Έρευνα του Guardian: Πώς οι Κρητικοί έδιωξαν τη Χρυσή Αυγή από το νησί τους

Μέχρι και το Μάιο του 2018, στην οδό Ηροδότου στο Ηράκλειο Κρήτης, υπήρχαν τα γραφεία της Χρυσής Αυγής, τα οποία και δεν υπάρχουν πια. Αυτό είναι αποτέλεσμα συντονισμένης δράσης εκπαιδευτικών και ακτιβιστικών ομάδων στο νησί, οι οποίοι μιλούν στη βρετανική εφημερίδα Guardian και εξηγούν πώς κατάφεραν να διώξουν από το νησί τους τη ΧΑ. 

Όπως εξηγούν οι εκπαιδευτικοί, τα μέλη της ΧΑ στην αρχή προσέγγισαν εφήβους με οικογενειακά προβλήματα. «Παρουσιάστηκαν ως προστάτες και "οικογένεια". Πήγαν τα παιδιά για καφέ και τους έκαναν μαθήματα ελληνικής ιστορίας», θυμάται η Μαρία Οικονομάκη, ετών 50, εκπαιδευτικός και συμπληρώνει: «Μετά όμως ήρθε η βία όταν, μεταξύ άλλων, μαχαίρωσαν δύο Πακιστανούς εργάτες». 

Παρά τις βίαιες επιθέσεις, η Χρυσή Αυγή διατηρούσε και μάλιστα βάθυνε την επιρροή της, εξαιτίας της απραξίας της τοπικής κοινωνίας. Η Δάφνη Χαλικιοπούλου, καθηγήτρια, εξηγεί ότι η οργάνωση επιλέγει τις περιοχές που θα δράσει εξετάζοντας αν θα μπορεί να χτίσει μια καλή παρουσία στους δρόμους και αν θα έχει σημαντική προοπτική εξάπλωσης. Έτσι, στο Ηράκλειο διάλεξε ένα προάστιο στα ανατολικά της πόλης, τη Νέα Αλικαρνασσό, μια γειτονιά της εργατικής τάξης, στην οποία κυρίως κατοικούν απόγονοι Μικρασιατών προσφύγων.

Οι περισσότεροι εργάζονταν στον κατασκευαστικό τομέα και έχασαν τις δουλειές τους με την εμφάνιση της κρίσης. Η ΧΑ δεν έχασε την ευκαιρία και άνοιξε τα γραφεία της ήσυχα, το 2011 στην περιοχή, αναπαράγοντας το γνωστό της αφήγημα περί ευθυνών της μετανάστευσης για την ανεργία στην Ελλάδα και πλήρους αποτυχίας του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος. Το αντιφασιστικό κίνημα στην Κρήτη προσπάθησε αρχικά να αντισταθεί. 

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα το 2012 άλλαξε τα πάντα, μαζί και ο τρόπος που το αντιφασιστικό κίνημα προσπάθησε να ανατρέψει την επιρροή της Χρυσής Αυγής στο νησί. Οι αντιφασίστες βγήκαν στους δρόμους και άνοιγαν επί τόπου συζητήσεις με τους ανθρώπους για το τι είναι φασισμός και τι πρέπει να γίνει ώστε να καταπολεμηθεί. «Κάθε Σαββατοκύριακο βγαίναμε στις γειτονιές και μιλούσαμε στους περαστικούς», θυμάται ο Χάρης Ζαφειρόπουλος, ετών 27, ακτιβιστής ενάντια στη δράση της ΧΑ και συμπληρώνει: «Το νησί της Κρήτης έχει υποφέρει από τους Ναζί στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και ολόκληρα χωριά κάηκαν ολοσχερώς. Προσπαθήσαμε να θυμίσουμε στους ανθρώπους τι συνέβη τότε και τι συμβαίνει τώρα». 

Παράλληλη κινητοποίηση υπήρξε και από τους εκπαιδευτικούς μέσα στα σχολεία. «Ο τρόπος που οι φασίστες μπήκαν στη σχολική κοινότητα ήταν πολύ έξυπνος και ύπουλος, τόσο που αρχικά δεν αντιληφθήκαμε ότι υπήρχε πρόβλημα», αναφέρει ο Φώτης Μπιχάκης, ιδρυτής της Κρητικής Ένωσης Αντιφασιστών Εκπαιδευτικών, διευκρινίζοντας ότι «ήταν εύκολο για τους μικρούς μαθητές που ένιωθαν απογοητευμένοι και είχαν θυμό να χειραγωγηθούν». 

