Σκυλακάκης για κακοκαιρία Daniel: Φαινόμενο 1.000 ετών στη Θεσσαλία - Πεπερασμένη η ένδειξη των Χαρτών Κινδύνων Πλημμύρας

Τη σημασία και τη χρησιμότητα των υφιστάμενων σχεδίων διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας, τα οποία άλλωστε η κυβέρνηση δεν έχει επικαιροποιήσει ακόμα ως όφειλε παρά το γεγονός ότι η σχετική προθεσμία έληξε το 2020 και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει νομική διαδικασία εναντίον της χώρας μας, φαίνεται να αμφισβητεί ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης με μια μακροσκελή του δήλωση αναφορικά με τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό.

Ο υπουργός, αν και πολιτικός προιστάμενος του αρμόδιου υπουργείου για το έργο αυτό, καταλήγει σε σειρά διαπιστώσεων και προτάσεων σημειώνοντας την ανάγκη συνολικής αναθεώρησης του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού της χώρας.

Υπογραμμίζει την ακραία μορφή των φαινομένων αναφέροντας πως κατά την κακοκαιρία Daniel με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, στη Θεσσαλία έπεσαν 8 δισ. τόνοι νερό. Προσθέτει, πάντως, ότι η χρησιμότητα των χαρτών, (στους οποίους οι πληγείσες περιοχές είχαν τονιστεί με κόκκινο), είναι πεπερασμένη και ότι δεν υπάρχει αντιπλημμυρικό έργο που θα μπορούσε να συγκρατήσει πλημμύρα 1.000 ετών με τις επιστημονικές παραδοχές, με τις οποίες προχωρούν τα έργα στη χώρα:

«Στο ακραίο σενάριο των υφιστάμενων σχεδίων διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας, που θα συνέβαινε μια φορά στα 1.000 χρόνια, η βροχόπτωση θα έφτανε περίπου τα 6-8 δισ. τόνους (οι αντίστοιχοι χάρτες έχουν σχεδιαστεί με το μέσο σενάριο που προβλέπει περίπου 6 δισ. τόνους). Τα αντιπλημμυρικά έργα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ν. 4258/2014 και την Υπουργική Απόφαση ΤΤ660/2017 (Β’ 428) είναι σχεδιασμένα για πλημμύρες που συμβαίνουν μία φορά στα 50 έτη. Στην πλημμύρα «Daniel» το νερό ήταν 3 φορές περισσότερο από μία πλημμύρα 50 ετών. Συνεπώς, αντικειμενικά (άσχετα με τις οποιεσδήποτε επιμέρους αδυναμίες, τοπικές ή εθνικές, οι οποίες προφανώς πρέπει ενδελεχώς να εξεταστούν) δεν υπήρχε περίπτωση αντιπλημμυρικά έργα σχεδιασμού για πλημμύρα των 50 ετών, να συγκρατήσουν πλημμύρα 1.000 ετών».

Ο κ. Σκυλακάκης αναφέρει πως ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός που έχει η χώρα στηρίζεται στα πλέον πρόσφατα (από το 2018) Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) περιλαμβανομένων των Χαρτών Επικινδυνότητας και Χαρτών Κινδύνων Πλημμύρας, που δίνουν μία ένδειξη μόνο για το που θα γίνουν οι πλημμύρες.

«Η ένδειξη είναι μεν χρήσιμη, αλλά αυτή η χρησιμότητά της είναι πεπερασμένη, καθώς οι χάρτες στηρίζονται στη μη ρεαλιστική υπόθεση ότι το νερό πέφτει ομοιόμορφα σε όλες τις περιοχές και με σταθερό ρυθμό καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ενώ επίσης δεν περιλαμβάνει την εξαιρετικά σημαντική διάσταση των φερτών υλικών», αναφέρει ο υπουργός.

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι η πάγια διεθνής πρακτική της χαρτογράφησης και του πλημμυρικού κινδύνου ακλουθεί κάποιες γενικότερες παραδοχές καθώς θα ήταν αδύνατο να συνεκτιμήσει τα αναρίθμητα σενάρια που θα μπορούσαν να υπάρξουν. Συνεχίζοντας ο υπουργός αναφέρει τις αντικειμενικές αδυναμίες των σχεδίων εκείνων που αποτελούσαν στατικούς χάρτες αντί για δυναμικά μοντέλα πρόβλεψης. Αυτοί είναι η έλλειψη μέτρων πρόληψης για ανθεκτικότητα παραγωγικών δραστηριοτήτων έναντι μεγάλων πλημμυρικών φαινομένων και η έλλειψη συνεκτικότητας, ώστε το δίκτυο αντιπλημμυρικών έργων να λειτουργεί ως ενιαίο σύνολο.

Ανάγκη για αλλαγή του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού

Ο κ. Σκυλακάκης διαπιστώνει την ανάγκη αλλαγής επιπέδου αντιπλημμυρικού σχεδιασμού προειδοποιώντας, πάντως, ότι ανεξαρτήτως του επιπέδου που θα επιλεγεί «αφήνει τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό στον ενδιάμεσο χρόνο μέχρι την ολοκλήρωση όλων των έργων που αφορούν σε μία λεκάνη απορροής, σε μεγάλο βαθμό, πιο κοντά στο προηγούμενο παρά στο επόμενο, επίπεδο, από πλευράς προστασίας την οποία προσφέρει».

Παραδέχεται ότι η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων και φορέων που επιμελούνται την υλοποίηση του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού είναι μία δομική αδυναμία του ελληνικού αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, ενώ υπεραμύνεται των κινήσεων της κυβέρνησης την προηγούμενη τετραετία τόσο ως προς τα έργα μετά τον Ιανό, όσο και ως προς τη θεσμοθέτηση Ρυθμιστικής Αρχής για τα ύδατα.

Οι προτάσεις

Ο υπουργός Περιβάλλοντος κάνει λόγο για μία πλημμύρα που συμβαίνει 1 φορά στα 1.000 χρόνια, «που δεν είχε προβλεφθεί και αλλάζει τα υδρολογικά δεδομένα της χώρας και απαιτεί μία συνολική αναθεώρηση του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, που θα λαμβάνει υπόψη:

• Τη βελτίωση των κλιματικών μοντέλων «για να αποκτήσουμε μία ασφαλέστερη -κατά το δυνατόν- πρόβλεψη για τη συχνότητα των «υπερ-πλημμυρών» στις επόμενες δεκαετίες. Ταυτόχρονα, πρέπει (παράλληλα με την ολοκλήρωση της επικαιροποίησης χαρτών επικινδυνότητας, που αποτελεί και νομική μας υποχρέωση) να περάσουμε από τους στατικούς χάρτες πλημμύρας σε δυναμικά μοντέλα πρόβλεψης και παρακολούθησης πλημμυρών, με προτεραιότητα στις πιο επικίνδυνες περιοχές».

• Το όποιο επίπεδο αντιπλημμυρικής προστασίας αποφασιστεί (π.χ. πλημμύρες που συμβαίνουν κάθε 50 χρόνια, με βάση τα νέα κλιματικά δεδομένα), να διασφαλιστεί -με αντιπλημμυρικά έργα και σχέδια αντιπλημμυρικής προστασίας- ότι υπάρχει παντού, λειτουργεί αποτελεσματικά και υλοποιείται στο πλαίσιο ενός αυστηρού σχεδιασμού (χρονοδιαγράμματα, ποιότητα εκτέλεσης και ολιστική αντιμετώπιση των φαινομένων πλημμύρας).

• Την ένταξη της ανθεκτικότητας στο σχεδιασμό κατά προτεραιότητα και την υποστήριξή της με πολύ σημαντικούς πόρους. «Ο σχεδιασμός μας θα πρέπει να προστατεύει κατά απόλυτη προτεραιότητα την ανθρώπινη ζωή» τονίζει προσθέτοντας ότι ειδικά σε ό,τι αφορά τις κρίσιμες υποδομές το επίπεδο ανθεκτικότητας θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο από το γενικό: «Αυτό σημαίνει ότι οι υποδομές αυτές θα πρέπει να αντέχουν σε πλημμύρες π.χ. 1.000 ετών, ακόμα και αν το γενικό επίπεδο του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού είναι χαμηλότερο. Ακόμη, ο σχεδιασμός πρέπει να αφορά και σε παραγωγικές υποδομές και δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα».

«Η υλοποίηση αυτού του σχεδιασμού απαιτεί χρόνο για μελέτη. Ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να ξεκινήσει και να υλοποιηθεί με πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα, διότι απλούστατα δεν γνωρίζουμε πόσο χρόνο έχουμε», καταλήγει ο υπουργός.