Αγγελική Παμπουκίδου: Κάνοντας παιδικό βιβλίο την Γενοκτονία των Ποντίων

Μπορεί η Γενοκτονία των Ποντίων να γίνει βιβλίο για μικρά παιδιά; Ναι. Εάν γραφτεί από μια γυναίκα συγγραφέα που έχει ρίζες από τον Πόντο και τέσσερα δικά της παιδιά. Εάν η οικογένειά της ξεριζώθηκε από τα πατρογονικά εδάφη και μετρά χαμένες ψυχές. Γιατί «χαμένες πατρίδες» δεν υπάρχουν όσο ζουν και ανασαίνουν μέσα στις καρδιές των ανθρώπων που τις κουβαλούν!

Η Αγγελική Παμπουκίδου μίλησε το pontosnews.gr για την ιστορία της οικογένειας της και την απόφασή της να γράψει ένα βιβλίο που αφορά τη Γενοκτονία των Ποντίων για να μάθουν τα παιδιά τι πραγματικά έγινε. Γιατί αν κάτι τη θυμώνει πολύ, αυτό είναι η ατιμωρησία των υπευθύνων και η άγνοια του τι συνέβη, από τις νεότερες γενιές. Ευθύνη της πολιτείας που όμως δεν στάθηκε αντάξια του ρόλου της. Η μετάδοση της γνώσης αυτής, όπως τόνισε είναι πλέον χρέος μας…

Διαβάστε επίσης: Τάκης Βαμβακίδης: Ο Πόντος είναι ηφαίστειο πόνου, αλήθειας και νοσταλγίας

Από ποιο μέρος του Πόντου κατάγεστε;

Ο παππούς και η γιαγιά (οι γονείς του πατέρα μου) γεννήθηκαν στον ιστορικό Πόντο, σ’ ένα χωριό της περιοχής της Χερίανας, που λεγόταν Χιόν’ (προφέρεται Shon). Η μητέρα του παππού μου καταγόταν από τη μαρτυρική Τρίπολη του Πόντου. Οι γονείς της μητέρας μου δεν ήταν ποντιακής καταγωγής, αλλά ήταν ντόπιοι Θεσσαλοί από το Ξινονέρι Καρδίτσας.

Πότε ήρθαν οι παππούδες σας στην Ελλάδα και τι μνήμες έχετε από αυτούς;

Στην Ελλάδα ήρθαν το 1923, όταν ο παππούς ήταν εννέα  χρονών και η γιαγιά στα επτά, οπότε οι μνήμες του διωγμού ήταν πολύ νωπές! Εγκαταστάθηκαν στην Κορυφή του Κιλκίς. Ο παππούς ήταν ένας αρχοντικός, δωρικός άνθρωπος. Η γιαγιά ήταν εξωστρεφής, κοινωνική και πολύ εκδηλωτική με τα συναισθήματά της. Με αγαπούσε πολύ!

Από όσα σας εξιστόρησαν τι είναι αυτό που έχει μείνει πιο έντονο ως ανάμνηση;

Αυτό που δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω, είναι το πιο τραγικό κομμάτι από την ιστορία της γιαγιάς. Μετά λοιπόν από αρκετούς μήνες εξορίας και εξαθλίωσης, όταν επιτέλους έφτασαν στο λιμάνι και ανέβηκαν στο καράβι, ο τρίχρονος αδερφός της ήταν ήδη πολύ εξαντλημένος από την πείνα και τις κακουχίες και δεν άντεξε. Το ακόμη τραγικότερο είναι ότι το σώμα του νεκρού παιδιού το πέταξαν στη θάλασσα, όπως όλους όσοι πέθαιναν πάνω στο καράβι, γιατί δεν μπορούσαν να διατηρήσουν κάπου τα πτώματα στο μεγάλο αυτό ταξίδι και υπήρχε πάντα ο φόβος μόλυνσης των υπολοίπων. Σήμερα έχω μόνο μια ανάμνηση κι ένα όνομα: Αντρέας…

Στο σπίτι μιλάτε την ποντιακή διάλεκτο;

Στο σπίτι με τον σύζυγο χρησιμοποιούμε πολλές φορές την ποντιακή. Αρχικά ξεκινήσαμε με σκοπό να συνεννοούμαστε για όσα δε θέλαμε να κατανοούν τα παιδιά! Στην πορεία όμως τα παιδιά άρχισαν να μαθαίνουν λέξεις, φράσεις και γενικά τη δομή της διαλέκτου μέσα από τις δικές μας συζητήσεις, αλλά κι από τα ποντιακά τραγούδια που συχνότατα ακούνε και μόνα τους μέσα στο σπίτι. Δεν μπορώ να πω ότι κάνουμε συζητήσεις στα ποντιακά, καθώς δεν υπάρχει ακόμη αυτή η ευχέρεια, αλλά ευελπιστώ ότι σύντομα θα γίνει κι αυτό!

