να σε παρασύρουν σε αποκαλυπτικά τοπία εκρηκτικής εκφραστικότητας. της δουλειάς της τα τελευταία χρόνια έγινα συχνά θεατής  Η Ελένη Παυλοπούλου είναι ευαίσθητος δέκτης των μηνυμάτων και των επιδράσεων που λαμβάνει από το περιβάλλον της. Τα προσλαμβάνει και τα μεταγράφει σε ένα απολύτως προσωπικό λεκτικό ιδίωμα αντικειμένων που φορτίζονται με συμβολικό περιεχόμενο για να μετατρέψουν εντέλει τη ζωγραφική πράξη σε μια συνθήκη αντίστασης και ανθεκτικότητας.

 Η έκθεση της Ελένης Παυλοπούλου έχει τίτλο «Rebellious Palimpsest» και φιλοξενείται στην gallery Donopoulos International Fine Arts