Φωτιά στη Δαδιά: Μεγάλες ελλείψεις για την προστασία του δάσους - Χωρίς δασολόγο για 10 χρόνια και φράγματα με λιγοστό νερό

Χωρίς δασολόγο είναι εδώ και περίπου μία δεκαετία το Δασαρχείο του Σουφλίου στη δικαιοδοσία του οποίου ανήκει το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς, μία από τις πιο κρίσιμες περιοχές του δικτύου Natura 2000 όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.

Σύμφωνα με τους φορείς της περιοχής, εδώ και δέκα χρόνια δεν υπάρχει μόνιμος δασολόγος. Κατά διαστήματα σε αυτήν την περίοδο αποσπάται κάποιος δασολόγος, ωστόσο αυτή τη στιγμή χρεη δασάρχη εκτελεί δασοπόνος. Κι αυτό τη στιγμή που και οι Φορείς Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών βρίσκονται στο στάδιο της μετάβασής τους στη νέα καθετοποιημένη διοίκηση, χωρίς τοπικά διοικητικά συμβούλια καθώς αυτά έχουν καταργηθεί.

Η μεγάλη φωτιά στο Εθνικό Πάρκο ήρθε να φωτίσει κενά και ελλείψεις που οδηγούν στη δυσκολία λήψης αποφάσεων και προώθησης έργων που θα μείωναν ακόμα και τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Είναι χαρακτηριστικό οτι για το δάσος της Δαδιάς υπάρχει απόφαση του πρώην Δ.Σ. του φορέα και χρηματοδοτική έγκριση για την τοποθέτηση ειδών που θα μείωναν μέσω της διατροφής τους την καύσιμη ύλη από το δάσος, η οποία έως τώρα δεν υλοποιήθηκε εξαιτίας γραφειοκρατικών αγκυλώσεων.

Αν και αποτίμηση της τεράστιας οικολογικής καταστρφής δεν μπορεί να γίνει ακόμα, τη Δευτέρα ο τομεάρχης Περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκράτης Φάμελλος έκανε λόγο για περισσότερα από 10.000 στρέμματα καμμένου δάσους στον πυρήνα του προστατευόμενου δάσους της Δαδιάς όπου η φωτιά δε λέει να σβήσει πέντε ημέρες μετά το ξέσπασμά της. Η συζήτηση έγινε στο ξεκίνημα της συνεδρίασης της αρμόδιας Επιτροπής του νομοσχεδίου για τις χρήσεις γης στις περιοχές του δικτύου Natura 2000, το οποίο είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων τις προηγούμενες ημέρες με αποτέλεσμα το υπουργείο να αποσύρει ορισμένες διατάξεις.

Αδεια φράγματα – σήμερα η κήρυξη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Ο κ. Φάμελλος κατήγγειλε ότι υπήρξαν φράγματα με ανεπαρκή ποσότητα νερού με αποτέλεσμα να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο το έργο κατάσβεσης της φωτιάς, γεγονός το οποίο συνέδεσε με την κατάργηση των Φορέων Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών.

Την ίδια στιγμή η κήρυξη της ευρύτερης περιοχής σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης ήρθε τέσσερεις ημέρες μετά την έναρξη της καταστροφικής πυρκαγιάς και συγκεκριμένα το πρωί της Δευτέρας, όπως μαρτυρά η ψηφιακή υπογραφή στη σχετική απόφαση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Η απόφαση που έχει αναρτηθεί και στη «Διαύγεια» αφορά τις δημοτικές κοινότητες Λαγυνών και Λυκόφωτος της Δημοτικής Ενότητας Σουφλίου και της Δημοτικής Κοινότητας Φυλακτού της Δημοτικής Ενότητας Τυχερού του Δήμου Σουφλίου στον Εβρο και θα ισχύει αναδρομικά από την ημερομηνία εκδήλωσης των φαινομένων και για έξι μήνες, δηλαδή έως και τις 23 Ιανουαρίου 2023.

