Η Θεσσαλονικιά που γνώρισε τους Ζουλού: «Άγνωστο αν θα λήξει ειρηνικά η σημερινή διαμάχη για τον νέο βασιλιά»

«Δεν σταματάς ποτέ στα φανάρια, δεν κυκλοφορείς την νύχτα, η τσάντα σου είναι πάντα στο πορτ-μπαγκάζ, τα παράθυρα του αυτοκινήτου σου είναι μονίμως κλειστά, οι ασφάλειες κατεβασμένες ενώ πριν μπεις στο σπίτι σου κοιτάς δεξιά και αριστερά μην σε ακολουθεί κάποιος και μπει μέσα μαζί σου και σε κλέψει» ήταν οι πρώτες οδηγίες που έλαβε η Χριστίνα Αντωνιάδου, Καθηγήτρια Γερμανικών στο Ινστιτούτο Goethe, μόλις πάτησε το… πόδι της στην χώρα των Ζουλού, την Νότια Αφρική, από τον εξειδικευμένο υπάλληλο σεκιούριτι που ανέλαβε να την κατατοπίσει.

Συναντήθηκε μαζί του πριν ακόμη συμπληρώσει 24ώρο στο Γιοχάνεσμπουργκ, στο ξενοδοχείο όπου κατέλυσε και έμαθε από πρώτο χέρι για τους άγραφους κανόνες ασφάλειας που δεν πρέπει να παραβεί αν δεν ήθελε να είχε περιπέτειες…. «Εκείνη την πρώτη νύχτα δεν κοιμήθηκα. Τρομοκρατήθηκα από το άγχος μου και έπαθα ένα πρώτο σοκ.

Παρόλα αυτά, τα τρία χρόνια που έζησα στο Γιοχάνεσμπουργκ ήταν μοναδικά και ίσως τα πιο ωραία της ζωής μου» θα πει στο ethnos.gr η Χριστίνα Αντωνιάδου με αφορμή το νέο της βιβλίο που περιγράφει τη ζωή της στο Γιοχάνεσμπουργκ -μέσα από 47 βιωματικές ιστορίες- αλλά και την διαμάχη εξουσίας που εξελίσσεται στους κόλπους των Ζουλού. «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο» είναι ο τίτλος του βιβλίου από τις εκδόσεις «Πηγή», αντλώντας έμπνευση από ένα πανέμορφο δέντρο με μοβ λουλούδια που ανθίζει εκεί.  

Παιδί μεταναστών -με πατέρα διερμηνέα που μεσολαβούσε για την συμπλήρωση χαρτιών και εγγράφων Ελλήνων που έφταναν στην Γερμανία για να βρουν δουλειά- η Χριστίνα Αντωνιάδου γεννήθηκε στην περιοχή της Κολωνίας. Σπούδασε στη Θεσσαλονίκη Γερμανική Φιλολογία και έστησε την ζωή της στην πόλη του Θερμαϊκού, αποφασίζοντας κάποια στιγμή να γυρίσει τον κόσμο. Αφού έζησε σε 9 διαφορετικές χώρες, τα τελευταία χρόνια επέστρεψε. Στη βάση της την Θεσσαλονίκη. 

Από μικρό κορίτσι έβλεπε το σίριαλ στη γερμανική τηλεόραση με τον βασιλιά Σάκα που δημιούργησε, αν όχι το μεγαλύτερο, ένα από τα μεγαλύτερα βασίλεια της Αφρικής, αυτό των Ζουλού. «Ήταν ένα παιδικό απωθημένο. Με στιγμάτισε. Μου είχε μείνει η εικόνα των Ζουλού και των μαύρων της Αφρικής και ήθελα από μικρή να γνωρίσω τη ζωή τους. Είχα ήδη ζήσει σε 8 διαφορετικές χώρες, άνοιξε θέση στο Γερμανικό ινστιτούτο Goethe στο Γιοχάνεσμπουργκ και άρπαξα την ευκαιρία. Ήταν μια πρόκληση για μένα η Νότια Αφρική και η ζωή στην χώρα των Ζουλού».

