Τέσσερις βασιλόπιτες για το καλό

Κάθε τόπος έχει τους δικούς του τρόπους να γιορτάζει, φορτισμένους με παμπάλαιους συμβολισμούς. Έθιμα, συνήθειες, που ρίζωσαν κάποια στιγμή κι επιστρέφουν κάθε χρονιά, νόστιμα, ενωτικά και καθησυχαστικά. Τα μελομακάρονα που στάζουν μέλι είναι συνδεδεμένα με τη μακαριότητα και την ευμάρεια, οι δίπλες τυλίγονται σε ρολάκια και συμβολίζουν τα σπάργανα του Χριστού, τα κυκλικά κρητικά ξεροτήγανα παραπέμπουν στους κύκλους της ζωής κι η βασιλόπιτα, που κόβεται μόλις αλλάξει ο χρόνος τού... «καταθέτει αίτημα» να φέρει όλα τα καλά.

Σε πολλές παραλλαγές, πολίτικη, κεντημένη με αμύγδαλα ή μαρκαρισμένη με ξυλόγλυπτη σφραγίδα, αλλά και σμυρνέικη, σαν τσουρέκι ή σαν κέικ, με ξηρούς καρπούς, αποξηραμένα φρούτα και κόντιτα, πολλών λογιών μπαχαρικά, γλάσο, σοκολάτα, κάστανο, μικρή ή μεγάλη, πάντα κρύβει ένα νόμισμα στη ζύμη – για καλή τύχη. Η γλυκιά αυτή πίτα (αν και σε αρκετές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας συναντά κανείς και κάποιες αλμυρές εκδοχές, κυρίως με κρέας ή με τυρί) έχει, παραδοσιακά ένα κομμάτι για όλους. Για το Χριστό και την Παναγία, για τον Άγιο Βασίλη, για κάθε μέλος της οικογένειας, για το σπίτι, τον ξένο, τον φτωχό... 

Άλλες βασιλόπιτες μοιάζουν περισσότερο με κέικ κι άλλες με τσουρέκι

Μετά το δείπνο της παραμονής, ανήμερα την Πρωτοχρονιά ή τις επόμενες μέρες – βασιλόπιτες κόβουμε όλο το Γενάρη, καμιά φορά και αργότερα– έρχεται η ώρα για αυτό το τελετουργικό, οι ρίζες του οποίου φτάνουν πολύ πίσω, μέχρι τα τρανά συμπόσια των αρχαιοελληνικών Κρονίων και των ρωμαϊκών Σατουρναλίων που τα διαδέχτηκαν. Τα τελευταία εξηγούν γιατί αντίστοιχα γιορτινά γλυκίσματα έχουν, για τη γιορτή των Επιφανείων όμως, χώρες όπως η Ισπανία (roscon de reyes), η Γαλλία (galette des rois), και όχι μόνο. Το φλουρί όμως, στην περίπτωση της ελληνικής βασιλόπιτας, συνδέεται με τον Μέγα Βασίλειο, επίσκοπο της Καισάρειας, ο οποίος λέγεται ότι υπό την απειλή της επίθεσης ενός άπληστου έπαρχου ζήτησε από τους κατοίκους της πόλης να μαζέψουν όσα χρήματα και τιμαλφή μπορούσαν για να τα δώσουν ως αντάλλαγμα ώστε να αποφευχθεί η επικείμενη επίθεση. Καθώς η πόλη δεν λεηλατήθηκε εντέλει κι επειδή ήταν αδύνατον να επιστραφούν τα τιμαλφή στους αρχικούς τους ιδιοκτήτες, ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε να μπουν σε ψωμιά/πίτες και στη συνέχεια να διανεμηθούν ως κλήροι στους δικαιούχους. Σε ανάμνηση αυτής της δίκαιη ανακατανομής του «θησαυρού», με κλήρο της τύχης, κόβουμε κι εμείς, παραδοσιακά, τη γιορτινή μας, γλυκιά πίτα τη μέρα της γιορτής του.

Το 2020 έφερε περίεργες μέρες, οπότε έχουμε πολλούς λόγους να επικαλεστούμε την εύνοια της τύχης για τη χρονιά που ακολουθεί· κι αν θέλουμε να επιστραφεί κάτι, αυτό είναι οι συνήθειές μας. Ευτυχώς μερικές από αυτές δεν αλλάζουν. Έτοιμες βασιλόπιτες θα βρούμε σε γνωστά, αγαπημένα και δοκιμασμένα ζαχαροπλαστεία, πολλά από τα οποία φέτος που περνάμε τις γιορτές υπό διαφορετικές συνθήκες κάνουν και delivery. Μπορούμε όμως και να φτιάξουμε τη δική μας, έτσι, για τη χαρά της δημιουργίας και της μοιρασιάς, ακολουθώντας μια από τις παρακάτω συνταγές από το αρχείο του www.ethnos.gr και το OPEN TV. Αν μας πέσει το τυχερό νόμισμα, θα το φυλάξουμε. Αν όχι, ένα κομμάτι του (περισσότερο ή λιγότερο) παραδοσιακού γλυκίσματος είναι πάντα ωραιότατο για το πρωινό ή το απόγευμα με τον καφέ.

Βασιλόπιτα με σταφίδες και σοκολάτα

Βασιλόπιτα κατσαρόλας

Βασιλόπιτα με σοκολατένιο γλάσο

Βασιλόπιτα εύκολη κι αφράτη σαν κέικ