Δημήτρης Θάνος: Σαρωτικοί έλεγχοι στις πύλες εισόδου για τον μεταλλαγμένο κορονοϊό

Αγώνα δρόμου για να εντοπιστεί το νέο μεταλλαγμένο στέλεχος του κορoνοϊού που βρέθηκε στην Μεγάλη Βρετανία έχει ξεκινήσει το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), μελετώντας  θετικά κρούσματα κορονοϊού που έχουν πρόσφατα εντοπισθεί στην επικράτεια και στις πύλες εισόδου της χώρας.

Μιλώντας στο ethnos.gr, για την πανδημία και τις προσπάθειες που καταβάλλει η επιστημονική κοινότητα της χώρας για την μελέτη και τον περιορισμό της ο  Δημήτρης Θάνος, ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) τονίζει ότι βαρόμετρο για την επανεκίνηση της οικονομίας και επαναφορά σε περισσότερο κανονικές συνθήκες αποτελεί η διαρκής επιτήρηση της διασποράς του ιού στην επικράτεια.   

Όπως είπε η επιστροφή στην κανονικότητα θα ξεκινήσει μόνον όταν εμβολιαστεί ένα μεγάλος μέρος του πληθυσμού ώστε να μειωθεί δραματικά η κυκλοφορία του ιού τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό. «Μπορεί να ελαττωθεί στην Ελλάδα η κυκλοφορία του ιού, ωστόσο, επειδή η οικονομία της Ελλάδας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό "μονοκαλλιέργεια", θα πρέπει να υπάρξει αντίστοιχη μείωση και στις άλλες χώρες ώστε να μπορέσουμε να υποδεχθούμε με ασφάλεια τους τουρίστες.  Είναι προφανές ότι ότι η χώρα μας κακώς στηρίζεται σε ένα μόνο κύριο παραγωγικό μοντέλο». 

Αγώνας δρόμου για τον εντοπισμό της μετάλλαξης του ιού στην Ελλάδα

Αναφερόμενος στην μετάλλαξη του ιού που βρέθηκε στη Μεγάλη Βρετανία ξεκαθάρισε ότι μέχρι στιγμής δεν έχει ταυτοποιηθεί αυτή η μετάλλαξη του ιού στη χώρα μας. «Το νέο στέλεχος του ιού που ταυτοποιήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία περιέχει 17 μεταλλάξεις.  Έχουμε ολοκληρώσει την πλήρη αλληλούχηση του γονιδιώματος του ιού σε περίπου 1000 δείγματα προερχόμενα από διαφορετικές περιοχές της χώρας αλλά δεν έχουμε ακόμη ταυτοποιήσει το νέο στέλεχος στη χώρα μας. Πιστεύω, ωστόσο, ότι είναι εδώ. Είναι μάλλον απίθανο να μην υπάρχει στη χώρα μας και για αυτό με εντατικούς ρυθμούς προσδιορίζουμε την αλληλουχία των βάσεων του γονιδιώματός στελεχών του ιού δίνοντας έμφαση σε πρόσφατα κρούσματα και σε δείγματα από τις πύλες εισόδου της χώρας.  Στόχος είναι να εντοπιστούν οι φορείς του νέου στελέχους του ιού προκειμένου να γίνει ιχνηλάτηση των στενών επαφών τους για να περιοριστεί όσον το δυνατόν περισσότερο η διασπορά του ιού. 

