Κυνηγός αρχαιοτήτων: «Σαφάρι» για τον Διόνυσο & τη γυναίκα με την άρπα

Τις γερμανικές και ιταλικές αρχές, καθώς και την Interpol, έχει ενηµερώσει ο αρχαιολόγος και ερευνητής κλεµµένων αρχαιοτήτων και κυκλωµάτων αρχαιοκαπηλίας Χρήστος Τσιρογιάννης για έξι αντικείµενα του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού που περιλαµβάνονται στον κατάλογο της δηµοπρασίας του γερµανικού οίκου Gorny & Mosch, η οποία είναι προγραµµατισµένη για τις 18 ∆εκεµβρίου.

Ο γερµανικός οίκος είχε επιχειρήσει να δηµοπρατήσει τα τρία από αυτά τον ∆εκέµβριο του 2016, αλλά οι προσπάθειες του δρος Τσιρογιάννη οδήγησαν στην -προσωρινή, όπως αποδείχτηκε- κατάσχεσή τους από την Εισαγγελία του Μονάχου. Τα άλλα τρία είχαν εµφανιστεί σε δηµοπρασία από τον οίκο Christie’s το 2015 και είχαν επίσης ταυτοποιηθεί από τον δρα Τσιρογιάννη, ο οποίος εργάζεται ως καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήµιο του Ααρχους της ∆ανίας, ως προϊόντα αρχαιοκαπηλίας.

Οπως διηγείται ο ίδιος στο «Εθνος της Κυριακής», «στο τέλος του 2016 εντόπισα και ταυτοποίησα τέσσερις αρχαιότητες που επρόκειτο να δηµοπρατηθούν από τον οίκο Gorny & Mosch. Η µία από αυτές βρέθηκε στο αρχείο Σάιµς - Μιχαηλίδη, των δύο εµπόρων αρχαιοτήτων που είχαν συνδεθεί µε το σκάνδαλο του Μουσείου Γκέτι. Οι άλλες τρεις βρέθηκαν στο αρχείο του µεγαλέµπορου και καταδικασµένου για αρχαιοκαπηλία Τζιανφράνκο Μπεκίνα. Ειδοποίησα τις Αρχές του Μονάχου και την Interpol, και τελικά αυτά τα αντικείµενα κατασχέθηκαν και πέρασαν στη δικαιοδοσία του εισαγγελέα του Μονάχου».

Ο αρχαιολόγος ενηµέρωσε τις Αρχές του Μονάχου και την Interpol για τα κλεµµένα έργα που είχαν συνδεθεί µε το σκάνδαλο του Μουσείου Γκέτι

Στα δύο χρόνια που πέρασαν από τότε, και παρά τις προσπάθειες του δρος Τσιρογιάννη, η υπόθεση δεν προχώρησε και τα αντικείµενα απελευθερώθηκαν, µε τα τρία από αυτά να επιστρέφουν στη δηµοπρασία του γερµανικού οίκου. «Η γερµανική αστυνοµία µε ενηµέρωσε ότι η Εισαγγελία του Μονάχου τα απελευθέρωσε. Ο Γερµανός εισαγγελέας τα επέστρεψε στους κατόχους τους και αυτοί τα έβαλαν ξανά προς δηµοπράτηση. Ζήτησα από τις γερµανικές Αρχές εξηγήσεις και περιµένω την απάντησή τους για τους λόγους που πήραν αυτήν την απόφαση. Πρέπει να επισηµάνουµε, πάντως, ότι µετά την απελευθέρωση των δεσµευµένων αρχαιοτήτων, η αγορά του Μονάχου θα αποτελέσει πρόσφορο έδαφος για τοξικά αντικείµενα που απεικονίζονται σε αρχεία καταδικασµένων αρχαιοκαπήλων».

