Μυκήνες: Η μεγαλιθική Πύλη των Λεόντων και ο ολόχρυσος Αγαμέμνονας

«Στις Μυκήνες σήκωσα τις μεγάλες πέτρες και τους θησαυρούς των Ατρειδών και πλάγιασα μαζί τους στο ξενοδοχείο της Ωραίας Ελένης του Μενελάου»…». Είναι ο Γιώργος Σεφέρης που επισκέφτηκε τον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών και εμπνεύστηκε. Είναι ο Γιώργος Σεφέρης που με τον «τρόπο» του έγραψε τόσο προφητικά το 1936: «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει»… Το 2020 ο ιστορικός τόπος των Μυκηνών παραδόθηκε στις ανηλεείς φλόγες.

Τα Λιοντάρια της Πύλης μαύρισαν από τους καπνούς κι ο χρόνος τρόμαξε από το έρεβος της αναλγησίας της εποχής μας.  «Ποιες Μυκήνες;» ίσως σπεύσουν να σχολιάσουν πολλοί στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. «Αφού δεν είχαμε νεκρούς…» θα συμπληρώσουν αβασάνιστα.

Διαβάστε ακόμα: Εικόνες θλίψης στις Μυκήνες: Ποιες περιοχές επλήγησαν στον αρχαιολογικό χώρο

Ποιες Μυκήνες λοιπόν; Αυτές οι Μυκήνες...

Η αρχαία πόλη των Μυκηνών, χτισμένη σε στρατηγικό σημείο στο βάθος του Αργολικού κόλπου, ήταν το σημαντικότερο και πλουσιότερο ανακτορικό συγκρότημα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα. Κατά τη 2η χιλιετία π.Χ., οι Μυκήνες ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα του ελληνικού πολιτισμού, αποτελώντας ένα ισχυρό στρατιωτικό φρούριο που δέσποζε στο μεγαλύτερο μέρος της νότιας Ελλάδας. Η περίοδος της ελληνικής ιστορίας μεταξύ 1600 π.Χ. έως περίπου το 1100 π.Χ. ονομάζεται «μυκηναϊκή», αναφερόμενη στις Μυκήνες.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Περσέας έκτισε τις Μυκήνες στην Τίρυνθα και τους έδωσε αυτό το όνομα είτε διότι του έπεσε εκεί ο «μύκης» (θήκη) απ' το ξίφος του είτε ενώ διψούσε, βρήκε έναν μύκητα (δηλαδή ένα μανιτάρι) και τραβώντας τον είδε να υπάρχει η πηγή Περσεία, που υπάρχει και σήμερα. Μετά τον φόνο του Αγαμέμνονα από τον Αίγισθο, το κράτος των Ατρειδών έπαψε να υπάρχει και οι νέοι κατακτητές της Πελοποννήσου, οι Δωριείς, δε δυσκολεύτηκαν καθόλου να πατήσουν το 1100 π.Χ. τη χώρα, που έφτασε σε μεγάλο βαθμό πολιτισμού.

Από τότε έπεσαν σε αφάνεια μέχρι τους περσικούς πολέμους. Λίγοι μόνο πολεμιστές της πήραν μέρος στις μάχες Θερμοπυλών και Πλαταιών. Καταστράφηκαν ξανά το 468 π.Χ. από τους Αργείους που έγιναν κύριοι της περιοχής και τη μοίρασαν στους φτωχούς πολίτες του Άργους. Οι παλιοί κάτοικοι των Μυκηνών σκορπίστηκαν σε όλη σχεδόν την Ελλάδα φτάνοντας μέχρι τη Μακεδονία.

