Οι εμβληματικές ήττες της Ιστορίας: Από το Βατερλώ στο Μαρακανά κι από τον Βενιζέλο στον Τσώρτσιλ

Βατερλώ λοιπόν που έγινε στις 18 Ιουνίου του 1815 κι ακόμα μας στοιχειώνει… τους Γάλλους περισσότερο. Και στην άμπωτη της Ιστορίας, έμειναν πολλά «Βατερλώ» στην αμμουδιά του χρόνου, να θυμίζουν το απρόσμενο, το μοιραίο, το αναπάντεχο, την ήττα. Κι όπως έχει γραφτεί: «Θ’ απαρνηθείς την ήττα; Η ήττα είναι παράδοση μιλιέται από σώμα σε σώμα διαιωνίζεται. Είδες ποτέ κανένα όνειρο μεταμοντέρνας νίκης να διαρκεί;»…Θυμόμαστε σήμερα κάποιες μάχες - «Βατερλώ» που ακόμα συζητούνται και ακόμα κάποιοι μιλούν γι’ αυτές λες και πολέμησαν απ’ τη μεριά των ηττημένων… Κι όταν μιλάμε για μάχες δεν εννοούμε αποκλειστικά δια των όπλων επίλυση διαφορών. Και το ποδόσφαιρο, πόλεμος είναι.
Κι ας αρχίσουμε από τη μάχη που «τέλειωσε» τον Μεγάλο Ναπολέοντα

Το αυθεντικό Βατερλώ και ό,τι ακολούθησε

Από το 1804 έως το 1814 ο Ναπολέων Βοναπάρτης, έχτισε μια αυτοκρατορία που κάλυπτε τεράστιες εκτάσεις της Ευρώπης και το 1810 ήταν πιο εύκολη η απαρίθμηση των περιοχών που δεν είχε κατακτήσει! Ωστόσο, ενώ ο Ναπολέων απολάμβανε αυτές τις προσωπικές νίκες, η Γαλλία πάλευε να σταθεί στα πόδια της. Μετά τις ήττες στη Ρωσία το 1812 και στη Γερμανία το 1813, το 1814 οι Γάλλοι αντιμετώπιζαν εισβολή. Με την πλάτη στον τοίχο, ο Ναπολέων, αναγκάστηκε να παραδοθεί στους εχθρούς του στις 6 Απριλίου 1814. Ο Ναπολέων εξορίστηκε στο νησάκι της Μεσογείου Έλβα. Κι εκεί, στην απομόνωση, στα αυτιά του έφταναν συνεχώς ιστορίες για τη λαϊκή δυσαρέσκεια απέναντι στο νέο καθεστώς και τον Φεβρουάριο του 1815 αποφάσισε τελικά να επιστρέψει στη Γαλλία και να αποκαταστήσει την αίγλη του. Ακολούθησε η αποκαλούμενη «πτήση του αετού». Σύμφωνα με τον θρύλο, ο πρώην αυτοκράτορας επέστρεψε στη Γαλλία σαν ήρωας. Κι έτσι αρχίζει το φινάλε: Στις 15 Ιουνίου 1815 εισέβαλε στο Βέλγιο με σκοπό να αιφνιδιάσει τις εκεί δυνάμεις, καθώς εκείνα τα στρατεύματα ήταν πιο ευάλωτα απέναντι σε μια επίθεση. Στη γραμμή του πυρός βρέθηκαν δύο ξεχωριστοί στρατοί, δηλαδή η Στρατιά του δούκα του Ουέλινγκτον στην Ολλανδία (ένα συνονθύλευμα στρατιωτών από τη Βρετανία, την Ολλανδία και διάφορα μικρά γερμανικά κράτη) και η πρωσική Στρατιά του Κάτω Ρήνου με επικεφαλής τον Γκέρχαρντ φον Μπλίχερ.