Πώς λειτουργεί το εμβόλιο στις μεταλλάξεις  

Σε ό,τι αφορά την “μετάλλαξη” που εντοπίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία ο κ. Θάνος εκτιμά ότι αυτή είναι μάλλον απίθανο να αποτελεί κίνδυνο για το εμβόλιο, προσθέτοντας ότι «είναι πολύ λίγες οι πιθανότητες να επηρεάσει δραματικά την αξιοπιστία του και την αποτελεσματικότητά του».  Όπως εξήγησε ο εμβολιασμός περιλαμβάνει την παροχή στο σώμα της πρωτεΐνης ακίδας του ιού  όχι ως πρωτεΐνη αυτή καθαυτή αλλά ως mRNA το οποίο κωδικοποιεί την πληροφορία για να συντεθεί  αυτή η πρωτεΐνη στα κύτταρά μας. Η παραγωγή της ξένης πρωτεΐνης από το «εμβολιασμένο» mRNA θα ενεργοποιήσει το ανοσολογικό σύστημα και θα οδηγήσει στην δημιουργία εκατοντάδων ή και χιλιάδων διαφορετικών κλώνων ανοσολογικών κυττάρων που θα συνθέσουν εκατοντάδες διαφορετικά αντισώματα όπου το κάθε ένα από αυτά  «επιτίθεται» εναντίον διαφορετικών περιοχών της πρωτεΐνης. Αν τώρα με τις μεταλλάξεις έχουμε χάσει 3-4 μικρές περιοχές της πρωτεϊνης,  αυτό δεν αναμένεται να προκαλέσει μεγάλο πρόβλημα, αφού οι υπόλοιπες, που είναι πολύ περισσότερες παραμένουν άθικτες, και θα αποτελούν στόχο για τα αντισώματα».  

Έρευνα γιατί κάποιοι νοσούν πιο βαριά και άλλοι πιο ελαφρά 

Όπως αναφέρει ο κ. Θάνος, ο απώτερος στόχος της εμβληματικής δράσης έναντι στον κορονοϊό είναι η απάντηση στο ερώτημα γιατί κάποιοι που μολύνονται από τον ιό νοσούν βαριά, ενώ κάποιοι άλλοι ελαφρά, και τούτο αρκετές φορές ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλλου ή ακόμα και υποκείμενων νοσημάτων.  Σήμερα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί οι νομικές διαδικασίες (προστασία προσωπικών δεδομένων, μια σειρά από ηθικά και νομικά ζητήματα) που θα επιτρέψουν να προχωρήσουν οι μελέτες γονοτυπικού χαρακτηρισμού και αλληλούχισης του γονιδιώματος ασθενών με κορονοϊό με στόχο την εξαγωγή ασφαλών και σημαντικών συμπερασμάτων για τους παραγόντες που επηρρεάζουν την βαρύτητα της νόσου.

«Άμεσα θα έχουμε την δυνατότητα να μελετήσουμε τα γονιδιώματα 3.000 ανθρώπων μέσω μιας τεχνικής η οποία ονομάζεται γονοτύπηση. Θα επιδιώξουμε δηλαδή να προσδιορίσουμε αντιστοιχία των παραλλαγών του γονιδιώματος των ασθενών με τα κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου και με τα στελέχη των ιών που τους έχουν  μολύνει με σκοπό να ταυτοποιηθούν συσχετίσεις μεταξύ διαφορετικών στελεχών του ιού με συγκεκριμένες  παραλλαγές του ανθρώπινου γονιδιώματος και πώς αυτές συνολικά συνδέονται με την κλινική σοβαρότητα της νόσου. Θα επιλέξουμε 150 ακραίες περιπτώσεις (πχ. νέους που νοσούν βαριά κλπ) και θα κάνουμε πλήρη αλληλούχιση του γονιδιώματός τους. Τότε θα είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε καλύτερα τον ρόλο συγκεκριμένων γονιδίων του ανθρώπου στην ανθεκτικότητα ή ευαισθησία στη νόσο . Έτσι θα έχουμε στην διάθεσή μας τον πλήρη συνδυασμό, κλινικής εικόνας, γονιδιώματος του ανθρώπου, του στελέχους του ιού και της ανοσολογικής απάντησης στον ιό. «Νομίζω ότι αυτές οι μελέτες θα προχωρήσουν με ταχύ ρυθμό επειδή οι επιστημονικές ομάδες της εμβληματικής δράσης είναι σε πλήρη ανάπτυξη».

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης θα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθόσον αναμένεται να προσφέρουν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως το που οφείλεται το ότι κάποιοι ασθενείς με ακραία κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου είναι άτομα νεαρής ηλικίας χωρίς υποκείμενες νόσους, ενώ κάποιοι ηλικιωμένοι, ακόμα και με υποκείμενες νόσους, είναι ασυμπτωματικοί. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν στον πληθυσμό ομάδες υψηλού κινδύνου οι οποίες δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν με κλασσικές κλινικές μεθόδους. 

