Ιράν: Ιστορίες μίσους και αναρχίας – Από τον Σάχη, που συμβούλευε να φορούν μίνι οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία στο απάνθρωπο θεοκρατικό καθεστώς

Ιράν, μια χώρα πλημμυρισμενη από ιστορίες μίσους και αναρχίας – Από τον Σάχη Ρεζά Παχλαβί, που συμβούλευε να τον βασιλιά Φαϊζάλ να φορούν μίνι φούστες οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία, στο απάνθρωπο θεοκρατικό καθεστώς που σκοτώνει για μια επαναστατημένη μπούκλα! 

Τον πέρση ποιητή Σααντί κάποιοι θα τον θυμούνται από τα Χτυποκάρδια στο Θρανίο του Σακελάριου και την ερωτική εξομολόγηση του Γιώργου Κωνσταντίνου στην Αλίκη Βουγιουκλάκη: «Αγάπη μου αγάπη μου…».

Όμως ο Σααντί είναι ένα κομμάτι της ιστορίας της Περσίας, της Περσίας που χρόνια τώρα έχει αλλάξει το όνομά της σε Ιράν και που ποτέ δεν έχει πάψει να σπαράσσεται από τρικυμίες και καταιγίδες· και που χρόνια τώρα δεν υπάρχει εβδομάδα, που να μην είναι πρωτοσέλιδο στις μεγάλες εφημερίδες του κόσμου.

Έχει γράψει ο Σααντί: «Η υπερβολή της αυστηρότητας γεννά το μίσος, η υπερβολή της επιείκειας αδυνατίζει την εξουσία». Και δεν πάνε λίγες εβδομάδες από τότε που αυτή η «υπερβολή της αυστηρότητας» έστειλε στον Αλάχ ένα κορίτσι 22 χρονών και στην Τεχεράνη άναψε (πάλι) τη φωτιά της αμφισβήτησης και της επανάστασης.
Και η Δύση παρακολουθεί από μακριά σαν το σαρκοβόρο όρνεο, όπως έκανε πάντα, διαβάζοντας όμως με περισσή σπουδή, αλλά και ενθουσιασμό στίχους του Σααντί: «Εσύ που δεν λυπάσαι για τους άλλους που υποφέρουν/ δεν δικαιούσαι να αποκαλείσαι άνθρωπος». Μαχσά Αμινί, το νεότερο κομμάτι της ιστορίας του Ιράν.

Πριν από δυο χρόνια ήταν ο Κασέμ Σουλεϊμανί, ο στρατοκόπος ήρωας των Ιρανών, ο υποστράτηγος και διοικητής των ειδικών δυνάμεων αλ-Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης, που δολοφονήθηκε από drone της πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ και «έβγαλε» τον λαό στους δρόμους. Την ίδια χρονιά ακούστηκε η κραυγή της Ναζανίν Ζαγκάρι Ράτκλιφ, της κρατούμενης από το θεοκρατικό καθεστώς που για την ελευθερία της η Βρετανία πλήρωσε 393,8 εκατομμύρια λίρες.
Και «χθες», η Μαχσά Αμινί, που είχε συλληφθεί γιατί είχε «χαλαρή μαντίλα» και μια τούφα από τα μαλλιά της επαναστατούσε, και η Μαχσά Αμινί δεν είδε ξανά το φως του ήλιου. Κι από τότε οι Ιρανές κόβουν τα μαλλιά τους και το Ιράν ξανά πρωτοσέλιδο.

Από πού ν' αρχίσεις;

Κι αν θέλαμε να καλπάσουμε γρήγορα στα υψίπεδα της ιστορίας του Ιράν θα προσπερνούσαμε την προ-ισλαμική αρχαία περίοδο (περίπου 559 π.Χ. έως το 651 μ.Χ.), την ισλαμική εποχή (651 μ.Χ. έως 1800 μ.Χ.) και τη παλαιά σύγχρονη εποχή, που ορίζεται από την επαφή της με τη δυτική νεωτερικότητα από το 1800 περίπου και θα φθάσουμε ασθμαίνοντες στα χρόνια τα «τωρινά».

Κι ας πάμε βήμα βήμα στα μονοπάτια των ιστορικών αλλαγών στην Περσία, που στα σπάνια γαληνεμένα πρωινά, η σκιά των Αχαιμενιδών απλώνεται πάνω από τη χώρα σαν δροσερό παραμύθι…

1921: Ο Ρεζά Χαν, στρατιωτικός της Ταξιαρχίας των Κοζάκων της Περσίας, αυτοονομάζεται Σάχης της Περσίας μετά την επιτυχή διοργάνωση πραξικοπήματος κατά της κυβέρνησης της δυναστείας των Κατζάρ (Qajar). Αρχίζει φιλόδοξη εκστρατεία εκσυγχρονισμού της χώρας. Μεταξύ άλλων σχεδίων, ελπίζει να αναπτύξει ένα εθνικό δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης, να οικοδομήσει ένα εθνικό σιδηροδρομικό σύστημα και να βελτιώσει την υγειονομική περίθαλψη.
1925: Ο Αχμάντ Σαχ, ο τελευταίος ηγέτης της δυναστείας των Κατζάρ, καθαιρείται και η συνέλευση ψηφίζει τον Ρεζά Χαν (που είχε υιοθετήσει το επίθετο Παχλαβί) ως νέο Σάχη της Περσίας.

