Καιρός: Γιατί η Ελλάδα «μαγνητίζει» τους κυκλώνες (pics)

Μια υπερκαταιγίδα (supercell), που ήρθε µε σφοδρότητα από τη Βορειοδυτική Αλβανία και συνεχίστηκε στην Πίνδο και στα Πιέρια, χρειάστηκε µόλις 10 λεπτά για να σπείρει τον τρόµο και τον θάνατο στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Επτά νεκρούς, δεκάδες τραυµατίες και ανυπολόγιστες καταστροφές άφησε πίσω της η φονική υπερκαταιγίδα, µε την επιστηµονική κοινότητα να κάνει δύο σηµαντικές επισηµάνσεις. Η πρώτη αφορά την πρόβλεψη του ακραίου φαινοµένου και η δεύτερη τις εκτιµήσεις για την κλιµατική αλλαγή που φέρνει ακόµη περισσότερα τέτοιου τύπου ακραία καιρικά φαινόµενα.

Ο δορυφόρος 

Τουλάχιστον 1-2 ώρες πριν η υπερκαταιγίδα «χτυπήσει» το παραλιακό µέτωπο από τη Νέα Καλλικράτεια έως τη Νέα Ποτίδαια, οι δορυφόροι έδειχναν πως το φαινόµενο έρχεται µε ένταση. Και παρότι δεν µπορούσαν να υπολογίσουν πως η ένταση του ανέµου θα ήταν έως και 150 χιλιόµετρα την ώρα, όσοι κοιτούσαν εκείνες τις στιγµές τις εικόνες των δορυφόρων ήξεραν πως η καταιγίδα είχε έναν... άγριο πυρήνα. Στις 21.40 η υπερκαταιγίδα ήταν πάνω από τη Θεσσαλονίκη και 25 λεπτά µετά έπληξε τη Χαλκιδική. Είναι µάλιστα χαρακτηριστικό πως η ανακλαστικότητά της ήταν στα 65-70dbz, όταν πάνω από 40dbz η πρόγνωση κάνει λόγο για χαλαζόπτωση και απαιτείται η λήψη µέτρων.

Ήταν από τη µια το χαµηλό βαροµετρικό µε ψυχρές αέριες µάζες που κατέβαινε από τον Βορρά και από την άλλη οι θερµές µάζες από τη θάλασσα και τον καύσωνα των τελευταίων ηµερών που δηµιούργησαν µια έντονη αστάθεια στο εσωτερικό της. Η ένταση εκτονώθηκε µε τη µορφή δυνατού αέρα, που σήκωσε τα πάντα στο πέρασµά του. Αναποδογύρισε ένα ολόκληρο τροχόσπιτο, εντός του οποίου βρήκαν φρικτό θάνατο το ζευγάρι των Τσέχων τουριστών, ηλικίας 72 και 69 χρόνων, πέταξε ένα 8χρονο αγόρι από τη Ρουµανία πάνω στην τζαµαρία ταβέρνας µε αποτέλεσµα να τραυµατιστεί θανάσιµα, έριξε το σκέπαστρο του καταστήµατος καταπλακώνοντας την 54χρονη µητέρα του και ξερίζωσε ένα µεγάλο δέντρο, που σκότωσε έναν 39χρονο Ρώσο τουρίστα και τον 2χρονο γιο του, µόλις λίγα µέτρα από την είσοδο του ξενοδοχείου όπου έµεναν.

«Οι θερινές καταιγίδες θερµικής προέλευσης αποτελούν φαινόµενα που εντάσσονται στο κλιµατικό πλαίσιο της περιοχής µας για την περίοδο αυτή του έτους. Ωστόσο, η σφοδρότητα του φαινοµένου που έπληξε την Κεντρική Μακεδονία τις νυχτερινές ώρες την Τετάρτη 10 Ιουλίου προκαλώντας πολλές υλικές καταστροφές αλλά και ανθρώπινες απώλειες στη Χαλκιδική, µπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ακραίο φαινόµενο λόγω της βιαιότητας των ατµοσφαιρικών φαινοµένων που σηµειώθηκαν (ισχυροί άνεµοι, υψηλή ηλεκτρική δραστηριότητα). Οι πολύ υψηλές θερµοκρασίες των προηγούµενων ηµερών πιθανόν να συνέβαλαν στην ανάπτυξη του συστήµατος, που προκάλεσε το ακραίο φαινόµενο. Η παρατηρούµενη τάση αύξησης των θερινών θερµοκρασιών στην περιοχή της Μεσογείου ενδέχεται να αυξήσει τη συχνότητα και την ένταση των ακραίων φαινοµένων και στη χώρα µας» δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» η επίκουρη καθηγήτρια Κλιµατολογίας στο τµήµα Γεωγραφίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, Εφη Κωστοπούλου.