Ίσως να μην λήξει ειρηνικά η σημερινή διαμάχη των Ζουλού 

Παρατηρώντας την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη φυλή των Ζουλού και κουβεντιάζοντας την διαμάχη που έχει προκύψει μετά το θάνατο του βασιλιά Goodwill Zwelithini που πέθανε τον περασμένο Μάρτιο σε ηλικία 72 ετών μετά από 50 χρόνια στο θρόνο η κ. Αντωνιάδου εκτιμά ότι αυτός ο «πόλεμος» εξουσίας ίσως και να  μην λήξει ειρηνικά. Θεωρεί κρίσιμη την ομιλία του πρωθυπουργού στη βουλή τον Φεβρουάριο οπού εκεί συνήθως προκύπτουν κάποια θέματα που οδηγούν σε πιθανές εξελίξεις.

Η διαμάχη για την εξουσία των Ζουλού ξεκίνησε τον περασμένο Απρίλιο όταν ο βασιλιάς Goodwill Zwelithini πέθανε και άφησε έξι συζύγους και τουλάχιστον 28 παιδιά (η πολυγαμία είναι νόμιμη στην Νότια Αφρική και προστατεύεται από το Σύνταγμα). Η πρώτη γυναίκα έχει κάνει πολιτικό γάμο με τον Goodwill, ενώ οι άλλες 5 έχουν παντρευτεί με τον παραδοσιακό τρόπο των Ζουλού.

Πάγωσε η διαδοχή

Ο βασιλιάς Goodwill Zwelithini όρισε στην διαθήκη του την τρίτη του γυναίκα, την Mantfombi Dlamini να αποφασίσει ποιος θα είναι ο διάδοχός του με αποτέλεσμα να ξεσηκωθεί η πρώτη του σύζυγος. Επικαλούμενη η τελευταία ότι έχει παντρευτεί μαζί του με πολιτικό γάμο ισχυρίζεται ότι αυτή πρέπει να ορίσει το βασιλιά με αποτέλεσμα να προσφύγει στη δικαιοσύνη και να παγώσει η διαδοχή θεωρώντας ότι οι άλλες είναι παλακίδες. «Δεν ισχύει αυτό. Δεν θεωρούνται παλακίδες γιατί και ο παραδοσιακός γάμος των Ζουλού είναι νόμιμος».

Όμως η Mantfombi Dlamini πέθανε ξαφνικά τον Απρίλιο -μόλις ένα μήνα μετά τον βασιλιά- αφήνοντας διαθήκη που όριζε τον γιο τους Misuzulu Zulu, 47 ετών, να ανέλθει στον θρόνο. Η στέψη δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί και ο Misuzulu δεν παρέστη στην ακρόαση της προ-περασμένης Τρίτης. «Κανείς δεν ξέρει πως και γιατί πέθανε η Mantfombi Dlamini. Είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποίησαν κάποιο μέσο για να την βγάλουν από την μέση. Όλα αυτά εκκρεμούν και έχουν αντίκτυπο και στους Ζουλού οι οποίοι θεωρούν τον εαυτό τους ακέφαλο. Πιο πολύ ταυτίζονται, εξάλλου με τον βασιλιά τους παρά με τον πρωθυπουργό Ραμανπόζα που δεν ανήκει στη φυλή τους».

Πίσω από τα πολιτικά κίνητρα κρύβεται οικονομικός εκβιασμός

Δεδομένου ότι η οικογένεια του Goodwill είναι από τις πλουσιότερες στην Αφρική, ίσως και στον κόσμο, πέρα από τις πολιτικές διαστάσεις που αποκτά η διαδοχή του στο θρόνο πολλά είναι και τα οικονομικά ερείσματα. Όπως εξηγεί η Χριστίνα Αντωνιάδου η πρώτη του γυναίκα έχει μόνο κόρες και ξέρει ότι δεν μπορεί να πάρει καμία από αυτές την εξουσία. Διεκδικεί, όμως, το ήμισυ της βασιλικής κληρονομιάς ενώπιον του δικαστηρίου στο Πιετερμαρίτσμπουργκ, πρωτεύουσα της ανατολικής επαρχίας KwaZulu-Natal της Νότιας Αφρικής, η επαρχία των Ζουλού, και προσπαθεί να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα μπορεί από την περιουσία που άφησε ο βασιλιάς. 

