Μετάλλαξη Όμικρον: «40 φορές λιγότερο αποτελεσματικά τα αντισώματα» - Τι ισχύει για τα εμβόλια

Ανησυχία προκαλεί στους επιστήμονες η μετάλλαξη Όμικρον του κορονοϊού, καθώς βάσει των μέχρι στιγμής δεδομένων, μπορεί να προκαλεί ήπια συμπτώματα, ωστόσο είναι εξόχως μεταδοτική. Επιπρόσθετα, βάσει των πρώτων μελετών καθίσταται αμφίβολη η προστασία από τις δύο δόσεις εμβολίου της Pfizer.

Μετάλλαξη Όμικρον: «40 φορές λιγότερο αποτελεσματικά τα αντισώματα»

«Τα δεδομένα αποδεικνύουν αυτό που φοβόμασταν, ότι δηλαδή το νέο στέλεχος είναι πολύ πιο ικανό στο να διαφεύγει της προσοχής των αντισωμάτων που ήδη έχουμε χτίσει είτε από εμβολιασμό είτε από φυσική νόσηση. Τα αντισώματα είναι 40 φορές λιγότερο αποτελεσματικά» δήλωσε ο διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας στο πανεπιστήμιο του Τορόντο, Ιωάννης Πρασσάς.

Σύμφωνα με τον κ. Πρασσά, αυτή τη στιγμή κανένα στέλεχος, μεταξύ των οποίων και το Όμικρον, δεν μπορεί να σβήσει με τη μία και τις τρεις γραμμές άμυνας.

Η ανάρτηση του Γιάννη Πρασσά:

Πριν λίγες ώρες είχαμε τα πρώτα εργαστηριακά δεδομένα για την νέα μετάλλαξη (όμικρον). Τι μας είπαν; Η ανοσία δεν είναι άσπρο-μαύρο, δηλαδή έχεις ή δεν έχεις ανοσία. Η ανοσία είναι μια σειρά από αλληλεπικαλυπτόμενες γραμμές άμυνας έναντι σε ένα παθογόνο. Απλοϊκά μπορούμε να το φανταστούμε σαν τις τρεις γραμμές εθνικής άμυνας:

• την αεροπορία (αντισώματα),
• το ναυτικό (αναμνηστικά β κύτταρα) και
• το πεζικό (τα κύτταρα εξολοθρευτές).

Η αεροπορία (αντισώματα) είναι κατά βάση υπεύθυνη για να μην μπουκάρει το παθογόνο- εχθρός στο σώμα μας, ενώ τα αλλά δυο είναι για να μειώνουν την ζημιά που μπορεί να μας κάνει ο εχθρός αν καταφέρει να μπει μέσα μας (δηλ. αν μας μολύνει). Με αυτά κατά νου ας δούμε τι μας λένε τα πρώτα εργαστηριακά δεδομένα από την όμικρον:

1. Η όμικρον δείχνει πολύ αποτελεσματική στο να σπάει την αμυντική γραμμή αεροπορίας σε διπλοεμβολιασμένους (και πιθανότατα σε προηγούμενα νοσούντες μη εμβολιασμένους). Έτσι η προστασία έναντι πιθανής *μόλυνσης* σε αυτούς θα είναι πολύ μειωμένη. Πόσο μειωμένη; 40 φορές κάτω (πολύ είναι αυτό). Αυτοί δηλαδή φαίνεται (με σχετική ασφάλεια πλέον) ότι θα μολύνονται πολύ πιο εύκολα από την όμικρον. Αλλά! Αυτό ΔΕΝ σημαίνει ότι η προστασία έναντι *βαριάς νόσησης* εξασθενεί εξίσου. Ευτυχώς έχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε ότι το ναυτικό και το πεζικό κρατάνε γερά και θα συνεχίσουν να χαρίζουν ισχυρότατη προστασία έναντι βαριάς νόσησης μετά από πιθανή (επανα)μόλυνση. Το αν θα χάσουν και αυτές οι γραμμές κατιτίς θα το δούμε προσεχώς. Αλλά φαίνεται ότι κρατάνε συνολικά γερά.
2. Όσοι έχουν νοσήσει και μετά έκαναν δυο δόσεις εμβολίου δείχνουν ότι ακόμη και η αεροπορία τους κρατάει γερά. Πιθανότατα αυτό να οφείλεται στο ότι έχουν δείξει τρεις φορές τον εχθρό στο στρατηγείο. Είναι πολύ πιθανό λοιπόν το ίδιο να ισχύει και για τις τρίτες δόσεις (αναμνηστικές), που ξέρουμε ότι ενισχύουν τα εξουδετερωτικά μας αντισώματα κατά 40 περίπου φορές (μία ή άλλη). Κάνουμε λοιπόν τις αναμνηστικές και περιμένουμε την όμικρον σε πλήρη ετοιμότητα και με τις τρεις αμυντικές γραμμές μας έτοιμες.

