Πότε θα εφαρμοστεί το σύστημα επιστροφής πλαστικών και μεταλλικών μπουκαλιών: Τι εγγύηση θα πληρώνει ο καταναλωτής

Αναβολή και επίσημα για το τέλος του 2025 παίρνει το σύστημα εγγυοδοσίας για την επιστροφή πλαστικών φιαλών και μεταλλικών περιεκτών αναψυκτικών και άλλων ροφημάτων έως και 3 λίτρων με το σχέδιο νόμου, το οποίο ανάρτησε σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων.

Αρχικός στόχος του υπουργείου ήταν το σύστημα επιστροφής – εγγύησης (Deposit Return Scheme-DRS) να εφαρμοστεί από το 2022, αλλά στην πορεία και ύστερα από συνεχείς παρατάσεις της προθεσμίας, τελικώς «πάγωσε» καθώς η προηγούμενη διάταξη αποδείχτηκε ουσιαστικά μη εφαρμόσιμη αφού μεταξύ άλλων προέβλεπε περισσότερα του ενός συστήματα DRS.

Με την προτεινόμενη ρύθμιση ορίζεται ότι το σύστημα εγγυοδοσίας θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Δεκεμβρίου 2025, ενώ προβλέπεται η ύπαρξη ενός ενιαίου πανελλαδικού συστήματος στη χώρα.

Η δεύτερη βασική αλλαγή, είναι ότι από το σύστημα εγγυοδοσίας εξαιρείται τελικώς το γυαλί με τη ρύθμιση να αφορά μόνο πλαστικό και αλουμίνιο και όχι τις γυάλινες φιάλες, καθώς όπως εξηγεί στο «Εθνος» ο γ.γ. Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Μανώλης Γραφάκος «το κόστος ήταν μεγάλο και μάλιστα για ένα υλικό, το οποίο θεωρείται ότι εκτρέπεται επαρκώς. Επιπλέον, η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι το σύστημα DRS δεν είναι εύχρηστο γι΄αυτό το υλικό».

Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου, οι υπόχρεοι παραγωγοί συσκευασίας ποτών θα πρέπει να οργανώσουν ένα ενιαίο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) αποβλήτων συσκευασιών πανελλαδικής εμβέλειας, για την εφαρμογή συστήματος επιστροφής εγγύησης για τις εν λόγω συσκευασίες, ενώ υφιστάμενα ή νέα εθελοντικά συστήματα επιστροφής εγγύησης για επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες, θα πρέπει να δηλώνονται στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης από τους φορείς των συστημάτων.

Το ύψος του εγγυοδοτικού αντιτίμου ορίζεται:

• σε 0,10 € για κάθε μία συσκευασία ποτών από αλουμίνιο και πλαστικό έως και 0,5 λίτρα,
• σε 0,15 € για κάθε μία συσκευασία μεγαλύτερη από 0,5 λίτρα και έως το μέγιστο μέγεθος συσκευασίας που έχει ενταχθεί στο σύστημα επιστροφής εγγύησης.

Η επιστροφή της αξίας του εγγυοδοτικού αντιτίμου στο σημείο επιστροφής θα γίνεται με μορφή κουπονιού αντίστοιχης χρηματικής αξίας, χωρίς να επιτρέπεται η καταβολή χρημάτων.

Η καταβολή του εγγυοδοτικού αντιτίμου των συσκευασιών συστήματος επιστροφής εγγύησης αποτελεί εξαιρούμενη συναλλαγή από τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας και αναγράφεται ξεχωριστά στις αποδείξεις και τιμολόγια σε κάθε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού.

Βάσει του συστήματος, ο καταναλωτής κατά την αγορά ενός προϊόντος σε περιέκτη από πλαστικό ή αλουμίνιο θα καταβάλλει ως έξτρα τίμημα το εγγυοδοτικό αντίτιμο, το οποίο θα λαμβάνει πίσω όταν επιστρέφει το άδειο μπουκάλι σε σημεία επιστροφής. Όπως έχουν επισημάνει περιβαλλοντικές οργανώσεις, η διεθνής εμπειρία δείχνει πως αυτό το σύστημα είναι το πλέον κατάλληλο για να καταφέρει η χώρα να συλλέγει και να οδηγεί στην ανακύκλωση σχεδόν το σύνολο των 2-2,5 δισεκατομμυρίων πλαστικών μπουκαλιών που καταναλώνονται στην Ελλάδα σε ετήσια βάση.

Σημεία επιστροφής των συσκευασιών θα είναι μεταξύ άλλων τα σούπερ μάρκετ, αλλά και χώροι συνάθροισης κοινού, ενώ στόχος είναι στην πλήρη ανάπτυξη του συστήματος ο αριθμός των εν λόγω σημείων να ξεπερνά τα 15.000 σε όλη την επικράτεια.