Ποιος θα κερδίσει

Η κ. Αντωνιάδου εκτιμά ότι τελικά θα κερδίσει ο γιος του από τον τρίτο γάμο, Misuzulu Zulu, τουλάχιστον δικαστικά. Ωστόσο, η πρώτη του γυναίκα θα ξεσηκώσει τους οπαδούς της και ενδεχομένως να έχουμε κάποιο ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Ίσως και να μην λήξει ειρηνικά αυτή η διαμάχη. Κομβικό ρόλο θα παίξει και η ετήσια ομιλία που βγάζει ο πρόεδρος στη βουλή σε λίγες εβδομάδες. 

Επίθεση 80 μπαμπουίνων σε μπάρμπεκιου

Τρία χρόνια στο Γιοχάνεσμπουργκ η Χριστίνα Αντωνιάδου αν και έζησε δεκάδες περιπέτειες, σήμερα αυτές αποτελούν ευχάριστες αναμνήσεις. Κατά τη διάρκεια πικνίκ και μπάρμπεκιου στο Κέιπ Τάουν της επιτέθηκαν 80 μπαμπουίνοι πέφτοντας όχι πάνω σε αυτήν και την παρέα της αλλά στα κρέατα που ετοίμαζαν να ψήσουν. «Το μυστικό ήταν να μην αντιδράσουμε γιατί αλλιώς θα επιτίθονταν και ο αρχηγός των πιθήκων εναντίον μας. Λίγη ώρα αργότερα ανοίξαμε μπουκάλια ανθρακούχου νερού, για να τους κάνουμε μούσκεμα με την ορμή που βγαίνει από το μπουκάλι, τρόμαξαν και εξαφανίστηκαν ενώ εμείς μπήκαμε στα αυτοκίνητα και φύγαμε, αφήνοντας φυσικά το μπάρμπεκιου στη μέση». 

Αξέχαστη θα της μείνει η εμπειρία που είχε με την παρέα της κάνοντας τη διαδρομή Garden Route. Στην μέση του πουθενά λίγο πριν βραδυάσει πάθανε λάστιχο. Περιμένοντας βοήθεια, εμφανίστηκε ένας Αφρικανός με ένα ηλεκτρικό πριόνι μπροστά στο αυτοκίνητο και το έβαλε μπρος κάνωντας απειλιτικές κινήσεις και νοήματα… «Δεν θυμάμαι πόσο διήρκησε αλλά κάθε δευτερόλεπτο που περνούσε ήταν σαν να περνούσε ένας αιώνας. Είχαμε παγώσει όλοι μέσα στο αυτοκίνητο και κρατούσαμε την ανάσα μας. Φυσικά δεν έχω ιδέα σε ποια φυλή άνηκε. Είτε ήταν Ζουλού, Κόζα είτε κάποια άλλης από τις 9 φυλές κατάφερε πάντως να μας κατατρομάξει».

Πώς είναι όμως οι Ζουλού;

Η ίδια περιγράφει τους Ζουλού αλλά και όλους τους Νοτιοαφρικανούς -είτε είναι λευκοί, μαύροι, Ασιάτες, Ινδοί είτε μυγάδες- ως εγκάρδιους ανθρώπους. Η ζωή ξεκινάει από πολύ νωρίς το πρωί. Και από τις 4 τα ξημερώματα ετοιμάζονται όλοι για τις δουλειές τους προκειμένου να μπορέσουν να γυρίσουν πριν νυχτώσει καθώς οι περισσότεροι έχουν άγχος με το θέμα της ασφάλειας. Κινείσαι μονίμως με αυτοκίνητο και ποτέ δεν περπατάς. Τα μπαρ είναι ωραία, τα κρέατα απίστευτα, τα κρασιά μοναδικά και η νυχτερινή ζωή καλή αλλά οι περισσότεροι φοβούνται να διασκεδάσουν το βράδυ. Δεν υπάρχουν πεζόδρομοι με μαγαζιά δεξιά και αριστερά όπως συνηθίζονται στην Ευρώπη και όλη η ζωή εκτυλίσσεται μέσα σε εμπορικά κέντρα.