Αυτά από τα νέα δεδομένα.

«Καλά για τις άμυνες μας. Για το αν τελικά έχει αδυνατίσει ο εχθρός δεν μάθαμε τίποτα;» Όχι. Δεν ξέρουμε ακόμη τίποτα. Έχουμε κάποιες πρώιμες ενθαρρυντικές επιδημιολογικές ενδείξεις για να πούμε με κάποια ασφάλεια ότι δεν δείχνει να έχει γίνει χειρότερος. Αλλά δεν μπορούμε με τίποτα να πούμε ΑΝ και ΠΟΣΟ εγγενώς ασθενέστερος μπορεί να έγινε. Η παρατήρηση ότι δεν δίνει πολλές βαριές νοσηλείες για την ώρα (αν και οι νοσηλείες στην Ν. Αφρική έχουν αρχίσει να ανεβαίνουν) μπορεί πιθανότατα να σημαίνει ότι η προηγούμενη έκθεση στον ιό (ή στο εμβόλιο) μειώνει πάρα πολύ την πιθανότητα βαριάς νοσηλείας για πολύ καιρό (ειδικά σε νεότερους ηλικιακά πληθυσμούς). Επιβεβαιώνοντας αυτό που λέγαμε πάντα ότι: η πρώτη επαφή με τον ιό είναι και η πιο επικίνδυνη, επειδή θα μας βρει ανοσολογικά παρθένους.

Γι αυτό και αν πρέπει κάποιοι να αγχωθούν με τα τελευταία νέα είναι όσοι είναι ανεμβολίαστοι (κάθε ηλικίας). Να τρέξουν άρον άρον να εμβολιαστούν. Οι υπόλοιποι κάνουμε αναμνηστικές και περιμένουμε να μάθουμε περισσότερα χωρίς πανικό (και χωρίς εννοείτε να τσιμπάμε στον αβάσιμο ενθουσιασμό). Και επικεντρωνόμαστε στην τεράστια μάχη που δίνουμε τώρα με τον δέλτα.

Δυστυχώς το συνολικό αποτύπωμα του νέου στελέχους στα συστήματα υγείας μας είναι πολυπαραγοντικό και έτσι είναι δύσκολο ακόμη να υπολογιστεί. Είναι λογικό πολλοί να θέλουν να πιαστούν από κάποιες φαινομενικά αισιόδοξες υποπαραμέτρους της συνολικής εξίσωσης για να νιώσουν καλύτερα, αλλά η αλήθεια είναι ότι είναι νωρίς για να ξέρουμε πως θα επηρεάσει συνολικά ο ερχομός του όμικρον την συνολική πορεία διαχείρισης της πανδημίας στην χωρά μας και στον πλανήτη. Γι’ αυτό και για την ώρα παίζουν όλες οι πιθανές αναγνώσεις.

Η επιστήμη όμως είναι από πάνω του. Υπάρχει πλήρης κινητοποίηση και τα εργαλεία μας αποδεικνύονται εξαιρετικά (αν και δυστυχώς δεν τα χρησιμοποιούμε επαρκώς). Αν χρειαστεί θα ενημερωθούν κατάλληλα γρήγορα.