Το «διαμάντι»

Το αντικείµενο µε τη µεγαλύτερη εµπορική αξία από τα τρία είναι αυτό που φιγουράρει πρώτο στον κατάλογο της δηµοπρασίας. Είναι ένα ερυθρόµορφο αγγείο, το οποίο τοποθετείται στο διάστηµα «360-350 π.Χ. και αποδίδεται στον ζωγράφο Λυκούργο. Το αγγείο, το οποίο βρέθηκε στην Απουλία, απεικονίζει τον ∆ιόνυσο και δύο γυναίκες, µία εκ των οποίων παίζει άρπα. Απεικονίζεται επίσης ο Πάνας, ενώ παίζει αυλό και ένας σάτυρος, ο οποίος φορά δάφνινο στεφάνι. Το αντικείµενο, το οποίο είναι σε άριστη κατάσταση, θεωρείται έξοχο δείγµα της τέχνης της περιοχής της Απουλίας και η τιµή εκκίνησής του είναι 24.000 ευρώ, ενώ η αξία του εκτιµάται στα 30.000 ευρώ.

Το δεύτερο αντικείµενο είναι ένας ερυθρόµορφος κρατήρας, επίσης από την περιοχή της Απουλίας, που τοποθετείται χρονικά στο διάστηµα 350-340 π.Χ. Σε αυτόν απεικονίζεται µια µουσική µονοµαχία του ∆ιονύσου µε τον σάτυρο Μαρσύα. Το αγγείο είχε βρεθεί σε κοµµάτια τα οποία κολλήθηκαν και είναι σχεδόν πλήρες. Η τιµή εκκίνησης είναι 6.000 ευρώ και η αξία του εκτιµάται στα 75000 ευρώ. Τέλος, δηµοπρατείται ένα µικρό σκεύος από αλάβαστρο στο οποίο απεικονίζεται η µορφή µιας φτερωτής γυναίκας. Και αυτό είναι ένα αντικείµενο του 4ου αιώνα π.Χ. από την περιοχή της Απουλίας. Εχει τιµή εκκίνησης τα 1440 ευρώ και η αξία του υπολογίζεται ότι φτάνει τα 1800 ευρώ.

«Ολα είναι χαρακτηριστικά δείγµατα της αρχαιοελληνικής τέχνης που έχουν δηµιουργηθεί στη Μεγάλη Ελλάδα. Εχουν δηµιουργηθεί από γνωστούς ζωγράφους της περιόδου εκείνης, οι οποίοι είτε τα έχουν υπογράψει είτε οι αρχαιολόγοι έχουν καταφέρει να τους ταυτοποιήσουν» λέει. Τα υπόλοιπα τρία αντικείµενα που είχαν βγει στη δηµοπρασία του Christie’s πριν από τρία χρόνια προέρχονται από την Αττική και τοποθετούνται χρονικά στον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. Αυτό µε τη µεγαλύτερη αξία είναι µια ερυθρόµορφη λήκυθος, η οποία αναπαριστά έναν νέο ο οποίος φορά χλαµύδα και κρατά δύο ακόντια. Η λήκυθος είχε βρεθεί  σε µικρά κοµµάτια τα οποία επανακολλήθηκαν. Η αξία της εκτιµάται στα 10.000 ευρώ και η τιµή εκκίνησης είναι τα 8000 ευρώ. Τα άλλα δύο αντικείµενα που προέρχονται από τον Christie’s είναι µια οινοχόη µε γυναικεία µορφή και ένα κύπελλο, η αξία των οποίων είναι 3.000 ευρώ το καθένα.

Η δηµοπρασία του Μονάχου είναι άλλο ένα κεφάλαιο στη συνεχή προσπάθεια του δρος Τσιρογιάννη να εντοπίσει αρχαία αντικείµενα του ελληνικού και άλλων πολιτισµών, τα οποία έχουν κλαπεί ή έχουν βρεθεί κατά τη διάρκεια παράνοµων ανασκαφών από αρχαιοκάπηλους, χωρίς να έχουν καταγραφεί πουθενά. Ο ίδιος εξηγεί ότι αυτή είναι µια δουλειά που δεν τελειώνει ποτέ. Αυτό που µπορεί να γίνει είναι να συρρικνωθεί το εµπόριο που γίνεται µέσω των δηµοπρασιών.