Οι δάσκαλοι εργάστηκαν μαζί ώστε να φτιάξουν projects για να διδάξουν ιστορία στα παιδιά με έναν λιγότερο εθνικιστικό τρόπο. Την άνοιξη που ακολούθησε, 56 σχολεία συνεργάστηκαν για την υλοποίηση του πρώτου αντιφασιστικού φεστιβάλ στο νησί, που τελικά έγινε ετήσιος θεσμός. Η μεγάλη επιτυχία της συντονισμένης προσπάθειας των εκπαιδευτικών ίσως να οφείλεται στο ότι αρνήθηκαν να αντιμετωπίσουν τα ήδη «στρατολογημένα» στη ΧΑ παιδιά ως «καμένα χαρτιά». «Είχαμε πάντα την πίστη ότι θα μπορούσαν να επιστρέψουν στα δημοκρατικά ιδεώδη και ότι βλέποντας τους συμμαθητές τους να συνασπίζονται με τον αντιφασισμό, ίσως προβληματίζονταν για την επιλογή τους», εξηγεί ο κ. Μπιχάκης. 

Η κ. Οικονομάκη δηλώνει ότι αυτή η στρατηγική σταμάτησε την περαιτέρω στρατολόγηση μαθητών της στη ΧΑ. «Είχαμε μαθητές από την Αλβανία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία. Έλεγα στους μαθητές μου: "Η ΧΑ ισχυρίζεται πως οι ξένοι είναι κατώτεροι των Ελλήνων. Το πιστεύετε αυτό και για τον φίλο σας τον Γιάννη, στον οποίο κάθεστε δίπλα κάθε μέρα;"». 

Η αντίδραση των εκπαιδευτικών δεν ήταν η μόνη που συνέβη. Τον Απρίλιο του 2018, περίπου 70 αντιφασίστες πραγματοποίησαν νυχτερινή καταδρομική στα γραφεία της ΧΑ, καταστρέφοντας τα πάντα, κάτι που θεωρείται ότι ήταν το τελειωτικό χτύπημα στην τοπική της οργάνωσης. Πράγματι, δύο εβδομάδες αργότερα, τα γραφεία της ΧΑ στο Ηράκλειο είχαν κλείσει. 

Δεν δέχτηκαν όλα τα μέλη της αντιφασιστικής κοινότητας με χαρά την επίθεση των αντιφασιστών στα γραφεία. Ο Χάρης Ζαφειρόπουλος τονίζει: «Είναι σημαντικό να μην παρουσιαζόμαστε ως η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος». Ωστόσο, δεν συμπάσχουν όλοι με αυτή την άποψη. Ο Κωνσταντίνος, ένας εκ των 70 που έσπασαν τα γραφεία της ΧΑ εκείνο το βράδυ, αναφέρει: «Απέδωσε! Μπορεί να μην καταφέρουμε να αποτρέψουμε τα μέλη της ΧΑ από το να γίνονται celebrities στα Μέσα αλλά μπορούμε να τους σταματήσουμε από το να εξαπλώνουν τις ιδέες τους στην ελληνική κοινωνία. Η Κρήτη έγινε η πρώτη μεγάλη περιοχή της Ελλάδας που δεν υπάρχει η παρουσία της ΧΑ.». 

Η περίπτωση της Κρήτης, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, είναι δυστυχώς μεμονωμένη καθώς στην υπόλοιπη Ελλάδα η Χρυσή Αυγή κερδίζει έδαφος ξανά, κυρίως εξαιτίας του Μακεδονικού ζητήματος. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, η κ. Χαλικιοπούλου πιστεύει ότι «η στρατηγική που εφαρμόστηκε στην Κρήτη δεν μπορεί να λειτουργήσει σε εθνικό επίπεδο. Αυτό που χρειάζεται είναι μια οργανωμένη αντίδραση, που δεν θα προέρχεται μόνο από την αντιφασιστική Αριστερά». 

Για το τέλος, θα κρατήσουμε αυτό που σημειώνει η κ. Οικονομάκη, η οποία επιφυλάσσεται για το αν η μάχη έχει τελειώσει. «Θα μπορούσαμε εύκολα να επικοινωνήσουμε στον κόσμο ποια είναι η ΧΑ και γιατί είναι κακή. Αλλά η οικονομική κρίση δεν έχει τελειώσει και ο κόσμος ακόμη έχει την ανάγκη να ρίξει την ευθύνη σε κάποιον. Ο υφέρπων φασισμός είναι και ο πιο επικίνδυνος», δηλώνει.