Ευρωπαϊκό βραβείο ιχνηλάτησης με ελληνική σφραγίδα: Πώς θα είχε σωθεί νωρίτερα η Καστοριά

Τον προηγούμενο μήνα η Καστοριά έζησε μια πρωτόγνωρη κατάσταση πολιορκίας, καταγράφοντας δεκάδες επιβεβαιωμένα κρούσματα κορονοϊού και τουλάχιστον 8 θανάτους από την φονική πανδημία.  

Όλα, ωστόσο, θα ήταν διαφορετικά αν έτρεχε η εφαρμογή Sewers4COVID που δημιουργήθηκε πριν λίγες μέρες με τη συμμετοχή και Ελλήνων ερευνητών από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, κερδίζοντας το πρώτο βραβείο του πανευρωπαϊκού διαγωνισμού #EUvsVirus Hackathon, ανάμεσα σε 2.150 προτάσεις.

Η εφαρμογή επιχειρεί να ιχνηλατήσει κρούσματα και να λειτουργήσει ως ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για την καταπολέμηση του κορονοϊού ή ανάλογων υγειονομικών απειλών βοηθώντας να δρομολογηθούν τα κατάλληλα μέτρα (αυστηροποίησης ή χαλάρωσης), αναλύοντας το δίκτυο λυμάτων μιας περιοχής ή ολόκληρης πόλης.

«Μετά την επιστροφή των πολιτών από την Ιταλία στην Καστοριά, προφανώς, ο ιός επώαζε στην περιοχή για περίπου τρεις βδομάδες μέχρι την καταγραφή των πρώτων κρουσμάτων. Με την μέτρηση των λυμάτων στην περιοχή και πριν την είσοδό τους στο βιολογικό καθαρισμό θα μπορούσε να διαπιστωθεί ότι υπάρχει αύξηση στις τιμές του ιϊκού φορτίου και η Πολιτεία θα είχε την πληροφόρηση για να λάβει έγκαιρα προληπτικά μέτρα, περιορίζοντας την εξάπλωσή του. Αντίστοιχα, θα μπορούσαμε να προλάβουμε τις καταστάσεις που δημιουργήθηκαν στους οικισμούς Ρομά στη Λάρισα αλλά και στην Ξάνθη», είπε στο ethnos.gr η συντονίστρια του προγράμματος Χρυσή Λασπίδου καθηγήτρια του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Τα πρώτα αποτελέσματα

Η πανευρωπαϊκή προσπάθεια ξεκίνησε όταν βιολόγοι στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Έρευνας Υδάτων KWR πραγματοποίησαν αρχικά αναλύσεις RNA σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και εντόπισαν την παρουσία υπολειμμάτων του γονιδίου RNA του ιού στα λύματα.

«Συλλέξαμε και μοντελοποιήσαμε τα δεδομένα. Βγάλαμε κάποιες επιδημιολογικές καμπύλες για κάθε πόλη της Ολλανδίας», σημείωσε η κυρία Λασπίδου και πρόσθεσε: «Το σημερινό αποτέλεσμα της ομάδας είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα. Μας δίνει την εικόνα. Δεν έχει μέχρι στιγμής την ακρίβεια που θέλουμε, ωστόσο, δείχνει την τάση. Και όσο πιο πολλά δεδομένα έχει τόσο πιο αναλυτικά μπορείς να χαρτογραφήσεις επιδημιολογικά μια περιοχή, π.χ. που εντοπίζονται  οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες σε μια πόλη (όπως οίκοι ευγηρίας κ.α.) και να υπολογίσεις μετά πόσα κρεβάτια εντατικής θα χρειαστείς ή αναπνευστήρες». 

Η ομάδα Sewers4COVID δημιούργησε, ουσιαστικά, μια πρωτότυπη ηλεκτρονική πλατφόρμα που χρησιμοποιεί τεχνικές μηχανικής μάθησης για την παρακολούθηση του δικτύου λυμάτων μιας πόλης, με σκοπό την πρόβλεψη πανδημικών κρουσμάτων σε πραγματικό χρόνο, σε αστικές περιοχές, προκειμένου να εντοπιστούν οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού που χρήζουν άμεσης προστασίας. 

Σε νησί και μεταναστευτική δομή οι πρώτες μετρήσεις COVID-19 σε λύματα

Ήδη η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποφάσισε να συνεργαστεί με την ομάδα και να ξεκινήσει άμεσα η συλλογή λυμάτων σε 25-35 ευρωπαϊκές πόλεις προκείμενου να διαπιστωθεί πως λειτουργεί η πλατφόρμα σε διαφορετικές συνθήκες. (κλιματολογικές συνθήκες-υφιστάμενα δίκτυα υποδομών πόλεων κ.α.).

Όπως εξήγησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η παρακολούθηση των λυμάτων του SARS-CoV-2 σε συνδυασμό με την παρακολούθηση των φαρμακευτικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του COVID-19 είναι πιθανό να είναι ένα πολύτιμο και αποτελεσματικό εργαλείο για την παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού σε πόλεις και κωμοπόλεις της ΕΕ και θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως έγκαιρη προειδοποίηση για επανεμφάνισή του τόσο στην Ευρώπη όσο και έξω από αυτήν, παρέχοντας επίσης συγκεκριμένες αναλύσεις δεδομένων για την παρακολούθηση.

«Δεν γνωρίζουμε ακόμη αν ο ιός συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα, σε υψηλότερες δηλαδή θερμοκρασίες ή έτσι όπως είναι φτιαγμένα τα δίκτυά μας. Μένει να αποδειχτεί με νέες έρευνες, Και αυτό απαιτεί χρηματοδότηση» δήλωσε η κυρία Λασπίδου. 