Διαβάστε επίσης: ΑΠΟ ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΕΩΣ ΒΑΤΕΡΛΩ: 10 ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΕΣ ΜΑΧΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΑΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Καμία στρατιά δεν βρισκόταν σε άριστη κατάσταση και από μόνη της η κάθε μία ήταν μικρότερη από τη Στρατιά του Βορρά του Ναπολέοντα με τους 125.000 άνδρες. Ωστόσο, λόγω του ανεπαρκούς επιτελικού σχεδιασμού, οι Γάλλοι δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν το πλεονέκτημα από την αποδιοργάνωση των αντιπάλων τους. Η εκστρατεία κλιμακώθηκε την Κυριακή 18 Ιουνίου. Ο Ναπολέων είχε ακολουθήσει τον Ουέλινγκτον με τον κύριο όγκο του στρατού του και έπρεπε να τον συντρίψει προτού οι Πρώσοι σπεύσουν να τον βοηθήσουν. Όμως η άφιξη μεγάλου μέρους του στρατού του είχε καθυστερήσει εξαιτίας της δυνατής βροχόπτωσης την προηγούμενη μέρα. Αυτό ήταν το τέλος – μέσα σε λίγα λεπτά ολόκληρος ο γαλλικός στρατός είχε καταρρεύσει. Οι ελάχιστες μονάδες που συνέχισαν να αντιστέκονται ήταν μερικά εφεδρικά τάγματα της Αυτοκρατορικής Φρουράς. Ήταν μάλιστα τόσο μεγάλη η αποδιοργάνωση που ο Ναπολέοντας ξέφυγε την τελευταία στιγμή από τους εκδικητικούς Πρώσους. Η κυβέρνηση που είχε αφήσει στο Παρίσι τον εκθρόνισε και στις 15 Ιουλίου ο Ναπολέων παραδόθηκε τελικά στους Βρετανούς, οι οποίοι αμέσως τον έστειλαν σε μόνιμη εξορία στο μακρινό νησί της Αγίας Ελένης. Πέρασε την υπόλοιπη ζωή του επιρρίπτοντας την ευθύνη για την ήττα στο Βατερλώ στα σφάλματα που είχε διαπράξει στο πεδίο της μάχης ο στρατάρχης Εμανουέλ Γκρουσί. Ο αυτοκράτορας είχε αφήσει πίσω του ένα πεδίο μάχης διάσπαρτο με δεκάδες χιλιάδες πτώματα. Ακόμα και στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους σπανίως υπήρξε παρόμοιο σκηνικό φρίκης!

Η Μάχη του Λιτλ Μπίγκχορν και οι Ινδιανοι μαζεύουν σκαλπ

Γνωστότερη ως «Σφαγή του Κάστερ», η 7η ταξιαρχία ιππικού των ΗΠΑ είχε στόχο να εξολοθρεύσει τους ινδιάνους της φυλής των Σιού και των Σεγιέν, που αρνούνταν να υποταχθούν στην εξουσία των λευκών αποίκων και παρέμεναν ακόμα στους καταυλισμούς τους. Κι ενώ ο στρατηγός Κάστερ ήταν απολύτως βέβαιος για εύκολη νίκη οι ινδιάνοι όχι μόνο συνέτριψαν τους λευκούς αλλά σκότωσαν και τον στρατηγό Κάστερ! Η κλασική περίπτωση υποτίμησης του εχθρού από τους ανώτερους σε τεχνική κατάρτιση και πολεμική παιδεία αντιπάλους. 