Κάθε δύο με τρία χρόνια 

Σπάνιο, αλλά όχι ασυνήθιστο φαινόµενο είναι για τους επιστήµονες η υπερκαταιγίδα. Ο οµότιµος καθηγητής Μετεωρολογίας και Κλιµατολογίας του ΑΠΘ, Θεόδωρος Καρακώστας, ο επιστήµονας που ασχολείται κατεξοχήν µε τα ακραία καιρικά φαινόµενα, ανέφερε ότι τέτοια φαινόµενα συµβαίνουν δύο φορές κάθε τρία χρόνια και πρόσθεσε ότι το συγκεκριµένο της Χαλκιδικής εντοπίστηκε αρχικά το απόγευµα της Τετάρτης στην περιοχή των Πρεσπών.

«Από εκεί ξεκίνησε µια ατµοσφαιρική διαταραχή στην ανώτερη ατµόσφαιρα. Μια πολύ ψυχρή αέρια µάζα κινήθηκε από Βορρά προς Νότο, πέρασε όλη την περιοχή του Βερµίου και των Πιερίων, και κατέβηκε στην κοιλάδα της Ηµαθίας και της Πέλλας. Κάποια στιγµή έφτασε στα παράλια του Θερµαϊκού Κόλπου, ο οποίος είναι µια πολύ θερµή, αβαθής θάλασσα, µε µεγάλη εξάτµιση και εµπλουτισµό της αέριας µάζας σε υδρατµούς. Ετσι η ψυχρή αέρια µάζα που ξεκίνησε από τις Πρέσπες πίεσε µε καθοδικές κινήσεις τη θερµή και υγρή αέρια µάζα, την οποία ανάγκασε να κινηθεί προς τα πάνω. Η καταιγίδα ενισχύθηκε µε υγρασία και δυνάµωσε ακόµη περισσότερο. Καθώς, µάλιστα, το φαινόµενο κινούνταν αρκετά γρήγορα, έγινε πάρα πολύ έντονο και έδωσε αυτά τα ανεπιθύµητα αποτελέσµατα», επεσήµανε ο κ. Καρακώστας.

Η υπερκαταιγίδα συνέχισε την πορεία της, για να εξασθενήσει λίγο πριν από τα µεσάνυχτα πάνω από τη Λήµνο. ∆εν ήταν η πρώτη ούτε -δυστυχώςκαι η τελευταία. Στις 22 Φεβρουαρίου 2013 µια ανάλογης έντασης υπερκαταιγίδα έπληξε το λεκανοπέδιο της Αττικής. Για περίπου 7 ώρες όλη η Αττική δεχόταν σφοδρές καταιγίδες, ισχυρούς ανέµους, «βροχή» από αστραπές και κεραυνούς και το φαινόµενο χαρακτηρίστηκε πρωτοφανούς ραγδαιότητας.

Διεθνείς μελέτες

Όλες οι διεθνείς µελέτες συντείνουν στο ότι τα ακραία φαινόµενα θα «χτυπούν» µε µεγαλύτερη σφοδρότητα στο µέλλον την Ελλάδα, όπως και γενικότερα τη Μεσόγειο. Το Ιόνιο θα εξακολουθεί να... δέχεται µεσογειακούς κυκλώνες (Medicanes – από το Mediterranean Hurricanes), η ηπειρωτική Ελλάδα θα κινδυνεύει λιγότερο από αυτούς, αλλά οι Αρχές οφείλουν να προετοιµάζονται για όλα τα ακραία φαινόµενα.

