Μητροπολίτης Βολοκολάµσκ Ιλαρίων: «Υπάρχει η διέξοδος ενός διορθόδοξου διαλόγου»

Για τη σύγκρουση του Πατριαρχείου Μόσχας µε το Οικουµενικό Πατριαρχείο µετά τη χορήγηση Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας µιλάει σε συνέντευξή του στο «Εθνος της Κυριακής» ο µητροπολίτης Βολοκολάµσκ, Ιλαρίων, πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.

Ο Ρώσος ιεράρχης αποκαλύπτει για πρώτη φορά ότι υπάρχουν οι προοπτικές ενός διορθοδόξου διαλόγου και πιθανόν διέξοδος από την κατάσταση που έχει δηµιουργηθεί, ενώ τοποθετείται και για τη µη συµµετοχή της Ρωσικής Εκκλησίας στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο.

Σεβασµιώτατε, καταλαβαίνετε ότι το θέµα συγκρούσεως του Πατριαρχείου Μόσχας µε το Οικουµενικό Πατριαρχείο δεν µπορεί παρά να αποτελεί το κύριο ερώτηµα που θα ήθελα να σας θέσω. Τι ακριβώς συµβαίνει, ποιες θεολογικές παρεξηγήσεις υπάρχουν; Πρόκειται για παρερµηνείες; Υπάρχει ο πολιτικός παράγοντας σε αυτό το θέµα;

Φρονώ ότι η θεολογία λείπει από εδώ, όπως λείπει και η µεγάλη πολιτική. Εκείνα τα οποία υπάρχουν είναι οι µικρές πολιτικές αξιώσεις, οι οποίες συνδυάσθηκαν µε κάποιες τάσεις στην παγκόσµια πολιτική και δηµιούργησαν τελικά αυτό το κροτούν µείγµα, το οποίο παρατηρούµε σήµερα µέσα στην ιστορία µε τον λεγόµενο «τόµο Αυτοκεφαλίας».

Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολοµαίος ήταν δυσαρεστηµένος πολύ µε την αποχή της Ρωσικής Εκκλησίας από την οργανωθείσα από αυτόν εκδήλωση και του υπέβαλαν ότι η Ρωσική Εκκλησία ήταν εκείνη η οποία έπεισε τις άλλες Εκκλησίες να απέχουν από την εκδήλωση.

Εννοείτε την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο;

Πρόκειται περί της Συνόδου η οποία ήταν προγραµµατισµένη να συγκληθεί ως Πανορθόδοξος, αλλά δεν έγινε τελικά τοιαύτη, δηλαδή η Σύνοδος της Κρήτης τον Ιούνιο του 2016. Λοιπόν στον Πατριάρχη Βαρθολοµαίο υπέβαλαν ότι εµείς τορπιλίσαµε τη Σύνοδο και ότι ο Πατριάρχης Κύριλλος προσωπικά δήθεν έπεισε αρχηγούς των άλλων Εκκλησιών να µη συµµετάσχουν. Και έτσι αποφάσισε να εκδικηθεί τον Πατριάρχη Κύριλλο αφαιρώντας από τη Ρωσική Εκκλησία το αναπόσπαστο µέρος της, δηλαδή την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Είχε εµπειρογνώµονες οι οποίοι του υπέβαλαν ότι µόλις χορηγηθεί το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας στην Ουκρανία, όλοι θα έτρεχαν προς τα εκεί, όχι µόνον οι σχισµατικοί, αλλά και οι επίσκοποι της κανονικής Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αυτά του υποσχέθηκαν τόσο ο Ποροσένκο όσο και οι σχισµατικοί, αλλά και οι ψευδοεµπειρογνώµονες, τους οποίους έστειλε στην Ουκρανία. Τον προειδοποιούσαµε ότι δεν θα γινόταν έτσι.

Ο Πατριάρχης Κύριλλος -στην κατ’ ιδίαν συνάντησή τους- του σκιαγράφησε την πραγµατική εικόνα. Αλλά τότε είχε ήδη άλλες αντιλήψεις και άλλα σχέδια, και τώρα εφάρµοσε πλέον αυτά τα σχέδια. Αποτέλεσµα αυτών των ληστρικών ενεργειών ήταν η αποµόνωση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, διότι ουδεµία Τοπική Εκκλησία αναγνώρισε αυτές τις αθέµιτες πράξεις. Και η νοµιµοποιηθείσα από την Κωνσταντινούπολη οντότητα αναγνωρίζεται µόνο από την Κωνσταντινούπολη. ∆εν αποδέχονται οι κατά τόπους Εκκλησίες τα πεπραγµένα.

Από δω και πέρα ποια θα είναι η θέση του Πατριαρχείου Μόσχας και πώς θα αντιµετωπίσετε το συγκεκριµένο ζήτηµα;

Ο καιρός θα δείξει. Εµείς, πάντως, στις αποφάσεις µας, συµπεριλαµβανοµένης και εκείνης σχετικά µε τη διακοπή της κοινωνίας µε την Κωνσταντινούπολη, βασισθήκαµε σε εκείνες τις κανονικές αρχές, στις οποίες θεµελιωνόταν διαχρονικά η ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Υπάρχουν τελικά διέξοδος ή προοπτικές ενός διορθοδόξου διαλόγου; Τι προβλέπετε;

Πιστεύω ότι οι προοπτικές υπάρχουν. Και διέξοδος πιθανόν επίσης υπάρχει. Αλλά σίγουρα δεν είναι η αναγνώριση της αθέµιτης πράξεως, η οποία συντελέσθηκε.