«Αν κλείσει η κάνουλα εκροής χρηµάτων, τότε είναι σίγουρο ότι το φαινόµενο θα περιοριστεί, αφού θα είναι ασύµφορο για κάποιους να σκάβουν παράνοµα ή να γίνονται τυµβωρύχοι. Αλλά η προσπάθεια δεν θα τελειώσει ποτέ, αφού όσοι µετέχουν πάντα βρίσκουν τρόπους να κρύβουν τις αρχαιότητες και την πορεία της παράνοµης διακίνησης τους. Ακόµα και αν γνωρίζουµε πού βρίσκεται ένα αρχαίο αντικείµενο, ο εντοπισµός και η απόδειξη της παράνοµης διακίνησης είναι δύσκολη υπόθεση».

«Ο Ιντιάνα Τζόουνς είναι ένας  αρχαιοκάπηλος»

∆εν είναι µόνο οι οίκοι δηµοπρασιών που συχνά αδιαφορούν προκλητικά για την προέλευση ενός αρχαίου αντικειµένου. Και τα µουσεία συµµετέχουν µε τον δικό τους τρόπο σε αυτό το παιχνίδι, καθώς πολλές φορές το κύριο µέληµά τους είναι µόνο να µεγαλώσουν την αξία και το κύρος της συλλογής τους. Ο δρ Τσιρογιάννης λέει ότι, «σε θεωρητικό επίπεδο, τα µουσεία έχουν ανακοινώσει συγκεκριµένους όρους και έχουν κάνει διακηρύξεις για διαφάνεια στα θέµατα που αφορούν τον τρόπο κτήσης και τη νοµιµότητα των εκθεµάτων τους.

Ωστόσο, συνεχώς καταγράφονται παραβιάσεις αυτών των διακηρύξεων. Ταύτισα έναν αρχαιοελληνικό κρατήρα ο οποίος βρισκόταν στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Αυτός ο κρατήρας κατασχέθηκε έπειτα από περίπου τριάµισι χρόνια προσπαθειών µου και επαναπατρίστηκε στην Ιταλία. Τα µεγάλα µουσεία γνωρίζουν καλά τι συµβαίνει, αλλά επιλέγουν τη σιωπή, επειδή προτιµούν να κρατήσουν τα παράνοµα αντικείµενα όσο το δυνατόν περισσότερο στην κατοχή τους, αντί να τα παραδώσουν στις χώρες από τις οποίες λαθρανασκάφηκαν». Η πορεία του δρος Τσιρογιάννη έχει προκαλέσει κινηµατογραφικούς συνειρµούς, µε αποτέλεσµα να αποκαλείται όλο και συχνότερα «Ιντιάνα Τζόουνς» λόγω της ικανότητας του να βρίσκει αρχαία αντικείµενα που έχουν χαθεί. Οµως αυτό είναι ένα ψευδώνυµο που ο ίδιος απεχθάνεται.

Οπως εξηγεί, στην πραγµατικότητα θα κυνηγούσε έναν άνθρωπο σαν τον Ιντιάνα Τζόουνς. «Αυτό το παρατσούκλι είναι ό,τι χειρότερο. Ο Ιντιάνα Τζόουνς είναι ένας αρχαιοκάπηλος που είναι παράλληλα και καθηγητής αρχαιολογίας. Κατά τη διάρκεια των ερευνών µου έχω εντοπίσει τέτοιους καθηγητές αρχαιολογίας που έχουν εµπλακεί άµεσα και έχουν υποβοηθήσει το εµπόριο αρχαιοτήτων. Υπάρχουν πραγµατικοί “Ιντιάνα Τζόουνς” που απολαµβάνουν καθηγητικές θέσεις, πρεστίζ και υψηλούς µισθούς» καταλήγει.

Οι 6 αρχαιολογικοί θησαυροί που θα βγουν στο σφυρί