«Υπάρχει ζωή για τους ευκατάστατους και ζωή για τους φτωχούς. Πλέον δεν χωρίζεται η κοινωνική θέση από το χρώμα του δέρματος όπως στην εποχή του απάρτχαιντ, διότι όσοι μαύροι βρίσκονται στον χώρο της πολιτικής έχουν ανεβεί τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά. Ούτε και περιορίζεται η εγκληματικότητα στα χαμηλά ή ψηλά κοινωνικά στρώματα. Στατιστικά περισσότεροι μαύροι δέχονται επιθέσεις από άλλους μαύρους. Μπορεί να σκοτώσουν για ένα κινητό». Οι ρυθμοί της ζωής είναι αργοί ακολουθώντας όπως λέγεται το «African Time» και τίποτα δεν γίνεται με την πρώτη. Αλλά συνηθίζεις αυτόν τον τρόπο ζωής και σου αρέσει κιόλας.

Στην Ελλάδα ο υδραυλικός θα ‘ρθει κάποια στιγμή μέσα στην μέρα και θα φτιάξει την βλάβη μέσα σε 1-2 ώρες. Στην χώρα των Ζουλού ο υδραυλικός μπορεί να ‘ρθει στις 6 το πρωί για να επιδιορθώσει την βλάβη, αλλά θα φύγει, θα ξανάρθει μέσα στην μέρα μέχρι τελικά να λύσει το θέμα. «Είναι μια περιπέτεια». 

Οι Ζουλού αποτελούν το 20% του πληθυσμού της Νότιας Αφρικής. Ως οντότητα έχουν το δικό τους βασιλιά, τους συναντά κανείς σε όλη τη χώρα αλλά οι περισσότεροι βρίσκονται στην επαρχία KwaZulu-Natal. Υπακούουν στο δικό τους βασιλιά παρά στον πρόεδρο Ραμαπόσα, έχουν δύναμη και επιρροή και θα μπορούσαν θεωρητικά να ανεβάσουν ή να κατεβάσουν μια κυβέρνηση. «Δεν το χουν σε τίποτα να βγουν στους δρόμους και να τα κάνουν όλα γυαλιά καρφιά αν πειράξουν κάποιον από την φυλή τους. Και τις περισσότερες φορές τα προβλήματά τους, τα λύνουν με την βία. Όπως για παράδειγμα πέρσι τον Ιούλιο, όταν έγινε η σύλληψη του πρώην προέδρου Ζούμα που είναι Ζουλού. Υπήρξαν περισσότερο από 70 νεκροί». 

Δεν είναι ξυπόλητοι οι Ζουλού, ούτε ημίγυμνοι πλέον -Φορούν κοστούμια, οδηγούν και κάμπριο, μένουν σε διαμερίσματα

Και όποιος νόμιζε ότι οι Ζουλού κυκλοφορούν ημίγυμνοι, ξυπόλητοι με δώρα, ξίφη και ασπίδες πλανώνται. Φορούν τις παραδοσιακές ενδυμασίες με δέρματα από λεοπάρδαλη μόνο στις γιορτές, όπως φοράμε και εμείς φουστανέλες στις εθνικές επετείους. Οι περισσότεροι δεν ζουν σε καλύβες -παρά μόνο αυτοί που είναι σε απομακρισμένες επαρχίες-, αλλά σε μοντέρνα διαμερίσματα στην πόλη, υιοθετώντας το δυτικό τρόπο ζωής. «Τους βλέπεις με κάμπριο με ρόλεξ στα χέρια, με ακριβά κινητά και βίλες … ειδικά όσοι κατέχουν θέση στην πολιτική. Οι Ζουλού δεν θεωρούνται τόσο μορφωμένοι όπως οι Κόζα, αλλά κυρίως είναι διορισμένοι από το κόμμα στο δημόσιο. Γενικά συνηθίζεται το ρουσφέτι. Όσο ήταν ο Ζούμα πρόεδρος της χώρας, διορίζονταν Ζουλού σε ανώτερες αλλά και κατώτερες θέσεις. Όσο για την πολυγαμία: όλοι οι άνδρες θα ήθελαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του πρώην προέδρου Ζούμα ή του βασιλιά Goodwill Zwelithini, αν είχαν τα χρήματα».