Ας έρθουµε όµως τώρα στο θέµα της Ουκρανίας. Ποια βήµατα γίνονται σήµερα για την εξασφάλιση της ελευθερίας έκφρασης της δικής σας δικαιοδοσίας στη χώρα;

Επιχειρούνται ποικίλα βήµατα. Εντός της Ουκρανίας όταν διαπράττονται αθέµιτες καταλήψεις Ιερών Ναών, οι κοινότητες υποβάλλουν µηνύσεις. Και συχνά οι κοινότητες της κανονικής Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας κερδίζουν τις δίκες. Αλήθεια είναι ότι τούτο δεν σηµαίνει πως τους αποδίδονται οι Ναοί τους, διότι συνεχίζεται αυτή η παρανοµία, η οποία οδήγησε στη σηµερινή κατάσταση. Θέλουµε να πιστεύουµε πολύ ότι µε τον νέο πρόεδρο θα αλλάξει η κατάσταση.

Αλλωστε ο «τόµος Αυτοκεφαλίας» ήταν σχέδιο του Ποροσένκο. Είχε ανάγκη από το σχέδιο προκειµένου να αυξήσει τα άκρως χαµηλά ποσοστά της υποστηρίξεώς του. Οµως, όπως διαπιστώσαµε, τα ποσοστά αυξήθηκαν, έστω και λίγο, αλλά δεν άλλαξαν ριζικά την κατάσταση για τον Ποροσένκο. Και τώρα έχουµε να κάνουµε µε µια νέα κατάσταση. Θέλω πάρα πολύ να πιστεύω ότι θα σέβονται τα πλέον στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώµατα, τα οποία εγγυάται το Σύνταγµα της Ουκρανίας, δηλαδή το δικαίωµα εκκλησιασµού στην Εκκλησία, όπου ο ίδιος ο άνθρωπος επιθυµεί, και το δικαίωµα ονοµασίας του κάθε δόγµατος όπως αυτό θέλει, και όχι όπως θέλουν να το µετονοµάσουν οι κρατικές Αρχές.

Είναι γνωστές οι απόψεις σας ότι µιλάµε για µαζικές παραβιάσεις των δικαιωµάτων των πιστών στην Ουκρανία. Επίσης, γνωστό είναι ότι ο κ. Βλ. Πούτιν τόνισε ακριβώς την ανάγκη προστασίας των δικαιωµάτων των πιστών ακόµη και στην Ουκρανία. Εγείρεται όµως το ερώτηµα πώς πιστεύετε ότι µπορεί να επιτευχθεί αυτό; Μήπως σκέφτεστε προσφυγές στα ευρωπαϊκά δικαστήρια; Μήπως επιχειρείται αυτό ήδη;

Προσφεύγουµε στους ευρωπαϊκούς θεσµούς. Η αντίδραση ποικίλλει, από τη σιγή ως ανταπόκριση στα αιτήµατά µας µέχρι την πλήρως εποικοδοµητική, όπως λ.χ. η αντίδραση του Υπατου Αρµοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα, ο οποίος εξέτασε την κατάσταση και διαπίστωσε ότι υπάρχουν οι µαζικές παραβιάσεις των δικαιωµάτων των πιστών στην Ουκρανία.

Θέλω πάρα πολύ να επιστήσουµε την προσοχή του διεθνούς κοινού στο εν λόγω πρόβληµα και να τερµατισθούν το συντοµότερο δυνατόν οι διώξεις κατά της Εκκλησίας.

Πώς σκέφτεστε να προσελκύσετε την προσοχή της διεθνούς κοινής γνώµης; Ποιος δηλαδή θα πρέπει να το κάνει;

Κατ’ αρχάς αυτό θα πρέπει να το κάνει η ίδια η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, διότι στην Ουκρανία κάποια µηνύµατα που εκπέµπονται από τη Μόσχα προκαλούν µια επώδυνη αντίδραση και ερµηνεύονται πολιτικά: «Η Μόσχα πάλι αρχίζει να παρεµβαίνει στα της Ουκρανίας».

Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει σύστηµα της νοµικής προστασίας, το οποίο και εφαρµόζει δυναµικά. Εχει εκπρόσωπο παρά τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισµούς. Βεβαίως και στηρίζουµε αυτόν τον εκπρόσωπο. Βεβαίως και από την πλευρά µας κάνουµε λόγο για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στην Ουκρανία.

Ο Αγιώτατος Πατριάρχης Κύριλλος σχεδόν σε κάθε του συνάντηση µε πολιτικούς ηγέτες των άλλων χωρών αναφέρεται σε αυτό το πρόβληµα. Οµως φρονώ ότι η λύση θα πρέπει να αναζητείται εντός της Ουκρανίας. Και ευελπιστώ ότι ο νέος Ουκρανός πρόεδρος θα βρει τη λύση αυτού.