«Με αυτήν την κυβέρνηση δε σβήνουν οι φωτιές. Ανάβουν. Στο τέλος της 4ης μέρας της πυρκαγιάς και μετά την επίσκεψη κλιμακίου του ΣΥΡΙΖΑ όπου ρωτήσαμε τον κ. Στυλιανίδη εάν έχει εκδοθεί σχετική απόφαση όπως ήταν και το πρώτιστο καθήκον, εδέησε η κυβέρνηση να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τέσσερεις ημέρες καιγόταν το Εθνικό Πάρκο και δεν είχαν στο νου τους ούτε να κηρύξουν έκτακτη ανάγκη για να διαθέσουν ευκολότερα μηχανήματα, πόρους και να προχωρήσουν οι αναθέσεις», επεσήμανε ο κ. Φάμελλος.

Ο ίδιος έκανε λόγο για συνεχιζόμενη ναρκοθέτηση των περιοχών προστασίας τονίζοντας ότι απειλείται σοβαρά και η Βάλια Κάλντα, ενώ η κυβέρνηση έρχεται να νομοθετήσει τώρα περιορίζοντας ακόμα περισσότερο τους όρους προστασίας στις περιοχές Natura 2000, όταν προηγουμένως έχει ήδη προχωρήσει:

• Στην κατάργηση των διοικήσεων των Φορέων προστατευόμενων Περιοχών συμπεριλαμβανομένης της Δαδιάς, η οποία «καταργήθηκε με ΦΕΚ στα κρυφά παραμονές Χριστουγέννων».
• Στην καταργηση της πολιτικής πρόληψης πυρκαγιών και των προσλήψεων 550 δασολόγων το 2019.
• Στη διακοπή του προγράμματος δασοπροστασίας με τους 5.000 εργαζομένους.
• Στον καθαρισμό δασών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ: «Στη Δαδιά το έργο υλοποιείται ακόμα. Ξεκίνησε ένα μήνα πριν μέσα στην αντιπυρική περίοδο και έχει μπροστά του ακόμα δύο μήνες», σημείβσε ο κ. Φάμελλος.
• Στην υπονόμευση των δασικών υπηρεσιών καθώς η μεταφορά τους από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στο υπουργείο Περιβάλλοντος αντί για ένα μήνα διήρκησε 9 και έγινε χωρίς επαρκεια διοικητική, οικονομική με αποτέλεσμα να μην έχει ολοκληρωθεί η διοικητική τους υποστήριξη και αρχικά να μην μπορούσαν να βάλουν ακόμα και καύσιμα στα οχήματά τους.

Σκρέκας: Οι Φορείς δεν καταργήθηκαν, έγιναν Μονάδες

Αναφερόμενος στους Φορείς ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κώστας Σκρέκας μίλησε για καθετοποίηση του συστήματος διοίκησης των φορέων και όχι κατάργησή τους. Πάντως, είναι γεγονός ότι αυτή τη στιγμή η παραμικρή απόφαση για τις προστατευόμενες περιοχές από τον Εβρο μέχρι την Κρήτη  λαμβάνεται κεντρικά από την Αθήνα.

Σύμφωνα με τον υπουργό, «ο μηχανισμός πυροπροστασίας πλέον έχει καλύτερη οργάνωση, συμμετέχουν οι δασικές υπηρεσίες», ενώ εξαντλούνται όλες οι δυνατότητες κατάσβεσης των πυρκαγιών.

Χαρακτήρισε «θεωρίες που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα τα επιχειρήματα περί κατάργησης των Φορέων Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών» συμπληρώνοντας πως αυτό που έγινε είναι ότι «αποφασίσαμε να εντάξουμε όλους τους φορείς κάτω από μία κάθετη, ενιαία οργάνωση τον ΟΦΥΠΕΚΑ που πραγματικά προσπαθεί να αντιμετωπίσει και να προστατεύσει περιβάλλον. Και καθώς αυτοί οι οργανισμοί απορροφήθηκαν, καταργήθηκαν τα αναρίθμητα τοπικά ΔΣ που πολύ αμφιβάλλω για την αποτελεσματικότητά τους καθώς έλειπαν οι χρηματοδοτικές πηγές, ο ενιαίος μηχανισμός που θα παρείχε τα απαραίτητα εργαλεια και το ανθρώπινο δυναμικό».

Ο κ. Σκρέκας σημείωσε ότι στην περιοχή έχουν ήδη σπεύσει ειδικοί επιστήμονες για την πρώτη καταγραφή των ζημιών σε φωλιές και ενδιαιτήματα καθώς επίσης και ειδική ομάδα για την περίθαλψη τραυματισμένων ζώων.