Είναι σημαντικό, ωστόσο, όπως είπε, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας να μελετηθεί η καινοτόμα πλατφόρμα σε κάποια τουριστικά νησιά «Σ΄ αυτά, τα κρούσματα είναι μηδενικά πλέον.

Πραγματοποιώντας καθημερινές μετρήσεις  υπάρχει η πιθανότητα να δούμε ότι το ιικό φορτίο των λυμάτων θα αυξηθεί όταν έρθουν οι τουρίστες. Είναι κάτι που θα καταγραφεί και αμέσως μετά τις ανησυχητικές ενδείξεις να δραστηριοποιηθεί η πολιτεία». 

Συζητήσεις γίνονται και για την λήψη καθημερινών δειγμάτων από μεταναστευτικές δομές της χώρας.  Σε δεύτερη φάση θα μπορούσε να επεκταθούν οι μετρήσεις και η χρήση της πλατφόρμας εκεί που υπάρχει ευάλωτος πληθυσμός έτσι ώστε να μην είναι ανεξέλεγκτη η κατάσταση. 

Πιο φθηνή λύση από τα τεστ κορονοϊού

Ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες συγκλίνουν στην ανάγκη υποβολής εξέτασης όλου του πληθυσμού για κορονοϊό προκειμένου να προσδιοριστεί η έκταση της μετάδοσής του και να απομονωθούν τα κρούσματα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη εξέταση είναι δαπανηρή και δύσκολα μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της κρίσης. Εξάλλου δεν είναι ρεαλιστικό να τεστάρει κανείς όλο τον πληθυσμό. Η δειγματοληψία είναι γρηγορότερη και φθηνότερη από την εξέταση του πληθυσμού εξήγησε η κ. Λασπίδου. 

Οι Ολλανδοί συνεχίζουν- Οι Έλληνες περιμένουν…  χρηματοδότηση 

Αν και για την καινοτόμα εφαρμογή συνεργάστηκαν πανευρωπαϊκά 4 ομάδες, σε εθνικό επίπεδο αυτές ακολουθούν χωριστούς δρόμους. 

Μία μέρα, μετά την ανακοίνωση των βραβείων η Επιτροπή ενημέρωσε τα αρμόδια υπουργεία των μελών-κρατών της Ε.Ε. για την ύπαρξή της πλατφόρμας προκειμένου να δράσουν και αυτά.

Το ολλανδικό υπουργείο Περιβάλλοντος ήδη επικοινώνησε με την ολλανδική ερευνητική ομάδα που συμμετείχε στο πρόγραμμα και ζήτησε να συναντηθούν.

Στόχος, όπως εξήγησε το Υπουργείο, ήταν να προσφέρουν χρηματοδότηση προκειμένου να τελειοποιηθεί η πλατφόρμα και να γίνει ένα καλοστημένο εργαλείο αντιμετώπισης πανδημιών.

Ήδη οι Ολλανδοί προγραμματίζουν να επεκταθούν σε περισσότερες μονάδες βιολογικού καθαρισμού και να εξετάσουν πως λειτουργεί σε βάθος χρόνου η πλατφόρμα. 

Σε αντίθεση με την Ολλανδία διαφορετική ήταν η εξέλιξη των πραγμάτων στη χώρα μας. «Δεν επικοινώνησε κανείς, ούτε για συγχαρητήρια. Θέλουμε να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια.

Αυτό που θέλαμε πολύ- πέρα από την Ευρώπη-είναι να υπάρξει χρηματοδότηση από την ελληνική πολιτεία για να μπορέσουμε να τρέξουμε κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα. Πρέπει να αποτυπωθεί σωστά το λοιμωξιολογικό -επιδημολογικό κομμάτι για να μας πουν πως εξελίσσεται ο ιός και μεις να λάβουμε υπόψιν αυτά τα δεδομένα στα μοντέλα μας.

Και φυσικά πρέπει να δράσουμε γρήγορα. Όσο πιο πλούσια είναι αυτά τα δεδομένα τόσο καλύτερα θα μπορέσει να λειτουργήσει η πλατφόρμα ως ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για την καταπολέμηση του κορονοϊού ή ανάλογων υγειονομικών απειλών» είπε στο ethnos.gr η κυρία Λασπίδου.

Ο διαγωνισμός 

Η πανευρωπαϊκή ομάδα Sewers4COVID, στην οποία συμμετείχαν οι Έλληνες επιστήμονες, απέσπασε το πρώτο βραβείο στη Γενική κατηγορία του διαγωνισμού, στον οποίο έλαβαν μέρος περισσότεροι από 21.000 ερευνητές από 50 και πλέον χώρες, με 2.150 έργα, και το πρώτο βραβείο σε μια από τις υποκατηγορίες. 

Οι διαγωνιζόμενοι μπορούσαν να επιλέξουν τη Γενική κατηγορία, πέντε ακόμα κατηγορίες (Υγεία και Ζωή, Επιχειρηματικότητα, Κοινωνική και Πολιτική Συνοχή, Απομακρυσμένη Εργασία και Εκπαίδευση, Ψηφιακή Χρηματοδότηση) και 37 υπό‐κατηγορίες.

Στο Sewers4COVID συμμετείχε η ερευνητική ομάδα της Καθηγήτριας κ. Χρυσής Λασπίδου από το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με τους Δημήτρη Κοφινά και Αλεξάνδρα Ιωάννου, και η Καθηγήτρια κ. Μαρία Π. Παπαδοπούλου από τη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.Εκτός από την ελληνική ομάδα, στο πρότζεκτ συμμετέχει το Ολλανδικό Ινστιτούτο Έρευνας Υδάτων KWR και το Eurecat - Τεχνολογικό Κέντρο της Καταλονίας (Ισπανία), το Πανεπιστήμιο του Έξετερ (Ηνωμένο Βασίλειο).