Μαγειρεύετε ποντιακά φαγητά; Ποιο είναι το αγαπημένο σας;

Καθώς η μητέρα μου κι η πεθερά μου δεν είναι Πόντιες, τα μόνα ποντιακά φαγητά που θυμάμαι από τη γιαγιά είναι ο σουρβάς, που λατρεύουν και τα παιδιά, το περέκ και τα ωτία, που είναι γλύκισμα.

Έχετε επισκεφτεί τα πάτρια εδάφη;

Πριν από περίπου 25 χρόνια είχα την τύχη και την ευλογία να επισκεφτώ την Πατρίδα και μπορώ να πω πως η επαφή με την ιερότητα του τόπου αλλά και τους ανθρώπους του, που είναι ένα κλαδί μας που έμεινε πίσω, αποτελούν μια από τις πιο συγκινητικές κι έντονες εμπειρίες της ζωής μου!

Ποια ανάγκη σας οδήγησε στη συγγραφή των βιβλίων σας;

Μεγαλώνοντας και διαβάζοντας την τραγική ιστορία του λαού μου, μαθαίνοντας τα γεγονότα της Γενοκτονίας, ένιωσα την οργή όχι τόσο για τον θύτη, όσο για το σκοτάδι και την άγνοια που μου επέβαλε η πατρίδα μου σχετικά με το θέμα. Το γεγονός ότι δε διδάχτηκα τίποτε σχετικό με την ηρωική ιστορία των προγόνων μου από το ελληνικό σχολείο με θύμωσε και με έκανε να νιώσω προσωπική μου υπόθεση τη μετάδοση αυτής της ελάχιστης γνώσης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό στο πανελλήνιο, σε ένα μεγάλο φάσμα ηλικιών.

Αντίθετα, η ιστορία μετουσίωσε έναν κατά συρροή δολοφόνο γενεών σε χαρισματική πολιτική προσωπικότητα, μετέτρεψε έναν (και τους ομοίους του) ανισόρροπο και διαταραγμένο ηγέτη σε (θα μου επιτρέψετε τον εκχυδαϊσμό) μάγκα της πολιτικής, αφού υπήρξε παράδειγμα προς μίμηση και μέγας δάσκαλος για τον άλλο μεγάλο διαταραγμένο της ιστορίας.

Μαθηματικός δεν είμαι, αλλά εδώ 1+1=2. Αν υπήρχαν βαριές συνέπειες για τη Γενοκτονία που προηγήθηκε, θα είχαμε αποφύγει τη δεύτερη. Θα είχαμε ίσως αποφύγει την κατ’ εξακολούθησιν γιγάντωση της καταστρατήγησης, της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μέχρι τις μέρες μας παρακολουθούμε δυστυχώς να εκτυλίσσεται στη γείτονα.

Οι φυσικοί εγκληματίες και αυτουργοί δεν υπάρχουν πια. Αυτό λοιπόν που μπορούμε να διεκδικήσουμε είναι η αποκατάσταση της αλήθειας. Για να φτιάξουμε έναν καλύτερο και πιο ειλικρινή κόσμο για τα παιδιά μας, τους μαθητές μας, τους αναγνώστες μας, όπου η ατιμωρησία δε θα παρέχει άλλοθι στον επίδοξο εγκληματία να διαπράξει το έγκλημα.. Τους το οφείλουμε!