Χωρίς δασολόγο το Δασαρχείο Σουφλίου

Από τον κανόνα της αποψίλωσης των δασικών υπηρεσιών ανά την Ελλάδα δεν ξέφυγε ούτε το δασαρχείο Σουφλίου κι ας έχει στη δικαιοδοσία του μεταξύ άλλων το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς των περίπου 430.000 στρεμμάτων.

Χρεη δασάρχη εκτελεί αυτή τη στιγμή δασοπόνος, ενώ μόνιμος δασολόγος λείπει εδώ και περίπου μία δεκαετία παρά το γεγονός ότι το δασαρχείο προβλέπεται να στελεχώνεταιμε τουλάχιστον τέσσερις: «Φανταστείτε τι διεθνή αντίκτυπο έχει αυτό για τη χώρα μας ειδικά όταν αφορά σε μία προστατευόμενη περιοχή τόσο μεγάλης σημασίας», εξηγεί στο «ethnos.gr» ο ο επίκουρος καθηγητής Δασολογιας του ΔΠΘ και πρώην αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης του εθνικού Πάρκου, Γιώργος Κοράκης.

Την ίδια στιγμή εδώ και τρια χρόνια δε λέει να προχωρήσει η τοποθέτηση φυτοφάγων ζώων στο δάσος της Δαδιάς, τα οποία τρωγοντας την καύσιμη ύλη θα δημιουργούσαν κενά που θα μπορούσαν να είχαν αποβεί σωτήρια στην κατάσβεση της φωτιάς.

Σύμφωνα με την Δώρα Σκαρτσή, δασολόγο, τέως γραμματέα του Δ.Σ. του φορέα και διαχειρίστρια της Εταιρίας Προστασίας Θράκης, την οποία συνδράμει το WWF, η απόφαση να έρθουν οπληφόρα είδη όπως ζαρκάδια, ελάφια και πλατώνια, ώστε πρακτικά να κανουν τη δουλειά που έκαναν σε παλαιότερες δεκαετίες τα κοπαδια στην περιοχή που δεν ήταν άλλη από το να βόσκουν, δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί αν και είχε εξασφαλισμένη χρηματοδότηση.

Το πρόγραμμα είναι πολύ σημαντικό καθώς είχε σημειωθεί μεγάλη συσσώρευση καύσιμης ύλης καθώς δεν υπήρχαν είδη να βοσκήσουν: «Η κτηνοτροφία έκανε αυτή τη δουλειά. Οταν έβγαιναν τα κατσίκια στην πραγματικότητα έκαναν αραίωση των δασών, διατηρούσαν κάποια ξέφωτα. Ηταν ένα φυσικό μέτρο διαχείρισης. Ωστόσο τώρα έχουν απομείνει ένας με δύο κτηνοτρόφοι σε κάθε χωριό και αυτοί με ελάχιστα ζωα. Η κτηνοτροφία πλέον δε συμφέρει και ο Εβρος πια ζει αυτό που είχαν ζήσει άλλες περιοχές σε προηγούμενες δεκαετίες».

Στην ερώτηση αν πλέον μετά τη φωτιά, το πρόγραμμα εξακολουθεί να έχει νόημα, η κυρία Σκαρτσή απαντά: «Απόλυτα. Οι συστάδες των καμμένων δέντρων θα κοπούν, θα πέσουν χιλιάδες σπόροι και θα γίνει μία <βούρτσα> από μικρά και μετά νεαρά πεύκα. Θα δημιουργηθεί και πάλι ένα πυκνό δάσος δυνητικά έτοιμο να καεί».

Οσο για τους Φορείς Διαχείρισης, η δασολόγος επισημαίνει ότι μένει να φανεί ποιο μοντέλο είναι πιο λειτουργικό. Από τη μία έχεις κεντρική παρακολούθηση και ενιαία διοίκηση. Από την άλλη όλα γίνονται κεντρικά και λείπει ένα Δ.Σ. με τη συμμετοχή και των τοπικών φορέων. Θα πρέπει να αξιολογηθεί το νέο σύστημα σημειώνει.