Η «Ιλιάδα» μάς διδάσκει

Από τους Ομηρικούς στίχους μαθαίνουμε ότι: Ο πατέρας του Αγαμέμνονα, Ατρέας, δολοφονήθηκε από τον Αίγισθο, ο οποίος κατέλαβε το θρόνο. Ο Μενέλαος κι ο Αγαμέμνονας κατέφυγαν στον Τυνδάρεω, βασιλιά της Σπάρτης, όπου παντρεύτηκαν τις κόρες του: ο Μενέλαος την Ωραία Ελένη κι ο Αγαμέμνονας την Κλυταιμνήστρα. Ο Μενέλαος διαδέχτηκε τον Τυνδάρεω ως βασιλιάς της Σπάρτης, ενώ ο Αγαμέμνονας, με τη βοήθεια του αδερφού του, κατάφερε να επανακτήσει το βασίλειο των Μυκηνών. O Αγαμέμνων είναι ένας από τους επιφανέστερους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας· βασιλιάς των Μυκηνών και του Άργους, ίσως και επικυρίαρχος των ηγεμόνων της μυκηναϊκής επικράτειας. Πάντως, ο Αγαμέμνων θεωρείται ο πιο σημαντικός μεταξύ τους και αρχιστράτηγος της εκστρατείας κατά της Τροίας. Ήταν γιος του βασιλιά Ατρέα των Μυκηνών και της Αερόπης, αδερφός του Μενελάου και της Αναξίβιας, σύζυγος της Κλυταιμνήστρας, από την οποία απέκτησε τρεις κόρες (Ιφιγένεια, Ηλέκτρα και Χρυσόθεμις) και έναν γιο, τον Ορέστη.

Με αφορμή την απαγωγή της συζύγου του αδελφού του Μενελάου, Ελένης, από τον Πάρη, ο Αγαμέμνων συγκρότησε μεγάλη στρατιά και στόλο από όλες τις ελληνικές πόλεις και εκστράτευσε κατά της Τροίας. Το όνομα Αγαμέμνων προέρχεται από τις λέξεις «άγαν» και «μέμνων» που σημαίνει πολύ επίμονος, σταθερός, καρτερικός. Μετά την άλωση και την επιστροφή του από την Τροία δολοφονήθηκε από τη γυναίκα του και τον Αίγισθο, εραστή της Κλυταιμνήστρας, που εν τω μεταξύ είχε πάρει την εξουσία των Μυκηνών.

Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός

Ο Ερίκος Σλήμαν, Γερμανός επιχειρηματίας και σκαπανέας στον τομέα της αρχαιολογίας, διαβάζοντας με πάθος τον Όμηρο στάθηκε στην περιγραφή του για τις Μυκήνες: «Ευρυάγυιαν (αυτή που έχει ευρείες οδούς), ευκτίμενον πτολίεθρον (καλοχτισμένη πόλις), πολύχρυσον…». Ο Σλήμαν ανασκάπτει την ακρόπολη των Μυκηνών το 1876, όπου βρήκε τους γνωστούς κάθετους λακκοειδείς τάφους, διάφορα αγγεία σπάνιας τέχνης και αποκαλύπτει τον «Μυκηναϊκό πολιτισμό».

Το προσωπείο του Αγαμέμνονα είναι από τα ευρήματα της ανασκαφής από τον Σλήμαν. Το εύρημα είναι μία χρυσή νεκρική μάσκα και βρέθηκε πάνω στο πρόσωπο ενός σώματος. Ο Σλήμαν πίστευε ότι ανακάλυψε το σκήνωμα του θρυλικού βασιλιά Αγαμέμνονα, από όπου η μάσκα πήρε το όνομά της. Σύγχρονες αρχαιολογικές μελέτες απέδειξαν ότι η μάσκα ανάγεται στο 1550- 1500 π.Χ., περίοδος πολύ προγενέστερη από την εποχή που ο Αγαμέμνονας υποτίθεται ότι έζησε. Η μάσκα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Σήμερα στην ιστορική τοποθεσία των αρχαίων Μυκηνών υπάρχει το μικρό χωριό Μυκήνες και τα ερείπια της Ακρόπολης. Από τα σωζόμενα σήμερα ερείπια σπουδαιότερα είναι οι δυο ταφικοί βασιλικοί περίβολοι Α και Β που αποτελούσαν τμήμα του εκτεταμένου προϊστορικού νεκροταφείου, ο θησαυρός του Ατρέα (θολωτός τάφος), ο θολωτός τάφος της Κλυταιμνήστρας, η Πύλη των Λεόντων, το Βασιλικό ανάκτορο, ο ναός, η Βόρεια Πύλη καθώς και η Υπόγεια δεξαμενή.

Αρκετά από τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στις Μυκήνες εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας καθώς και στο νέο, σύγχρονο, Μουσείο Μυκηνών, το οποίο η φωτιά… σεβάστηκε.

«Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες» και η Ελλάδα, δυστυχώς, όχι μοναχά την Ιστορία της, όχι τους ανθρώπους, αλλά και τις πέτρες αδυνατεί να προστατέψει από φωτιές, πλημμύρες σεισμούς λοιμούς και καταποντισμούς…