Το βιβλίο σας Νεράιδες και Υπερήρωες του Πόντου είναι το πρώτο παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο στην Ελλάδα για τη Γενοκτονία των Ποντίων. Πώς μπορεί ένα παιδικό βιβλίο να περιγράψει τα όσα φρικτά έγιναν, χωρίς να τραυματίσει την ψυχή ενός παιδιού;

Η μεγαλύτερη δυσκολία ξεκινώντας τη συγγραφή του βιβλίου ήταν και για μένα η προφανής: Πώς μπορείς να μιλήσεις σ’ ένα μικρό παιδί για τη Γενοκτονία; Πώς μπορείς να παρουσιάσεις τις δολοφονίες, τα βασανιστήρια, την απώλεια, τις λεηλασίες, την προσφυγιά, χωρίς να το πληγώσεις και να το «τραυματίσεις», χωρίς να του εγχαράξεις στην ψυχούλα του τις βάναυσες εικόνες που χρειάζεται να χρησιμοποιήσεις, για να ερμηνεύσεις όλες αυτές τις έννοιες; Πώς μπορείς να το βάλεις στη διαδικασία να κατανοήσει μια τόσο σκληρή αλήθεια, όσο η Γενοκτονία, χωρίς να νιώσει αισθήματα μίσους κι εκδίκησης, αν όχι με ένα παιδικό παραμύθι;

Ως εκπαιδευτικός, αλλά και μητέρα τεσσάρων παιδιών βρέθηκα πολύ συχνά μπροστά σ’ αυτόν τον προβληματισμό. Το βιβλίο αυτό ήρθε ως μια ταπεινή προσπάθεια απάντησης.

Μας βοηθά να κατανοήσουμε τη θέση μας στον κόσμο και να κοινωνικοποιηθούμε, γιατί έτσι συνειδητοποιούμε ότι είμαστε μέλη μιας κοινωνίας με έντονους δεσμούς μεταξύ μας, αλλά κι ότι έχουμε περισσότερα στοιχεία που μας ενώνουν, παρά που μας χωρίζουν…

Η ενασχόληση σας με τη στιχουργική πώς προέκυψε;

Ξεκίνησα τη συγγραφική προσπάθεια στα εννιά μου χρόνια με σκαριφήματα ποιητικά και συνέχισα με στίχο στην ποντιακή από τα 16 μου, γιατί τότε ανακάλυψα πως η γλώσσα στην οποία μου μιλούσε η γιαγιά κι ο πατέρας μου, ήταν ο πιο τρυφερός και συναισθηματικός τρόπος να εκφραστώ, γιατί αυτός άγγιζε την ψυχή μου. Κι ως γνωστόν, η ποίηση είναι συναίσθημα… Τα τελευταία χρόνια είχα μάλιστα την τιμή να συνεργαστώ με σπουδαίους εκπροσώπους της ποντιακής μούσας, όπως τους: Θοδωρή Κοτίδη, Στάθη Νικολαΐδη, Μπάμπη Κεμανετζίδη, Γιώργο Ατματσίδη, Γιώργο και Λάζο Ιωαννίδη, Μπάμπη Ιωακειμίδη.

Έχετε γράψει και θεατρικά έργα. Το ένα μάλιστα στην ποντιακή διάλεκτο. Ετοιμάζετε και κάτι άλλο;

Στα φοιτητικά μου χρόνια ασχολήθηκα με τη συγγραφή και τη σκηνοθεσία δύο θεατρικών έργων, μία σάτιρα με τον τίτλο Εδώ Ελλάδα και μία ηθογραφική κωμωδία με τον τίτλο Το πάντρεμα. Το τελευταίο έργο είναι όντως γραμμένο το μισό στην ποντιακή και το μισό στο θεσσαλικό ιδίωμα, αντικατοπτρίζοντας κοινωνίες αρκετών χωριών της βόρειας Ελλάδας, όπου συνυπάρχουν τα δύο στοιχεία, των οποίων συχνά τα διαφορετικά ήθη κι έθιμα προκαλούν κωμικές καταστάσεις.

Το βιβλίο Οι νεράιδες του Πόντου σε τι ακριβώς αναφέρεται;

Το έργο είναι ιστορικό μυθιστόρημα, το οποίο έχει ως άξονα τα γεγονότα της Γενοκτονίας του ποντιακού Ελληνισμού. Η παρουσία των Νεράιδων είναι μια νότα λυρισμού, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Το συγκεκριμένο έργο  αποτελείται από  ψήγματα παραμυθιού, αλλά πλεγμένα με την ιστορία.