«Στο µέλλον η Μεσόγειος και κατ’ επέκταση και η Ελλάδα θα έχουν υψηλότερες θερµοκρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόµενα θα είναι πιο έντονα και άρα πιο ακραία. Οι µεσογειακοί κυκλώνες θα έχουν µια µικρή πτώση στη συχνότητά τους, αλλά θα είναι πιο έντονοι. Η µορφολογία του εδάφους της πατρίδας µας µε το ανάγλυφο και τα πολλά βουνά βοηθά ώστε να υπάρχουν σύγκλιση των αερίων µαζών και ανοδικές κινήσεις τους», µας λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Μετεωρολογίας στο τµήµα Γεωλογίας του ΑΠΘ, Γιάννης Πυθαρούλης, ο οποίος έχει ασχοληθεί επισταµένως µε τους µεσογειακούς κυκλώνες ήδη από το µεταπτυχιακό και το διδακτορικό του στο Πανεπιστήµιο Reading στην Αγγλία.

Μετεωρολογικές βόμβες: Ζουν στη θάλασσα και παίρνουν ενέργεια από αυτή

Ένας µε δύο ισχυροί κυκλώνες εµφανίζονται κάθε χρόνο στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, κυρίως στο Ιόνιο Πέλαγος. «Ζουν» πάνω από τη θάλασσα και παίρνουν ενέργεια από αυτή, ενώ όταν φτάσουν στη στεριά ξεσπούν τη µανία τους µε ισχυρούς ανέµους ή σφοδρές βροχοπτώσεις, ή κατά δύο µαζί. Τελευταίο περιστατικό η εξωτροπική καταιγίδα «Ζορµπάς», που έπληξε την Ανατολική Μεσόγειο στις 27 Σεπτεµβρίου 2018 και δύο µέρες αργότερα µπήκε στην Πελοπόννησο, δυτικά της Καλαµάτας, ενώ ο «Νούµα» τον Νοέµβριο του 2017 έφερε τη φονική πληµµύρα στη Μάνδρα Αττικής, που άφησε πίσω της 23 νεκρούς.

Ακόµη ένας πιο ισχυρός µεσογειακός κυκλώνας µε ριπές ανέµου που ξεπερνούσαν τα 140 χιλιόµετρα την ώρα, ο Medicane Qendresa, «χτύπησε» τη Μάλτα στην Ανατολική Σικελία και το νησί Λαµπεντούζα, στις 7 Νοεµβρίου 2014, προκαλώντας τεράστιες ζηµιές. Τα ακραία καιρικά φαινόµενα δεν είναι µόνον οι µεσογειακοί κυκλώνες και οι υπερκαταιγίδες. Η κλιµατική αλλαγή αλλάζει το τοπίο στην ατµόσφαιρα και τα φαινόµενα ξεσπούν µε απίστευτη µανία πάνω σε κατοικηµένες περιοχές, σπέρνοντας τον όλεθρο και την καταστροφή. Οι µετεωρολογικές βόµβες, δηλαδή τα βαροµετρικά χαµηλά που δυναµώνουν γρήγορα, προβληµατίζουν επίσης τους επιστήµονες, όπως και οι ανεµοστρόβιλοι ή οι υδροστρόβιλοι.

Υδροστρόβιλος

Η Μετεωρολογική Υπηρεσία (meteo) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατέγραψε το 2018 στην Ελλάδα 107 σίφωνες (ανεµοστρόβιλους και υδροστρόβιλους), 3 από τους οποίους προκάλεσαν σηµαντικές καταστροφές στη Χαλκιδική και την Κρήτη. Η πλειονότητά τους (99) ήταν υδροστρόβιλοι, που δηµιουργήθηκαν και παρέµειναν πάνω από θαλάσσιες περιοχές. Αλλά και οι βροχοπτώσεις είναι πλέον πιο έντονες και δηµιουργούν πληµµυρικά φαινόµενα µε τραγικά αποτελέσµατα. Η πιο έντονη βροχόπτωση µετά το 1930 ήταν για τη Θεσσαλονίκη το µπουρίνι της 14ης Ιουλίου 2014. Εκείνη την ηµέρα έπεσαν στην πόλη 107 χιλιοστά βροχής, όταν όλο τον χρόνο πέφτουν κατά µέσον όρο 470 χιλιοστά βροχής. Οι δρόµοι µετατράπηκαν σε... πισίνες και αρκετοί οδηγοί εγκλωβίστηκαν στα αυτοκίνητά τους, ενώ πολλά υπόγεια σπιτιών και καταστηµάτων πληµµύρισαν. Η βροχή έπεφτε µε αµείωτη σφοδρότητα από τις πρώτες πρωινές ώρες έως τις 11 το πρωί.