Αλλες πηγές κοντά στα πράγματα λένε ότι πλέον από τον φορέα μπορεί να ξεκινά μια αρνητική γνωμοδότηση για ένα έργο, να φτάνει στην Αθήνα και από εκεί να επιστρέφεται ...θετική. Αντίστροφα – όπως σημειώνουν – έχουν υπάρξει στο παρελθόν και περιστατικά που οι τοπικές κοινωνίες αποφάσιζαν αρνητικά για κάποιο έργο ακόμα και αν αυτό είχε θετική επιστημονική γνωμοδότηση.

Εκτός κινδύνου προς το παρόν οι φωλιές του μαυρόγυπα – Και οι ανεμογεννήτριες στους εχθρούς τους

Εχει διασωθεί έως τώρα η αποικία του μαυρόγυπα στο δάσος της Δαδιάς, η μοναδική σε ολόκληρη τη Βαλκανική, η οποία διαχρονικά αριθμεί μεταξύ 35 – 37 ζευγαρών και βρίσκεται στη δυτική πλευρά του δάσους. Οπως σημειώνει ο κ. Κοράκης, φαίνεται να έχουν πληγεί οι δύο πυρήνες του Πάρκου, αλλά σε επίπεδο φυσικού πλούτου η πεύκη αναγεννάται και «δε μιλάμε για ανεπίστρεπτη ζημιά όπως συνέβη π.χ με το έλατο της Πάρνηθας».

Ωστόσο για την πανίδα η κατάσταση θα είναι αρκετά δύσκολη καθώς προστατευόμενα είδη ίσως αναγκαστούν να εκτοπιστούν εάν είναι αδυνατο να ξαναφωλιάσουν: «Αλλωστε δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τα αρπακτικά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα καθώς δεδομένου ότι βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής πυραμίδας, ακόμα και αν δεν καούν τα ίδια ή τα δέντρα στα οποία φωλιάζουν, αλλά καούν τα είδη που αποτελούν την τροφή τους και πάλι θα αναγκαστούν να αλλάξουν περιοχή», λέει ο κ. Κοράκης.

Σύμφωνα με την κυρία Σκαρτσή, η καμμένη περιοχή μοιάζει με παζλ, καθώς δεν είναι συνολικά αποτεφρωμένη: «Αυτό σημαίνει ότι πολλά αρπακτικά θα μπορέσουν να πάνε σε μια διπλανή πλαγιά, όχι βεβαίως οι νεοσσοί που δεν είχαν προλάβει να πετάξουν. Αυτό που με βεβαιότητα περιμένουμε όμως είναι μία μείωση των ζευγαριών ανά είδος στο μέλλον. Η φωτιά του 2011 είχε κάψει το νότιο κομμάτι και υπήρξαν και άλλες το ΄20 και το ΄21 στην περιοχή της Λευκίμμης. Εκαψαν ώριμα δάση και κατά συνέπεια μειώνονται τα διαθέσιμα δέντρα για φωλιές».

Αυτος όμως δεν είναι και ο μοναδικός κίνδυνος για τα προστατευόμενα είδη καθώς υπάρχουν και τα μολυσμένα δολώματα, ενώ έχουν έως τώρα καταγραφεί και περιπτώσεις τραυματισμών αρπακτικών από ανεμογεννήτριες. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν συστήματα ήχου και απόκρουσης. Ωστοσο και αυτό το μέσο φαίνεται ότι σταδιακά θα οδηγήσει σε εκτοπισμό τα είδη αφού στην πραγματικότητα θα αποκρούονται από εκατοντάδες διαφορετικά σημεία που έχουν απομνημονεύσει ως σημεία αναζήτησης τροφής ή σταθμούς στη διαδρομή τους: «Εάν όλοι οι λόφοι από τους οποίους θα περάσουν για να μετακινηθούν στις τροφικές πηγές έχουν τέτοια συστήματα ήχου και απόκρουσης, τα πουλιά θα λαμβάνουν συνεχώς προειδοποιήσεις αποφυγής. Ηδη στην καρδιά μεταξύ Εβρου και Ροδόπης έχουμε 276. Με αυτά τα συστήματα θα μειώσεις τις προσκρούσεις, αλλά μοιραία θα φτάσεις στον εκτοπισμό των ειδών», καταλήγει η κυρία Σκαρτσή.