Πού πας Ισπανική Αρμάδα με τέτοιο καιρό;

Είχαν τον πομπώδη τίτλο: «Ανίκητη Αρμάδα», στα ισπανικά: Μεγάλη κι ευτυχισμένη Αρμάδα, «Grande y Felicísima Armada». Οι Ισπανοί κόμπαζαν για τον πολεμικό στόλο τους, που όνειρο είχε να καταστρέψει τη βρετανική ναυτική δύναμη, να ανατρέψει τη βασίλισσα Ελισάβετ Α’ και να επαναφέρει στο σωστό δρόμο τους κατοίκους του Μεγάλου Νησιού : να αντικαταστήσει το προτεσταντικό στέμμα με καθολική μοναρχία. Τα 130 πολεμικά πλοία των Ισπανών έπεσαν όμως σε φουρτούνα και στα βρετανικά πλοία, που αμφισβητούσαν την παντοδυναμία τους. Αποτέλεσμα;  Τα επεκτατικά όνειρα των Ιβήρων έγιναν εφιάλτες: αφανίστηκαν 5.000 Ισπανοί και από τα 130 πλοία επέστρεψαν 66… «Μας έσωσε ο άνεμος», είπε δείχνοντας να μην το πιστεύει ούτε ο ίδιος, ο ναύαρχος των Ισπανών Μεδίνα Σιδόνια που προσπαθούσε να μαζέψει τα συντρίμμια του. Αναφέρεται ότι, όταν ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος ο Β΄ έμαθε το αποτέλεσμα της αποστολής, φανερά απογοητευμένος είπε: «Έστειλα την Αρμάδα να πολεμήσει ενάντια σε άνδρες, όχι ενάντια στους ανέμους και τα κύματα του Θεού». Παρόλα αυτά, η Ισπανική Αυτοκρατορία σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να καλύψει τις απώλειες της, ενώ οι κτήσεις της σε Αμερική και Ευρώπη ουδέποτε απειλήθηκαν, παρά την ενίσχυση των εχθρών του Φιλίππου με Αγγλικά στρατεύματα.

Το Στάλινγκραντ έβγαλε το μάτι του Χίτλερ

Στα μέσα του 1942, οι Ναζί έστρεψαν το αδηφάγο βλέμμα τους στο Στάλινγκραντ, μια βιομηχανική πόλη που εκτεινόταν κατά μήκος του Βόλγα και αποτελούσε στρατηγικό σημείο για την κατάληψη της Ρωσίας. Ο Χίτλερ βλέποντας στο χάρτη μια μικρή κουκίδα με το όνομα του μισητού αντιπάλου του έδωσε διαταγή: «Το Στάλινγκραντ να αφανιστεί»! Οι Γερμανοί επιτέθηκαν στην πόλη με αεροπορικές επιδρομές και κατόπιν με χερσαίες δυνάμεις, πάνω από 150.000 στρατιώτες και 500 άρματα μάχης. Ουδείς περίμενε τόσο σθεναρή αντίσταση από τους Σοβιετικούς. Όπως και ο Χίτλερ, που πορώθηκε βλέποντας «Στάλινγκραντ», έτσι και ο Στάλιν διέταξε: «Ούτε βήμα πίσω, η πόλη μου δεν θα πέσει στα χέρια των Ναζί». Η μάχη μαινόταν για 5 μήνες περίπου και τον Νοέμβριο του '42 οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν δριμεία αντεπίθεση, που θα κατέληγε σε παράδοση των Γερμανών τον Φεβρουάριο του 1943. Ολόκληρη η 3η Στρατιά και ο στρατηγός Φρίντριχ Πάουλους, παραδόθηκαν! Η αποφασιστικής σημασίας μάχη για την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου άφησε πίσω της 800.000 νεκρούς στρατιώτες του Άξονα και περίπου 1.100.000 σοβιετικούς στρατιώτες και άμαχους! Ήταν – το δίχως άλλο – το Βατερλώ των ναζιστικών δυνάμεων!

Ο Πατέρας της Νίκης προδόθηκε από τα παιδιά του...

