Επανάσταση 1821: Το Μουσείο Αλή Πασά στο νησί των Ιωαννίνων από τον Φώτη Ραπακούση

Η επιτυχία της πρωτόλειας συλλογής για τα «Όπλα του Αγώνα» μέσα στο ειδυλλιακό Κάστρο των Ιωαννίνων (2000-2012), σήμερα πια συνεχίζεται στο παλαιό Μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα όπου ο κ. Φώτης Ραπακούσης (Συλλέκτης κειμηλίων - διευθυντής του Μουσείου Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου) εγκαινίασε το πρότυπο μουσείο για την ύστερη Οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια. Στις απαρχές της πρώτης έκθεσης στο Μουσουλμανικό Ιεροδιδασκαλείο, είκοσι χρόνια πριν, οικογενειακώς είχαμε τη χαρά να επισκεφτούμε αυτή την πρωτότυπη συλλογή. Η αρχική προσωπική συλλογή 2.500 αντικειμένων στεγαζότανε τότε στη δυτική Ακρόπολη του Κάστρου στο Ιεροδιδασκαλείο Madrasah στα πανέμορφα Γιάννενα. Δυο δεκαετίες αργότερα η επίσκεψη γίνεται δια θαλάσσης.  

Διαβάστε επίσης: Επανάσταση του 1821: Η σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση     

Η μεσαιωνική κατοίκηση στο νησί ήτανε συνεχής από το 17ο έως το 19ο αιώνα. Στις αρχές του 19ου αιώνα όμως η επαχθής φορολογία που επέβαλε ο Αλή Πασάς ανάγκασε τα Μοναστήρια επάνω στο νησί να ερημώσουν. Ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων (1740-1822) ο οποίος ήτανε Αλβανός στην καταγωγή, αλλά Μουσουλμάνος στο θρήσκευμα, ανέλαβε την ηγεμονία της ραγιάδικης χερσονήσου από την Ήπειρο έως την Πελοπόννησο για τρεις δεκαετίες. Η ιδιότυπη επέκταση στην ελληνική χερσόνησο είχε οικονομικά κίνητρα αμιγώς, όχι επί της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά ως προς μια καθόλα πολιτική σκληρής εκμετάλλευσης των υπηκόων του ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Αν και σκαιός στη διακυβέρνηση, παραδόπιστος και δύσκολος στην επικοινωνία, πρόσωπο-αίνιγμα διεθνώς, πέτυχε με υποδομές στον ελλαδικό χώρο και στην ανοικοδόμηση των χριστιανικών εκκλησιών παραδόξως, μια τακτική που πολλοί αποδίδουνε στην Ελληνίδα σύζυγό του Βασιλική.

Το Μουσείο του Αλή Πασά και της Επαναστατικής Περιόδου στο νησί είναι τα παλαιά κελιά της Μονής Αγίου Παντελεήμονα όπου ο Αλβανός Ηγεμόνας βρήκε το θάνατο έπειτα από ενέδρα των Οθωμανών στην εξοχική του κατοικία μέσα στη Λίμνη Παμβώτιδα απέναντι από την πρωτεύουσα της Ηπείρου. Το Μουσείο αποτελούν πλούσιες αίθουσες, εκτός από το δωμάτιο του Αλή Πασά, οι προσεγμένες αίθουσες της Επανάστασης, όπως και τα δωμάτια με τις κουρτίνες και τα ασημένια κοσμήματα. Ακόμα βλέπουμε έναν πλήρως εξοπλισμένο χειμερινό οντά με τζάκι και το δράμα της κυρά Φροσύνης μαζί με άλλες Ελληνίδες τις οποίες έπνιξαν με εντολή του Αλή Πασά. Κόσμημα του Μουσείου όντως είναι η μοναδική αίθουσα με τις παραδοσιακές φορεσιές, ενδυμασίες από όλη την Ήπειρο, συγκεκριμένα από την πόλη των Ιωαννίνων, αλλά και από τη Ζαγορά, από την Κόνιτσα, από το Συρράκο και το Μέτσοβο.          

Η εμμελής προσήλωση στη συγκέντρωση του πρωτογενούς υλικού, εδώ και μισό αιώνα, αποδεικνύεται καθώς ο κ. Ραπακούσης συλλέγει όπλα, τιμαλφή, ρούχα και καθημερινής χρήσης αντικείμενα σε δημοπρασίες. Η ευρεία κλίμακας συλλογή επομένως στο ιστορικό φάσμα για πενήντα χρόνια στην ανεύρεση πρώτων πηγών είναι αυτή που καθιστά το συλλέκτη Φώτη Ραπακούση μια sui generis μελέτη-περίπτωσης. Άλλωστε αποτελεί ο ίδιος νεότατο φορέα της ιστορίας της σύγχρονης μετεμφυλιακής Ελλάδας, που μας μένει ως μια ανάμεικτη συναισθηματικά αποτύπωση από τον Μένιο Σακελλαρόπουλο στο βιβλίο του  «Πικρό Γάλα». Το Μουσείο Αλή Πασά αναπαριστά τον τοπικό ηπειρώτικο και τον διαβαλκανικό ελληνικό πολιτισμό από την αρχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού έως το μέσον του επόμενου αιώνα.

Αμέσως μετά την ανασυγκρότηση του ελληνικού έθνους σε εθνικό κράτος, το Μουσείο για τον Αλή Πασά και την Επαναστατική Ελληνική Ιστορία μας αφορά επειδή είναι το έργο ζωής ενός ανθρώπου με συνείδηση. Ο κ. Φώτης Ραπακούσης με την προσωπικότητα και το ήθος του ανδρός τιμά την πατρίδα του και την Ήπειρο όσο κανείς στον 21ο αιώνα.

Διαβάστε επίσης: Ο άνθρωπος που «αιχμαλώτισε» τους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης!