Πόλεμος ξενοδόχων - επιχειρηματιών βραχυχρόνιας μίσθωσης για τη φορολογία: Πόσο αντέχει η Αθήνα τον υπερτουρισμό

Αναταράξεις στους φορείς του τουρισμού προκάλεσε η δήλωση του δημάρχου Αθηναίων, Χάρη Δούκα για την υποβολή πρότασης επιβολής πρόσθετου φόρου στον τζίρο των ξενοδοχείων προκειμένου να αντισταθμιστούν οι επιπλέον ανάγκες που γεννά η τουριστική «εισβολή» στην πρωτεύουσα.

Η δήλωση, μάλιστα, φούντωσε για άλλη μια φορά τον υπόγειο «πόλεμο» που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια μεταξύ ξενοδόχων και ιδιοκτητών ακινητων βραχυχρόνιας μίσθωσης.

Οι χρονιές – ρεκόρ που βιώνει ο πρώτος δήμος της χώρας, μπορεί να αποτελούν την απαραίτητη τονωτική ένεση για τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας, δεν παύουν ωστόσο να δημιουργούν τεράστιες ανάγκες σε επίπεδο υποδομών, από την καθαριότητα έως την ασφάλεια και τις συγκοινωνίες, την ώρα μάλιστα που η φέρουσα ικανότητα πολλών περιοχών έχει ξεπεραστεί προ πολλού.

Tα νούμερα άλλωστε μιλούν από μόνα τους. Το 2023 η Αθήνα έζησε μια χρονιά με περισσότερες από 7 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις μη κατοίκων στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», από 6,4 εκατομμύρια το 2019 (+10%) και υπερδιπλάσια σε σύγκριση με πριν από 10 χρόνια, όταν το 2014 είχαν καταγραφεί 3,4 εκατομμύρια τουριστικές αφίξεις.

«Πρέπει να κρατάμε την πόλη καθαρή, αλλά πλέον για 7 εκατ. κόσμο, καθώς έχει τριπλάσιο τουρισμό. Χρειάζονται νέα εργαλεία, νέοι τρόποι και δομές για να γίνεται αυτό, αλλιώς θα έχουν πρόβλημα οι ίδιοι οι κάτοικοι» ανέφερε ο δήμαρχος Αθηναίων στο φόρουμ των Δελφών προσθέτοντας ότι σκέφτεται μια πρόταση για ένα φόρο στον τζίρο των ξενοδοχείων, διαφοροποιημένο από περιοχή σε περιοχή: «Το 2023 αυξήθηκαν τα έσοδα στα ξενοδοχεία κοντά στο 23%, δηλαδή έφτασαν κοντά στα 11 δισεκατομμύρια ευρώ. Ταυτόχρονα ο δήμος το 2023-2024, με βάση τον προϋπολογισμό του ήταν φτωχότερος. Θα πρέπει να βρούμε τον τρόπο, ώστε όσοι έχουν μεγάλα έσοδα από τον τουρισμό, αξιοποιώντας τις υποδομές της πόλης, να συνεισφέρουν περισσότερα στην πόλη».

Η αντίδραση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων

Άμεση ήταν η αντίδραση των ξενοδόχων, με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ), Γιάννη Χατζή να κατευθύνει αμέσως τα βέλη του στην κατεύθυνση της βραχυχρόνιας μίσθωσης: «Τα αρνητικά αποτελέσματα της αδυναμίας ή της απροθυμίας της πολιτείας να θεσπίσει ένα συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία της αγοράς των βραχυχρόνιων μισθώσεων, δεν θα τα πληρώσει ξανά ο ξενοδοχειακός κλάδος. Η εύκολη λύση να επωμιστούν νέα πρόσθετα βάρη τα ξενοδοχεία ως τα συνήθη υποζύγια θα μας βρει απέναντι», επεσήμανε σε ανάρτησή του.

Προσέθεσε πως «αν θέλουμε να περιοριστούν οι συνέπειες που προκαλούνται από την ανεξέλεγκτη λειτουργία της συγκεκριμένης δραστηριότητας, η λύση δεν είναι η επιβολή νέων φορών και τελών στην νόμιμη τουριστική δραστηριότητα. Αν κάποιος Δήμος θέλει να βοηθήσει ουσιαστικά μπορεί και πρέπει να ζητήσει από τα συναρμόδια Υπουργεία να εκδώσουν την προβλεπόμενη στην παράγραφο 8 του άρθρου 111 του ν.4446/2016 ΚΥΑ και να θεσπίσουν με βάση αυτή περιορισμούς στη βραχυχρόνια μίσθωση. Και σε μια τέτοια προσπάθειά θα μας βρει συμμάχους».

Ως «ακόμα ένα παραλήρημα από επίσημα χείλη εναντίον της βραχυχρόνιας μίσθωσης», χαρακτήρισε τη δήλωση του προέδρου της ΠΟΞ, ο Σύνδεσμος Εταιριών Βραχυχρόνιας Μίσθωσης Ακινήτων STAMA Greece, προσθέτοντας πως ο κλάδος αντιδρά με αυτόν τον τρόπο όταν του ζητούν να πληρώσει τα αναλογούντα.

Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο στη συμβολή και της βραχυχρόνιας μίσθωσης οφείλεται η άνοδος της Αθήνας στις προτιμήσεις των τουριστών, η διάχυση των χρημάτων τους στις τοπικές οικονομίες, η επιβίωση πολλών ιδιοκτητών ακινήτων: «Είμαστε σίγουροι ότι έχετε άρνηση της πραγματικότητας γιατί είστε απασχολημένοι με το να παρακολουθείτε τα ξένα κεφάλαια να ανοίγουν τα ξενοδοχεία σε συντριπτική πλειοψηφία στην πόλη και εσείς απλά να εφευρίσκετε εχθρούς», αναφέρει η ανακοίνωση του STAMA.

Σε σκληρό τόνο προσθέτει επίσης ότι: «Τα ρεκόρ για τα οποία πανηγυρίζετε έρχονται μέσα και από τη συμβολή μας. Τα ταμεία του κράτους γεμίζουν γιατί είμαστε τυπικοί στις υποχρεώσεις μας και δεν φιγουράρουμε σε κάθε περίπτωση φοροδιαφυγής».

Τα προβλήματα είναι ήδη ορατά

Η θεαματική άνοδος της πρωτεύουσας στις προτιμήσεις των τουριστών τα τελευταία χρόνια ανέδειξε ένα εξαιρετικά κρίσιμο ερώτημα, το οποίο δεν είναι άλλο από το μέχρι πότε θα αντέχουν οι υποδομές της πόλης τις ολοένα αυξανόμενες τουριστικές «αποβάσεις».

Η γραμμή 3 του Μετρό, η οποία συνδέει το Αεροδρόμιο και με το κέντρο της πόλης και τον Πειραιά εμφανίζει ήδη εντονότατα σημάδια κορεσμού σε μία περίοδο που δεν είναι η πλέον απαιτητική τουριστικά με τη διοίκηση της ΣΤΑΣΥ να αναζητά ήδη τρόπους να διευκολύνει την κατάσταση, κάτι το οποίο αποτελεί δυσεπίλυτο γρίφο δεδομένου ότι δεν υπάρχουν άλλοι συρμοί διαθέσιμοι.

Την ίδια στιγμή από την ετήσια «Έρευνα Ικανοποίησης Επισκεπτών» της Ένωσης Ξενοδόχων Αθηνών – Αττικής και Αργοσαρωνικού (ΕΞΑΑΑ) σε συνεργασία με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (ΔΑΑ) και την GBR Consulting, προέκυψε ότι μπορεί ξενοδοχεία, εστιατόρια και μπαρ να συγκεντρωνουν υψηλή βαθμολογία, αλλά καταγράφονται και σοβαρές αδυναμίες.

Αυτές αφορούν το πρόβλημα της ηχορύπανσης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα οποία ταλαιπωρούν τους τουρίστες όσο και τους Αθηναίους. Από την έρευνα προέκυψε επίσης ότι ορισμένες περιοχές στο κέντρο της Αθήνας έχουν σοβαρά προβλήματα και χρειάζονται άμεσες δράσεις για τη βελτίωση της ασφάλειας, της καθαριότητας και των πεζοδρομίων.

Εκεί που η Αθήνα φαίνεται να έχει χάσει πόντους, πάντως, είναι στα θέματα της ασφάλειας και της δημόσιας καθαριότητας, με την ικανοποίηση των τουριστών να εμφανίζεται μειωμένη με βαθμολογίες 7,4 και 6,4 αντίστοιχα, ενώ η αξιολόγηση σχετικά με την κατάσταση στις πλατείες και τα πεζοδρόμια παρέμεινε σταθερή στο 6,9.

Ωστόσο και οι τουρίστες που φτάνουν στην Αθήνα φαίνεται πως δίνουν σημασία σε ζητήματα αειφορίας αυστηρά υπό την προϋπόθεση ότι ... δεν τους βγάζουν από τον προγραμματισμό τους και δεν τους δυσκολεύουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 43% των επισκεπτών δεν λαμβάνουν υπόψη τα θέματα αειφορίας. Περίπου ένα 34% του δείγματος των ερωτηθέντων επισκεπτών της έρευνας σχεδιάζει με βάση την αειφορία, αλλά με την προϋπόθεση ότι δεν του δημιουργεί κάποια δυσκολία. Ουσιαστικά μόνο το 23%, δηλαδή 1 στους 4, λαμβάνει σοβαρά υπόψη περιβαλλοντικά θέματα και τη βιωσιμότητα.

Ραγδαία αύξηση των καταλυμάτων της Αθήνας

Με ραγδαίους ρυθμούς ανάλογων και των τουριστικών απαιτήσεων αυξάνεται τα τελευταία χρόνια και ο αριθμός των καταλυμάτων στην πρωτεύουσα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας ο αριθμός των ξενοδοχείων και των δωματίων ξενοδοχείων στην Αττική αυξήθηκε κατά 5% και 9% αντίστοιχα, ενώ έως τον Οκτώβριο 2023, σημαντική ανάπτυξη σημείωσε ο Κεντρικός Τομέας Αθηνών με 26% και 21% αντίστοιχα. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στις κατηγορίες 4 και 5 αστέρων, ενώ το ξενοδοχειακό δυναμικό των 3 αστέρων αυξήθηκε σε μονάδες, αλλά παρέμεινε σχετικά σταθερό σε αριθμό δωματίων. Το μερίδιο των ξενοδοχείων κατηγορίας 1 & 2 αστέρων μειώθηκε.

Αντίστοιχα η αγορά βραχυχρόνιας μίσθωσης εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία σε 14.000 ενεργές μονάδες το 2023 μόνο στο κέντρο από 2.000 που υπήρχαν το 2015 σε σύγκριση με τα 18.000 δωμάτια ξενοδοχείων στο κέντρο.

Μόνο στον κεντρικό τομέα Αθηνών λειτουργούσαν στα τέλη του 2023 294 ξενοδοχεία από 233 το 2011με 18,254 δωμάτια από 15,681 το 2011.

Το Α΄ δίμηνο του 2024 η μέση πληρότητα των ξενοδοχείων της Αθήνας έφτασε το 59,3% (έναντι 54,4% του Α’ διμήνου του 2023), η μέση τιμή δωματίου (ADR) έφτασε τα 92,58 ευρώ (έναντι 90,89 ευρώ του Α’ διμήνου του 2023.

Ο Φεβρουάριος 2024, μάλιστα, εξελίχθηκε θετικότερα του Φεβρουαρίου 2023 αλλά και του  Ιανουαρίου 2024, αφού ‘έκλεισε’ με μέση πληρότητα 66,3% (έναντι 58% του Φεβρουαρίου του 2023 – δηλαδή με αύξηση της τάξης του 14,3% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2023- και έναντι του Ιανουαρίου του 2024 όπου η μέση πληρότητα ήταν 52,8%).

Σε ό,τι αφορά το 2023 συνολικά η χρονιά έκλεισε με μέση πληρότητα 76,2%, έναντι 68,8% του 2022 και 77,4% του 2019. Οι καλές επιδόσεις έτους και κυρίως τους μήνες Ιούνιο (93% πληρότητα) και Σεπτέμβριο (93,7% πληρότητα) οφείλονται στη δημοφιλία του προορισμού, σε έναν σημαντικό αριθμό διεθνών συνεδρίων που πραγματοποιήθηκαν το 2023 στην Αθήνα αλλά και στη δυναμική επιστροφή της κρουαζιέρας, αναδεικνύοντας την αξία και τα οφέλη της «τουριστικής κανονικότητας» για έναν τουριστικό προορισμό όπως η Αθήνα.

Η ΚΕΔΕ ζητά το τέλος ανθεκτικότητας

Στο μεταξύ «γκρίνια» καταγράφεται από τους τουριστικούς φορείς και για το τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση, το οποίο αντικατέστησε τον φόρο διαμονής, ανά ημερήσια χρήση και ανά δωμάτιο ή διαμέρισμα με την Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) να ζητά την πλήρη απόδοσή του στους δήμους. Το τέλος επιβάλλεται σε ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα και σε ακίνητα που διατίθενται μέσω βραχυχρόνιας μίθωσης και βαρύνει τον διαμένοντα, που έκανε χρήση του δωματίου ή του διαμερίσματος. Επιβάλλεται μετά τη διαμονή του στο κατάλυμα και πριν την αναχώρησή του από αυτό, με την έκδοση «ειδικού στοιχείου – απόδειξης είσπραξης τέλους ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση», από τις επιχειρήσεις ως εξής:

• Κατά τους μήνες Μάρτιο έως Οκτώβριο: Από 1,5 ευρώ για ξενοδοχεία 1 και 2 αστέρων έως 10 ευρώ για ξενοδοχεία 5 αστέρων και επιπλωμένες βίλες.
• Κατά τους μήνες Νοέμβριο έως Φεβρουάριο, από 0,50 ευρώ για ξενοδοχεία 1 και 2 αστέρων έως 4 ευρώ για ξενοδοχεία 5 αστέρων και επιπλωμένες βίλες.

Στην πρόσφατη συνεδρίασή του το Διοικητικό Συμβούλιο της ΚΕΔΕ εξέφρασε τη διαφωνία του με την πρόβλεψη να εισπράττεται εξ' ολοκλήρου από το κράτος και να καλύπτει το κόστος φυσικών καταστροφών ζητώντας την εξολοκλήρου απόδοσή του στους δήμους προκειμένου να υλοποιηθούν έργα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και αντιμετώπισης του υπερτουρισμού. Η δε κατανομή του να γίνει κατά 50% απευθείας τους οικείους δήμους εντός των ορίων των οποίων λειτουργούν τα τουριστικά καταλύματα και το υπόλοιπο 50% να συμπεριληφθεί στο «καλάθι» της τακτικής επιχορήγησης των δήμων, δηλαδή στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους και να κατανέμεται σε όλους τους δήμους της χώρας.