Κι αφήνουμε τα πεδία των μαχών και περνάμε στα πεδία των εκλογών. Ουίνστον Τσώρτσιλ. Τι σας έρχεται στο νου με το που ακούτε το όνομα; Ο «πατέρας της νίκης». Ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, που καρπώθηκε τη μερίδα του λέοντος από την επιτυχία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι όμως μετά τον Πόλεμο οι ψηφοφόροι των έστειλαν σπίτι του! Όταν μετρήθηκαν οι ψήφοι μετά τις εκλογές του Ιουλίου 1945, το Συντηρητικό Κόμμα του Τσώρτσιλ γεύτηκε μια συντριπτική ήττα από το Εργατικό Κόμμα του Κλέμεντ Άτλι. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί ήταν εκείνοι που επιθυμούσαν επιστροφή στην κανονικότητα και το ίδιο συνέβη και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Οι άνθρωποι που ρημλαχτηκαν από τους βομβαρδισμούς, ευαγγελίζονταν τη ρήξη με το παρελθόν. Σε αυτό το κλίμα, ρίζωσε και θέριεψε το εκλογικό σύνθημα του Εργατικού Κόμματος, «Ας αντιμετωπίσουμε το μέλλον», που ήταν πολύ πιο ελκυστικό από το αντίστοιχο των Συντηρητικών: «Αφήστε τον Τσώρτσιλ να τελειώσει τη δουλειά». Ο Τσώρτσιλ άφησε τη «δουλειά» σε άλλους κι εκείνος έπεσε με τη μούρη στο γράψιμο των Απομνημονευμάτων του… Ποιος «πατέρας της νίκης»; Και στις εκλογές του 1950 ηττήθηκε ο Τσώρτσιλ. Το «Βατερλώ» ενός πολίτικού, που δεν το άξιζε, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους… Οι Βρετανοί ήξεραν καλύτερα!

 Κι ο Πατέρας της Πατρίδος άλλαξε πατρίδα...

Κι αν ο Τσώρτσιλ, ο «πατέρας της νίκης» ηττήθηκε από δικούς του το ’45, ο «πατέρας της πατρίδος», ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος είχε πάθει το ίδιο 15 χρόνια πριν. Οι ελληνικές βουλευτικές εκλογές του 1920 είχαν γίνει στη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων. Την απόφαση της διεξαγωγής τους είχε πάρει ο Βενιζέλος ύστερα από συνεχή αιτήματα της Αντιπολίτευσης και αφού είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία υπογραφής της συνθήκης των Σεβρών. Από τις εκλογές αυτές νικητής αναδείχθηκε η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις ενώ ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που πριν λίγους μήνες η Βουλή τον είχε ανακηρύξει «άξιον της Ελλάδος ευεργέτην και σωτήρα της πατρίδος», δεν εκλέχθηκε ούτε βουλευτής!
Μετά την αποτυχία του αυτή ο Βενιζέλος αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι. Όπως είχε δηλώσει θα εγκατέλειπε την πολιτική αν έχανε τις εκλογές. Για τις εκλογές εκείνες χαρακτηριστική και κατηγορηματική υπήρξε η άποψη που διατύπωσε ο μετριοπαθής πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτσιάνος:
«Η ενέργεια εκλογών το 1920 ουδαμόθεν εδικαιολογείτο. Μεγαλύτερον πολιτικόν σφάλμα ήτο αδύνατον να διαπραχθή». Κι αν δεν είχε βρέξει την προηγούμενη στο Βατερλώ, η Ιστορία της Ευρώπης θα ήταν διαφορετική, όπως είχε γράψει ο Ουγκώ. Η Ιστορία κατέγραψε πολιτικό Βατερλώ για τον Βενιζέλο, πάει και τέλειωσε. Να πούμε πως την ίδια περίοδο και ο Τίγρης της Γαλλίας Ζορζ Κλεμανσώ είχε την ίδια τύχη με τον Βενιζέλο: ήττα και απόσυρση. Τα πομπώδη προσωνύμια δεν αρέσουν στον λαό…
Άντε να φύγουμε από την πολιτική, αφού αφήσαμε τα πεδία των… τίμιων μαχών και να περάσουμε στο ποδόσφαιρο. Πόλεμος και το ποδόσφαιρο και η πολιτική και, και…