Τι έδειξε η γονιδιωματική αποτύπωση της Δυτικής Μακεδονίας 

Την ίδια ώρα αμφίδρομη σχέση δείχνει ότι έχει ο ιός στα μινκ και τους εργαζόμενους στις φάρμες των ζώων στην Κοζάνη, στα Γρεβενά και στην Καστοριά, σύμφωνα με την γονιδιωματική αποτύπωση του κορονοϊού στη Δυτική Μακεδονία που πραγματοποιήθηκε στο ΙΙΒΕΑΑ. «Ανιχνεύουμε τις ίδιες μεταλλάξεις του ιού στους εργαζόμενους στις φάρμες και στα μινκ στις αντίστοιχες φάρμες της Κοζάνης, Γρεβενών και Καστοριάς. Αυτό δείχνει την διασπορά (μετάδοση) του ιού μεταξύ μινγκ και ανθρώπων χωρίς να είμαστε σε θέση ακόμα να προσδιορίσουμε αν οι άνθρωποι που εργάζονται στις φάρμες νόσησαν από τα μινκ. Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι έχει γίνει η μεταφορά του ιού μεταξύ ανθρώπων και μινκ. Η αλληλούχηση του κορονοϊού έγινε σε δείγματα 80 εργαζομένων στις φάρμες στο ΙΙΒΕΑΑ, ενώ η αλληλούχιση του κορονοϊού από 22 δείγματα  μινκ πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Κέντρο Τεχνολογικής Ανάπτυξης Θεσσαλονίκης. 

Χαρτογράφηση του επιπολασμού της νόσου στον ελληνικό πληθυσμό

Η μελέτη μοριακής χαρτογράφησης του επιπολασμού της νόσου στον ελληνικό πληθυσμό, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αφού καταδεικνύει την διαφορά των στελεχών του ιού που προκαλούν τη  νόσο μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κύματος της πανδημίας. «Έχουμε ολοκληρώσει την αλληλούχηση περίπου 1.000 δειγμάτων κορονοϊού και υπολογίζουμε τους επόμενους 2 μήνες την ολοκλήρωση της αλληλούχισης 3.000 δειγμάτων». 

Μέχρι στιγμής οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι δείγματα που προέρχονται από μία περιοχή της χώρας είναι περισσότερο όμοια μεταξύ τους από ότι όταν συγκρίνονται με δείγματα από άλλλες περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας.  Αυτό αποδεικνύει την περιορισμένη διασπορά του ιού κατά το πρώτο κύμα, ενδεικτικό της επιτυχίας του πρώτου lockdown. «Για παράδειγμα, δείγματα από τη Λάρισα έχουν πολύ μεγαλύτερη ομοιότητα μεταξύ τους από ότι όταν συγκρίνονται με δείγματα από την Αθήνα, Αλεξανδρούπολή, Κρήτη, Πάτρα κλπ.   Αυτό δείχνει ότι το πρώτο κύμα περιορίσθηκε εν τη γενέσει του λόγω του lockdown αφού περιορίσθηκε πραγματικά η διασπορά και η διάδοση του ιού μεταξύ διαφορετικών περιοχών της χώρας. Δυστυχώς δεν συμβαίνει αυτό με το δεύτερο κύμα πανδημίας.  

Η βαριά βιομηχανία λύγισε την Δυτική Αττική 

Αναφερόμενος στο βαρύ επιδημιολογικό φορτίο της Δυτικής Αττικής  αλλά και της Δυτικής Μακεδονίας τόνισε αυτό έχει να κάνει μάλλον με τις συνήθειες των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον κ. Θάνο υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στη Δυτική Αττική οπότε αυξάνεται η πυκνότητα του πληθυσμού τοπικά και χρονικά. «Κατά τη διάρκεια της μέρας έχουμε δραματική αύξηση  της πυκνότητας του πληθυσμού καθώς στην Δυτική Αττική βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας της χώρας και πλήθος άλλων επιχειρήσεων όπως οι εταιρείες logistics». Σε ότι αφορά την Δυτική Μακεδονία εκτιμά ότι πολλoί κάτοικοι μάλλον δεν έλαβαν πολύ σοβαρά τα μέτρα, τις οδηγίες και τις συστάσεις της πολιτειας με αποτέλεσμα να αυξηθεί το επιδημιολογικό φορτίο της περιοχής.