Παρέμβαση του υπουργείου για να αποφευχθούν ευρωπρόστιμα

Στο σχέδιο νόμου έχουν συμπεριληφθεί και ρυθμίσεις που θα δίνουν τη δυνατότητα άμεσων παρεμβάσεων στο υπουργείο στις περιπτώσεις που το έλλειμμα στη διαχείριση των αποβλήτων εγκυμονεί κινδύνους για την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημόσια υγεία ή επιβολής προστίμου από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Συγκεκριμένα ορίζεται ότι ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί με απόφασή του να αναθέσει στον Γενικό Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων την υλοποίηση οποιουδήποτε πρόσφορου μέτρου, περιλαμβανομένης και της έκδοσης απόφασης για τη μεταφορά των αστικών αποβλήτων σε μια ή περισσότερες νομίμως λειτουργούσες εγκαταστάσεις διαχείρισης. Η απόφαση περί μεταφοράς θα εκτελείται από τους εμπλεκόμενους φορείς διαχείρισης και θα αφορά και την περίπτωση άμεσης παύσης της λειτουργίας των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (Χ.Α.Δ.Α.) που λειτουργούν σε διαχειριστικές ενότητες περιφερειών, στις οποίες δεν υπάρχει νόμιμος εν λειτουργία Χώρος Υγειονομικής Ταφής (Χ.Υ.Τ.) ή νόμιμος εν λειτουργία χώρος αποθήκευσης, καθώς και στην περίπτωση που ο εν λειτουργία Χ.Υ.Τ. έχει κορεστεί ή παύσει τη λειτουργία του.

Για την έκδοση της απόφασης μεταφοράς των αποβλήτων λαμβάνονται υπόψη η φέρουσα ικανότητα των εγκαταστάσεων παραλαβής και το συνολικό κόστος διαχείρισής τους.

Με στόχο να προωθηθεί η ανακύκλωση και σε μικρότερους δήμους της χώρας, προβλέπεται η εφαρμογή υπηρεσίας χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων και βιοαποβλήτων, σε μικρούς νησιωτικούς και ορεινούς Δήμους κάτω των 10.000 κατοίκων και παροχή κατάλληλου εξοπλισμού στους υπόλοιπους.

Ειδικότερα το υπουργείο μπορεί να συνάπτει με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας και τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης προγραμματική σύμβαση και να αναλαμβάνει για λογαριασμό των δήμων δράσεις για την προμήθεια των μέσων για την υλοποίηση της χωριστής συλλογής και μεταφοράς λοιπών ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων. Η δαπάνη για την εφαρμογή των δράσεων, χρηματοδοτείται από τους πόρους του τέλους ταφής.

Στο νέο σχέδιο νόμου προβλέπεται επίσης και η συνένωση των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) Θεσσαλίας, Δυτικής Ελλάδας και Βορείου Αιγαίου.

Επιπλέον, ανοίγει ο δρόμος για την εφαρμογή της εναλλακτικής διαχείρισης στις πλαστικές συσκευασίες φυτοφαρμάκων, προβλέπεται η χρέωση των Δήμων ανάλογα με τις ποσότητες

Οι άλλες ρυθμίσεις

Το νομοσχέδιο ρυθμίζει και θέματα ενέργειας προωθώντας την εγκατάσταση Πιλοτικών Πλωτών Φωτοβολταϊκών Σταθμών σε λιμνοδεξαμενές και τεχνητές λίμνες.

Μεταξύ άλλων προβλέπεται επίσης:

• Η διασφάλιση ηλεκτρικού χώρου για την εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών και σταθμών βιομάζας που συνδέονται στο δίκτυο του ΕΔΔΗΕ, ώστε να ενισχυθεί, κατά το δυνατό, η ποικιλία τεχνολογιών ΑΠΕ (αντιμετώπιση «μονοκαλλιέργειας» Φ/Β σταθμών) που συμμετέχουν στο ενεργειακό μείγμα του τοπικού συστήματος και της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
• Η χορήγηση παρατάσεων σχετικά με τις προθεσμίες που έχουν θεσμοθετηθεί για την υλοποίηση έργων ΑΠΕ ώστε να αντιμετωπιστούν οι καθυστερήσεις που αντιμετωπίζουν και να διασφαλιστεί η υλοποίηση των έργων αυτών.

Με σκοπό να επιταχυνθεί η εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της διείσδυσης των σταθμών ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα και στη μείωση του ενεργειακού κόστους, προωθούνται οι εξής πρωτοβουλίες:

• Η πρόσκληση για την χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης (ΟΠΣ) για την εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς λειτουργική ενίσχυση.
• Η δυνατότητα σε σταθμούς ΑΠΕ, που τέθηκαν σε λειτουργία μετά το 2019, να εγκαταστήσουν συστήματα αποθήκευσης.
• Η δυνατότητα εγκατάστασης σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας σε θερμικούς σταθμούς που τίθενται εκτός λειτουργίας, μέσω τροποποίησης των σχετικών αδειών, ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση υφιστάμενων υποδομών δικτύου. Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής θα επιτευχθεί μείωση του κόστους ανάπτυξης των σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και κατ’ επέκταση μείωση της επιβάρυνσης των καταναλωτών.

Μέτρα για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης

Εισάγεται η δημιουργία «Συστάδων» Επιλέξιμων Δημοσίων Κτιρίων (Clusters), ώστε να επιταχυνθεί η εφαρμογή προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης (π.χ. Πρόγραμμα «ΗΛΕΚΤΡΑ»).

Στα ενεργειακά ζητήματα του σχεδίου νόμου συμπεριλαμβάνονται ακόμη: η ενσωμάτωση στοιχείων της νέας Οδηγίας για επιτάχυνση και διευκόλυνση εγκατάστασης έργων ΑΠΕ και αντλιών θερμότητας, αλλά και η επίλυση ζητημάτων για τη διαχείριση της οργάνωσης και λειτουργίας των φορέων της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΕΔΕΥΕΠ, ΔΑΠΕΕΠ Α.Ε., ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε., ΔΕΗ Α.Ε. και Ρ.Α.Α.Ε.Υ.), με σκοπό την μεγιστοποίηση της ευελιξίας και της αποδοτικότητας των φορέων, η επιτάχυνση έργων στις ζώνες απολιγνιτοποίησης, κ.ά