Σε όλη αυτή τη μακριά πορεία η επιστήμη θα παραμείνει η ασφαλέστερη πυξίδα μας. Για την ώρα όμως πρέπει όλοι να βάλουμε πλάτη να σπάσει μια μέρα νωρίτερα το φονικό δελτο-κύμα που μας χτυπάει τώρα. Σηκώνουμε τις ασπίδες μας και άμυνα. Τα υπόλοιπα θα τα δούμε όταν έρθει η ώρα τους.

ΥΓ. Εντωμεταξύ, οι γνωστοί τσαρλατάνοι που φώναζαν πρόσφατα ότι τα εμβόλια φταίνε για τον ερχομό επικίνδυνων μεταλλάξεων όπως (τότε θεωρούσαν) την όμικρον, σήμερα είναι οι ίδιοι που πανηγυρίζουν ότι η όμικρον είναι η λύση στην πανδημία. Προφανώς τίποτα από όλα τα παραπάνω δεν ισχύει. Όπως δεν ισχύει ότι ένας τέτοιος ιός έχει καμία εξελικτική καούρα να γίνει ελαφρύτερος (όπως λένε). Τρεις λαλούν και δυο χορεύουν δηλαδή. Και δυστυχώς υπάρχει κόσμος που τους παίρνει ακόμη στα σοβαρά.

Προστατεύουν λιγότερο οι δύο δόσεις του εμβολίου Pfizer

Την ίδια ώρα εμβόλιο Pfizer/BioNTech μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικό έναντι της μετάλλαξης Όμικρον σε σχέση με άλλα στελέχη του κορονοϊού, παρόλα αυτά παρέχει ένα βαθμό προστασίας, σύμφωνα με μια νέα εργαστηριακή νοτιοαφρικανική επιστημονική έρευνα που προσφέρει μια πρώιμη αν και ατελή ανάλυση για το πώς τα εμβόλια αντιμετωπίζουν το νέο στέλεχος.

Οι ερευνητές ανέφεραν «εκτεταμένη αλλά όχι πλήρη» μείωση των αντισωμάτων στην περίπτωση δύο δόσεων του εμβολίου, αλλά η προοπτική προστασίας φαίνεται καλύτερη μετά την τρίτη δόση εμβολίου. Επίσης, τα νέα προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν όχι ότι το εμβόλιο δεν είναι ικανό να προστατεύσει από βαριά νόσο και θάνατο, απλώς ότι οι διπλά εμβολιασμένοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να μολυνθούν από την Όμικρον από ό,τι με τη Δέλτα. Οι επιστήμονες χαρακτήρισαν τα ευρήματα κάπως ανησυχητικά, αλλά όχι αιτία πανικού.

Οι επιστήμονες του Αφρικανικού Ινστιτούτου Ερευνών Υγείας, σύμφωνα με τους Financial Times, τους New York Times και το πρακτορείο Reuters, πήραν δείγματα πλάσματος αίματος από 12 άτομα που είχαν κάνει δύο δόσεις του εμβολίου Pfizer/BioNTech και στη συνέχεια δοκίμασαν εργαστηριακά την ικανότητα του πλάσματος να εξουδετερώνει την Όμικρον. Το εργαστηριακό πείραμα (που ακόμη δεν έχει δημοσιευθεί σε επιστημονικό περιοδικό) βρήκε ότι η λοίμωξη με Όμικρον οδηγεί σε μεγάλη μείωση κατά 41 φορές των αντισωμάτων που μπλοκάρουν τον ιό σε σχέση με το αρχικό "κινεζικό" στέλεχος της Γουχάν.

Επίσης η Όμικρον βρέθηκε να διαφεύγει των αντισωμάτων «πολύ περισσότερο» από ό,τι η παραλλαγή Βήτα που προηγουμένως ήταν κυρίαρχη στη Νότια Αφρική. Πάντως ο επικεφαλής ερευνητής καθηγητής ιολογίας Άλεξ Σίγκαλ ανέφερε ότι, παρά την «πολύ σημαντική μείωση» των αντισωμάτων, η Όμικρον δεν διαφεύγει τελείως από το εμβόλιο. «Μολονότι νομίζω πως θα υπάρξουν πολλές λοιμώξεις, δεν είμαι βέβαιος ότι αυτό πρόκειται να μεταφραστεί σε κατάρρευση του συστήματος υγείας. Εκτιμώ ότι η κατάσταση θα είναι υπό έλεγχο», όπως είπε.