Οι Νεράιδες είναι πλάσματα που δε στέκονται όμως μόνο στο παρελθόν για να μας θυμίζουν ποια είναι η μήτρα καταγωγής μας και ποιο το DNA μας, αλλά γίνονται και ταξιδευτές στο μέλλον. Είναι η ελπίδα, ο σπόρος που οφείλουμε να φυτέψουμε στις ψυχές των παιδιών μας, το «Ανθεί και φέρει κι άλλο.

Το βιβλίο έχει μεταφερθεί, το έχω διασκευάσει σε θεατρικό κείμενο και με πολύ καμάρι σας αναφέρω τη σπουδαία μουσικοθεατρική παράσταση, που ετοιμάζουμε, η οποία είναι μία πραγματικά ξεχωριστή παραγωγή. Καθηλωτικά κείμενα, Συγκλονιστικές ερμηνείες, Ζωντανή μουσική την επιμέλεια της οποίας έχει ο Θοδωρής Κοτίδης με λύρα, λαούτο, κοντραμπάσο, βιολί, αγγείον, φλογέρα, κρουστά, μία μουσική πανδαισία συναυλιακού τύπου, χορογραφίες, κινησιολογία, κοστούμια μιας άλλης εποχής, ατμοσφαιρικά σκηνικά, ευφυέστατα σκηνοθετικά ευρήματα… Όλα συνεργάζονται για το υπέρτατο θεατρικό αποτέλεσμα!

Δώσαμε το στοίχημα για μία παράσταση υπερπαραγωγή και δεσμευτήκαμε να το πετύχουμε, Θεού θέλοντος και πανδημίας επιτρεπούσης…

Η ομιλία σας στο συνέδριο «Πτυχές του Ποντιακού Ελληνισμού» τι ακριβώς αφορούσε;

Η συμμετοχή μου στο Διεθνές Διαδικτυακό Συνέδριο της Ευξείνου Λέσχης Ποντίων Νάουσας, ήταν μεγάλη τιμή για μένα και η διαδικτυακή μου συνύπαρξη με τόσο καταξιωμένους ανθρώπους του χώρου, ευτύχημα. Η εισήγησή μου με τίτλο Όταν η μυθοπλασία συναντά την ιστορία παρουσιάστηκε στην ενότητα «Λογοτεχνία» και αφορούσε την προσέγγιση της ιστορίας μέσα από το πρίσμα της μυθοπλασίας. Κατέθεσα λοιπόν την πρόσφατη συγγραφική μου εμπειρία.

Λόγω του επαγγέλματος σας έρχεστε σε επαφή με νέα παιδιά. Πιστεύετε πως οι νέοι σήμερα γνωρίζουν την ιστορία και τις ρίζες τους; Και τι μερίδιο ευθύνης αναλογεί σε όποιον άπτεται των αρμοδιοτήτων του για τη μη επαρκή γνώση και επαφή με την ιστορία μας;

Ως αναπληρώτρια φιλόλογος έχω υπηρετήσει σε αρκετά σχολεία σε διάφορες περιοχές της χώρας. Σχεδόν κάθε χρόνο λοιπόν τη 19η Μαΐου αναλαμβάνω τη διοργάνωση εκδηλώσεων στα σχολεία, προκειμένου να τιμηθεί η μνήμη των γενοκτονημένων Ποντίων, αλλά και οι μαθητές να μάθουν για τα τραγικά ιστορικά γεγονότα. Οι έφηβοι μαθητές μου «αγκαλιάζουν» αυτήν την προσπάθεια και πολλοί μου λένε: «Σας ευχαριστούμε! Δεν γνωρίζαμε….»

Η εκκωφαντική σιωπή του ελληνικού κράτους και η ηχηρή απουσία των αναφορών στα σχολικά εγχειρίδια με έκανε να αισθανθώ προσωπικό χρέος μου τη μεταλαμπάδευση της γνώσης της ηρωικής ιστορίας του ελληνισμού της Ανατολίας μέσα από το μάθημα της ιστορίας. Οφείλουμε με κάθε τρόπο να διδάσκουμε στα παιδιά την ιστορία των προγόνων τους, χωρίς εξάρσεις και μισαλλοδοξία, για να αντιληφθούν πόσο ηρωική είναι αυτή και πόσο περήφανα πρέπει να νιώθουν τα ίδια για την καταγωγή τους!

Διαβάστε επίσης: Αλεξάνδρα Χοροζίδου: Μητέρα 9 παιδιών και παθιασμένη με τον Πόντο

Πηγή: pontosnews