Βραζιλία: Από το Μαρακανάζο στο Μινεϊρασο

Η Εθνική ομάδα της Βραζιλίας, η Σελεσάο, για τους οπαδούς της ήταν υπερομάδα στις τελειώματα της 10ετίας του ’40. Σε κάθε παιχνίδι μια ασυναγώνιστη επιθετική γραμμή με Αντεμίρ, Φριάκα, Τσίκο και Ζαΐρ. Είχαν μέσο όρο πάνω από τέσσερα γκολ και στην τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1950, που γινόταν στη Βραζιλία, είχαν συντρίψει 7-1 την Ισπανία, 6-1 τη Σουηδία και πια χρειάζονταν μόνο το βαθμό της ισοπαλίας στη μονομαχία με την Ουρουγουάη, μπροστά σε 200.000 φίλους τους στο ιερό Μαρακανά για να πανηγυρίσουν τον πρώτο Παγκόσμιο τιτλο.

Η κατάκτηση του Κυπέλλου έμοιαζε ως η καλύτερη ευκαιρία για ένα έθνος που είχε προσφάτως επανακτήσει τη δημοκρατία του ύστερα από δεκαπέντε χρόνια δικτατορίας, να ορθώσει ξανά το ανάστημα του και να νοιώσει περήφανο για το ποδόσφαιρο που το λατρεύει σαν θρησκεία. Προηγήθηκαν οι Βραζιλιάνοι με τον Φριάκα, όμως ο Σκιαφίνο ισοφάρισε και ο Αλτσίδες Γκίτζια  άπλωσε νεκρική σιγή στο Μαρακανά. «Κάθε έθνος έχει τη δική του εθνική καταστροφή, σαν τη Χιροσίμα στην Ιαπωνία. Η δική μας Χιροσίμα ήταν η ήττα από την Ουρουγουάη το 1950». Με αυτήν τη φράση ο περίφημος Βραζιλιάνος δημοσιογράφος Νέλσον Ροντρίγκεζ είχε αποδώσει το Βατερλώ της Σελεσάο. Το σφύριγμα της λήξης βρήκε χιλιάδες Βραζιλιάνους να κλαίνε στις κερκίδες και εκατομμύρια να θρηνούν.

Δύο οπαδοί αυτοκτόνησαν πέφτοντας από τις κερκίδες και δεκάδες άλλοι έβαλαν τέλος στη ζωή τους. Ένας μικρός που οι φίλοι του αποκαλούσαν Πελέ, πλησίασε τότε τον δακρυσμένο πατέρα του και του υποσχέθηκε: Μην κλαις, εγώ θα σου φέρω ένα Μουντιάλ. Και του έφερε τρία! Οι Βραζιλιάνοι από τότε έχουν κατακτήσει 5 Παγκόσμια Κύπελλα, εκείνο όμως που χάθηκε έτσι αναπάντεχα στο Ρίο δεν το ξεχνούν και τους πονάει ακόμα! Και το κάζο έγινε το θρυλικό «Μαρακανάζο». Κι έφυγε κι αυτό και οι καιροί μαζί του και πέρασαν τα χρόνια και ένα βράδυ, που το φεγγάρι δεν βγήκε, η Εθνική Βραζιλίας έπαιξε απέναντι στους Γερμανούς στο στάδιο Μινεϊράο του Μπέλο Οριζόντε και τότε κάποιοι ξέχασαν την ήττα από την Ουρουγουάη και άρχισαν να μετρούν τα γκολ των Γερμανών: 7-1! Η μεγαλύτερη και πιο εξευτελιστική ήττα της ιστορίας της Εθνικής Βραζιλίας! Δυο «Βατερλώ» μέσα σε 60 χρόνια. Δεν είναι λίγα….

Το θαύμα της Βέρνης και το τέλος των Μαγυάρων

Κι αφού περάσαμε στα πεδία των μαχών του ποδοσφαίρου δεν πρέπει να ξεχνάμε την ήττα των Ούγγρων από τους Γερμανούς το 1954. Τι είχε γίνει τότε; Τα κανόνια του Πολέμου είχαν σιωπήσει στην Ευρώπη σχεδόν 10 χρόνια πριν και το ποδόσφαιρο ήταν η βαλβίδα εκτόνωσης της τεστοστερόνης των πολιτικών… Οι τελικοί αγώνες του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1954 έγινε στην Ελβετία, μια χώρα που τον μόνο πόλεμο που γνώρισε ήταν εκείνος για το πόσες τρύπες έχουν τα τυριά της κι αν οι κούκοι δείχνουν την ώρα σωστά… Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1954 ήταν το πρώτο που μεταδόθηκε ζωντανά, αφού το πανευρωπαϊκό δίκτυο «Eurovision» είχε δημιουργηθεί έναν χρόνο νωρίτερα. Στον τελικό έφθασε το απόλυτο φαβορί: Η Εθνική Ουγγαρίας του Φέρεντς Πούσκας, του Λόραντ, του Χιντεγκούτι του Κότσις. Κι αν σήμερα αυτά τα ονόματα δεν λένε τίποτα σε πολλούς να πούμε ότι Πούσκας τότε ήταν ό,τι είναι Μέσι σήμερα και Κότσις ό,τι Ρονάλτο, χωρίς υπερβολές! Αντίπαλος των θρύλων του μαγυάρικου ποδοσφαίρου, η Δυτική Γερμανία κάποιων Φριτς Βάλτερ και Χέλμουντ Ραν.

Η υπερομάδα της εθνικής Ουγγαρίας τη δεκαετία του ’50 σημάδεψε μία ολόκληρη εποχή. Η νίκη της στο «Γουέμπλεϊ» επί της Αγγλίας με 7-1 τρόμαξε τον ποδοσφαιρικό κόσμο! Οι Ούγγροι μέσα σε έξι χρόνια ηττήθηκαν μόνο μια φορά, αλλά αυτή η φορά ήταν η μοιραία. Τελικός λοιπόν και οι Γερμανοί σκέπτονταν το πρόσφατα αποτελέσματα των Ούγγρων και λύγιζαν τα πόδια τους. Ο Πούσκας άνοιξε το σκορ και ο Τσίμπορ είχε πετύχει το 2-0 στο 8′. Και οι Γερμανοί άρχισαν να παίρνουν μπρος. Ο Μαξ Μόρλοκ μείωσε σε 2-1 και ο Χέλμουτ Ραν ισοφάρισε. Το γκολ της νίκης ήρθε ξανά από τον Ραν. Κι όλα γίναν όπως τα είχε προετοιμάσει η μοίρα: Οι Ούγγροι βούλιαξαν στο Βατερλώ τους κι ούτε που ξαναείδαν τελικό Μουντιάλ κι οι Γερμανοί μέτρησαν από τότε τέσσερα Παγκόσμια Κύπελλα.

Διαβάστε επίσης: Βραζιλία - Ιταλία 25 χρόνια μετά: Αναβιώνει ο θρυλικός τελικός του 1994

Αν αυτό δεν ήταν «Βατερλώ», ποιο ήταν; Η Ρεμοντάδα, ας πούμε; Τότε που η Παρί Σεν Ζερμέν είχε νικήσει τη Μπαρτσελόνα 4-0 στο Champions League και αποκλείστηκε με 6-1; Όχι αυτό δεν ήταν Βατερλώ. Βατερλώ - και μάλιστα επί τρία - μπορείς να πεις τις ήττες των Ολλανδών σε τρεις τελικούς Μουντιάλ. Αυτές, ναι! Όπως και να ‘ναι τα «Βατερλώ» παραμονεύουν και οι Μεγάλοι Ναπολέοντες μέσα σε λίγην ώρα μικραίνουν. Προσοχή και μελέτη στην Ιστορία!