Ζουλού: Δουλεύω στου… Παπαδόπουλου το εστιατόριο

Κάθε φορά που συναντούσε η Θεσσαλονικιά καθηγήτρια Ζουλού και τους έλεγε ότι είναι από την Ευρώπη και ειδικά από την Ελλάδα την διέκοπταν «“Δουλεύω στου Παπαδόπουλου“, και μου αράδιαζαν τα ελληνικά ονόματα των εστιατορίων και των επιχειρηματιών στους οποίους δούλευαν. Στην Νότια Αφρική η ελληνική κοινότητα είναι πολύ ισχυρή, μετράει περίπου 50.000 μέλη».

Τι εικόνα έχουν οι Ζουλού για την Ευρώπη και την Ελλάδα

«Έχουν εικόνα για την Ευρώπη, πιστεύοντας ότι όλα είναι τέλεια και ότι πρόκειται για έναν παράδεισο. Δεν θέλουν όμως να αφήσουν την χώρα τους γιατί θεωρούν ότι χιλιομετρικά είναι πολύ μακριά», προσθέτει η Χριστίνα Αντωνιάδου. Εξάλλου για τους περισσότερους Αφρικανούς ό,τι είναι πάνω από την Σαχάρα δεν θεωρείται Αφρική, αλλά Αραβία. Η Νότια Αφρική δέχεται ξένους από την Ζιμπάμπουε και την Μοζαμβίκη. Δεν εξάγει εργατικά χέρια αλλά εισάγει γιατί έχει περισσότερες θέσεις εργασίας. «Όνειρό τους», όπως λέει κ. Αντωνιάδου, «η αναβίωση της μεγάλης μοναρχίας του Σάκα». Σίγουρα αυτός τους τρέφει όπως τους Γάλλους ο Ναπολέοντας και τους Έλληνες ο Μέγας Αλέξανδρος.

«Δεν ξέρω καν αν καταλαβαίνουν τι σημαίνει δημοκρατία. Πηγαίνουν μεν και ψηφίζουν αλλά αν δεν είναι υποψήφιος πρόεδρος Ζουλού δεν δείχνουν ιδιαίτερο ζήλο και ίσως δεν θα ψηφίσουν κιόλας. Η δικαιοσύνη πολλές φορές είναι συνώνυμο της εκδίκησης, η μητέρα είναι η πιο σημαντική φιγούρα της φυλής και ποτέ δεν φωνάζεις το όνομα της γυναίκας με το όνομά της αλλά από σεβασμό την αποκαλείς μαμά». Συνολικά στη Νότια Αφρική υπάρχουν εννιά νοτιοαφρικανικές φυλές και 11 επίσημες γλώσσες που ήδη είναι ένα δείγμα για το ότι δεν υπάρχει μόνο μία κουλτούρα ούτε και μόνο μια νοοτροπία. Ακόμη και τα πολλά χρώματα της σημαίας, υπονοούν την ποικιλία της χώρας, το «rainbow nation». Αν και έχει δυτικές υποδομές λόγω Ολλανδών και Άγγλων αποικιοκρατών και θυμίζει έντονα Αυστραλία ή ακόμη και τις ΗΠΑ, είναι χώρα με έντονο χρώμα Αφρικής.

Στα σκαριά νόμος για την πολυανδρία στις γυναίκες

Ενδιαφέρουσα εξέλιξη είναι η προσπάθεια κατοχύρωσης της πολυανδρίας μέσω του Συντάγματος της χώρας. Σύμφωνα με την κ. Αντωνιάδου όπως η πολυγαμία, ή μάλλον η πολυγυνία είναι νόμιμη για τους άντρες και προστατεύεται από το Σύνταγμα προσπαθούν να καθιερώσουν στην Νότια Αφρική και την πολυανδρία, δηλ. μια γυναίκα να έχει πολλούς άντρες στο πλαίσιο της ισότητας των φύλων. Αν γίνει αυτό η Νότια Αφρική μάλλον θα μείνει στην ιστορία ως η πρώτη χώρα που καθιερώνει νόμιμα την πολυγαμία και για τα δύο φύλα, δηλαδή και τις γυναίκες.