Πιο θετική ήταν η διαπίστωση ότι όσοι άνθρωποι είχαν προηγουμένως μολυνθεί από Covid-19, πέραν του να έχουν πλήρως εμβολιαστεί, διατηρούσαν «σχετικά υψηλά επίπεδα» προστατευτικών αντισωμάτων. Αυτό, κατά τους ερευνητές, «πιθανώς παρέχει προστασία από σοβαρή νόσηση μετά από λοίμωξη με Όμικρον». Όπως είπε ο Σίγκαλ, «τα ευρήματα αυτά είναι καλύτερα του αναμενομένου. Όσα περισσότερα αντισώματα έχεις, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι προστατεύεσαι από την Όμικρον». Διευκρίνισε ότι το εργαστήριο του δεν έκανε το ίδιο πείραμα με πλάσμα αίματος από ανθρώπους τριπλά εμβολιασμένους, επειδή στη νότια Αφρική οι ενισχυτικές δόσεις δεν είναι ακόμη διαθέσιμες.

Ο επικεφαλής της γερμανικής BioNΤech Ουγκούρ Σαχίν, σχολιάζοντας τη νοτιοαφρικανική μελέτη, δήλωσε «θα ήμουν πιο αισιόδοξος» και πρόσθεσε ότι η εταιρεία πρόκειται να δημοσιοποιήσει τα δικά της ευρήματα μέσα στην εβδομάδα.

Ο διευθυντής του αμερικανικού Ινστιτούτου Ερευνών Scripps Έρικ Τόπολ εκτίμησε ότι τα νιοτιοαφρικανικά ευρήματα σημαίνουν ότι πιθανώς οι κατασκευαστές εμβολίων θα πρέπει να αναπτύξουν μια νέα σειρά εμβολίων ειδικά κατά της Όμικρον. Ο καθηγητής ανοσολογίας Ντάνι Όλτμαν του Κολλεγίου Imperial του Λονδίνου ανέφερε ότι η νοτιοαφρικανική μελέτη εγείρει ελπίδες πως «οι άνθρωποι που κάνουν ενισχυτική δόση τυπικά θα είναι ασφαλείς». Όπως είπε εφόσον βρίσκονταν «σε ασφαλή ζώνη» όσοι είχαν τόσο εμβολιαστεί με δύο δόσεις όσο και αρρωστήσει από κορονοϊό, αυτό είναι ανάλογο με το να έχει κάνει κάποιος τρεις δόσεις.

Από την άλλη, σύμφωνα με τον ανοσολόγο Τζέικομπ Γκλάνβιλ της αμερικανικής εταιρείας Centivax, η νοτιοαφρικανική μελέτη δείχνει ότι οι περισσότεροι διπλά εμβολιασμένοι θα είναι λίγο-πολύ ευάλωτοι σε λοίμωξη Όμικρον, αν και η κυτταρική ανοσία θα επιτρέψει σε αυτούς «να διατηρήσουν την προστασία τους έναντι βαριάς νόσου Covid-19».

Μια ξεχωριστή μελέτη του ιατρικού Ινστιτούτου Καρολίνσκα του Πανεπιστημίου της Στοκόλχμης δείχνει μεγάλες αποκλίσεις στην απώλεια ανοσιακής προστασίας έναντι της Όμικρον, με μερικά δείγματα ορισμένων εμβολιασμένων ανθρώπων να μην εμφανίζουν σχεδόν καμία απώλεια έναντι της νέας παραλλαγής και άλλα να δείχνουν πολύ μεγαλύτερη απώλεια. Πάντως η μέση απώλεια όσον αφορά την ικανότητα εξουδετέρωσης του ιού κρίθηκε «χαμηλότερη από αυτή που φοβόμασταν», πράγμα που φαίνεται να καθιστά την Όμικρον χειρότερη από τη Δέλτα, «αλλά όχι τόσο ακραία όσο αναμενόταν», σύμφωνα με τον ερευνητή Μπεν Μάρελ.