Φοιτητές: Άγχος, αβεβαιότητα και τεράστια προσπάθεια για επαγγελματική αποκατάσταση – Τι δείχνει έρευνα

Ρεπορτάζ: Νικολίτσα Τρίγκα

Ένας διαρκής αγώνας για όλο και περισσότερα προσόντα διακατέχει τη φοιτητική ζωή των νέων με βασικότερα χαρακτηριστικά το άγχος, την  αβεβαιότητα και την ανάγκη για δια βίου σπουδές.

Τι δείχνει η έρευνα της ΓΣΕΕ

Τα συμπεράσματα προέρχονται από έρευνα του  Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ) της ΓΣΕΕ, με θέμα: «Τα σχολικά όνειρα, οι σπουδές και η μελλοντική εργασία  φοιτητών ελληνικών ΑΕΙ: Διαδρομές μεταξύ της ελπίδας και της ματαίωσης» και  Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου  Θεσσαλονίκης, Αργύρη Κυρίδη. Η έρευνα διενεργήθηκε κατά το διάστημα από Δεκέμβριο 2020 έως Απρίλιο 2021 και αξιολογεί τη συμβολή της εκπαίδευσης ως προς την εκπλήρωση των προσωπικών και επαγγελματικών  στόχων στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας-οικογένειας. Πραγματοποιήθηκε μέσω  συμπλήρωσης ερωτηματολογίου (ποσοτικό σκέλος) σε δείγμα 1.856 φοιτητριών και φοιτητών  από διάφορα τμήματα 6 ελληνικών πανεπιστημίων που ανταποκρίθηκαν και συμμετείχαν στη  διαδικασία. Επιπλέον διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με ανοιχτού τύπου ερωτήσεις (ποιοτικό  σκέλος) στις οποίες ανταποκρίθηκαν και συμμετείχαν συνολικά 163 άτομα. Η έρευνα διεξήχθη την περίοδο της πανδημίας Covid-19 και ανέδειξε τους ακόλουθους  παράγοντες, ως κυριότερους, σε ό,τι αφορά στην επιλογή σπουδών από τους Έλληνες φοιτητές/τριες:

• Το σύστημα πρόσβασης-εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας (με τα  δομικά χαρακτηριστικά-παθογένειές του), το οποίο σε συνδυασμό με την απουσία  ποιοτικού-αποτελεσματικού Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού αγνοεί πολλές  φορές τις δυνατότητες, τις κλίσεις και τις προτιμήσεις των ίδιων των φοιτητών/τριων.
• Την εγγύτητα τμήματος/σχολής στον τόπο μόνιμης κατοικίας καθώς και το αναμενόμενο  κόστος σπουδών.
• Την προσδοκία υψηλής ποιότητας σπουδών και τη δυνατότητα θετικών ππροοπτικών απασχόλησης αλλά και εξασφάλισης υψηλού εισοδήματος και κοινωνικής ανόδου.

Τα συμπεράσματα

Aπο την έρευνα προκύπτει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των  φοιτητών/τριων επενδύει στη συνέχιση των σπουδών με σκοπό τη βελτίωση των πιθανοτήτων επαγγελματικής αποκατάστασης και εξέλιξης. Ειδικότερα, οι περισσότεροι εξ αυτών δηλώνουν  ότι θα προχωρήσουν στην απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου, είτε στο πεδίο σπουδών τους είτε  σε συγγενές πεδίο, ή ακόμα και σε απόκτηση άλλου τίτλου σπουδών, ενώ σημαντικός επίσης  αριθμός δηλώνει ότι θα επιδιώξει διδακτορικές σπουδές και ότι γενικότερα θα επιδιώκει διαρκώς την απόκτηση όλο και περισσότερων εκπαιδευτικών και επαγγελματικών προσόντων  μέσω της διά βίου μάθησης. Αναφορικά τέλος με την αποτίμηση της εκπαιδευτικής τους πορείας, σε σχέση με τις αρχικές τους  επιδιώξεις και βλέψεις, οι φοιτητές/τριες στην πλειονότητά τους τονίζουν αφενός τη μεγάλη  ψυχολογική επιβάρυνση, την αγωνία και το άγχος της επαγγελματικής αποκατάστασης και  αφετέρου την ανάγκη για συνεχή αναπροσαρμογή/αναθεώρηση των σχεδίων τους με  γνώμονα τις τρέχουσες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις. Συχνά δε, θεωρούν ότι οι  προπτυχιακές/μεταπτυχιακές σπουδές δεν επαρκούν για μια επιτυχημένη επαγγελματική  σταδιοδρομία και το γεγονός αυτό τους κάνει να συνειδητοποιούν ότι εν τέλει δεν τους  παρέχουν τα κατάλληλα εφόδια για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της αγοράς εργασίας  αποτελώντας ουσιαστικά έναν σχετικά αδύναμο παράγοντα προσδιορισμού του εργασιακού  τους μέλλοντος. Παρόλα αυτά, οι σπουδές σε όλες τους τις διαστάσεις εμφανίζονται να  συνεχίζουν να αποτελούν βασικό μηχανισμό (ανοδικής) κοινωνικής κινητικότητας, γεγονός που  καταδεικνύει τον υψηλό βαθμό προσδοκιών αλλά και εμπιστοσύνης στο δημόσιο ελληνικό  πανεπιστήμιο.

Άγχος για την επαγγελματική αποκατάσταση

Το «δείγμα» εμφανίζεται να «εξετάζει» με προσοχή τις μελλοντικές επιλογές του σχετικά τις σπουδές και το επάγγελμα. Δηλώνει αγχωμένο σχετικά με το επαγγελματικό του μέλλον και επικεντρώνεται κυρίως στις εκπαιδευτικές επιλογές που θα πρέπει να κάνει αφού φαίνεται να θεωρεί ότι θα επηρεάσουν και το επαγγελματικό του μέλλον. Κεντρική παράμετρος είναι η διαπίστωση ότι οι προπτυχιακές σπουδές δεν επαρκούν. Η συνολικότερη διαδικασία εκλαμβάνεται ως δυναμική και απαιτεί συνεχείς αναπροσαρμογές.

Το πρώτο πτυχίο δεν αρκεί

• είναι περισσότερο από εμφανές ότι το πολυπόθητο πτυχίο δεν αρκεί. Δεν δίνει τη σιγουριά των παλαιών χρόνων. Χρειάζονται και παραπάνω προσόντα.
• η απόκτηση προσόντων επιβαρύνει τους προσωπικούς και οικογενειακούς προϋπολογισμούς για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, και δεύτερο πτυχίο κάποιες φορές)
• αν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μία λέξη για να περιγράψουμε αυτό που αισθάνεται πλέον ο φοιτητικός πληθυσμός είναι η αβεβαιότητα.