1926: Ο Ρεζά Χαν Παχλαβί στέφεται, σηματοδοτώντας την έναρξη της δυναστείας των Παχλεβί. Ο μεγαλύτερος γιος του σάχη, Μοχαμάντ Ρεζά, ονομάστηκε διάδοχος.

1935: Το Ιράν υιοθετείται πλέον ως η επίσημη ονομασία της χώρας

1941: Αν και ο Ρεζά Χαν ανακηρύσσει το Ιράν ουδέτερο κράτος κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι ελεγχόμενες από τη Βρετανία πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό από γερμανούς μηχανικούς και τεχνικούς και ο Χαν αρνείται να τους εκδιώξει, παρά το αίτημα της Βρετανίας. Τον Σεπτέμβριο του 1941, μετά τη βρετανική και σοβιετική κατοχή του δυτικού Ιράν, ο Ρεζά Χαν εξαναγκάζεται να φύγει από την εξουσία. Στον θρόνο τον διαδέχεται ο γιος του, Μοχαμάντ Ρέζα Σαχ Παχλαβί.

1949: Μια απόπειρα δολοφονίας του Σάχη, που αποδίδεται στο φιλοσοβιετικό κόμμα Τουντέχ, οδηγεί σε επέκταση των συνταγματικών εξουσιών του Μοχαμάντ Ρέζα Σαχ Παχλαβί.

1951: Ο εθνικιστής πρωθυπουργός Μοχάμεντ Μοσαντέκ επιχειρεί να εθνικοποιήσει τη βρετανική πετρελαϊκή βιομηχανία. Ο Σάχης εναντιώνεται στον Μοσαντέκ και προσπαθεί να τον απομακρύνει από την εξουσία, με αποτέλεσμα ο Σάχης να είναι εκείνος που θα εγκαταλείψει το Ιράν.

1953: Ο Σάχης επιστρέφει στο Ιράν, όταν ο στρατηγός Fazlollah Zahedi - με την υποστήριξη της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών - ανατρέπει τον Μοσαντέκ με πραξικόπημα.

1957: Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων, αξιωματικοί των πληροφοριών των ΗΠΑ και του Ισραήλ συνεργάζονται με το Ιράν για να δημιουργήσουν τη SAVAK, την ιρανική οργάνωση πληροφοριών που αργότερα κατηγορήθηκε για βασανιστήρια και εκτελέσεις χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων.

1963: Ο σάχης αρχίζει τη «Λευκή Επανάσταση», μια επιθετική εκστρατεία κοινωνικής και οικονομικής εκδυτικοποίησης, που αντιμετωπίζεται από έντονη λαϊκή αντίθεση. Ο δημοφιλής εθνικιστής μουλάς Αγιατολάχ Χομεϊνί συλλαμβάνεται. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο σάχης στηρίζεται στη SAVAK για να καταπνίξει επαναστατικές κινήσεις.

1976: Με μια σειρά μεταρρυθμίσεων που αποξενώνουν τον λαό του, ο σάχης αντικαθιστά το ισλαμικό ημερολόγιο με το «αυτοκρατορικό» ημερολόγιο, αρχίζοντας με την ίδρυση της Περσικής Αυτοκρατορίας. Οι αντιδράσεις κορυφώνονται.

1978: Οι Ιρανοί βγαίνουν στους δρόμους· μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες σηματοδοτούν διαμαρτυρίες για την αυταρχική διακυβέρνηση του σάχη. Σε απάντηση, ο Ρεζά Παχλεβί επιβάλλει στρατιωτικό νόμο.

1979 - 16 Ιανουαρίου: Ο σάχης εγκαταλείπει το Ιράν εν μέσω εντεινόμενων αναταραχών.
1 Φεβρουαρίου: Ο ισλαμιστής εθνικιστής Αγιατολάχ Χομεϊνί επιστρέφει στο Ιράν από τη Γαλλία, όπου εξορίστηκε για την πολεμική του προς το καθεστώς του Σάχη.

1 Απριλίου: Υπό την καθοδήγηση του Αγιατολάχ Χομεϊνί, το Ιράν ανακηρύσσεται θεοκρατική δημοκρατία με γνώμονα τις ισλαμικές αρχές και διεξάγεται δημοψήφισμα για την ονομασία του σε Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.
4 Νοεμβρίου: Ισλαμιστές φοιτητές εισβάλλουν στην Πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τεχεράνη, συλλαμβάνοντας ομήρους 52 αμερικανούς υπαλλήλους και απαιτούν από τον Σάχη να επιστρέψει για να δικαστεί στο Ιράν· ο Αγιατολάχ Χομεϊνί επικροτεί τις ενέργειές τους. Η κατάσταση ομηρίας πυροδοτεί κρίση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν.

1980 – Απρίλιος: Το Ιράν και οι Ηνωμένες Πολιτείες διακόπτουν τις διπλωματικές τους σχέσεις λόγω της Κρίσης των Ομήρων και η Πρεσβεία των ΗΠΑ γίνεται χώρος εκπαίδευσης για το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης.
Ιούλιος: Ο σάχης Ρεζά Παχλεβί πεθαίνει εξόριστος στην Αίγυπτο.
Σεπτέμβριος: Το Ιράκ εισβάλλει στο Ιράν έπειτα από χρόνια διαφωνιών σχετικά με διεκδίκηση εδαφών. Όταν ο Ιρακινός Πρόεδρος Σαντάμ Χουσεΐν δημοσιοποιεί την πρόθεσή του να διεκδικήσει ξανά το Σατ αλ Αράμπ, αρχίζει οκταετής πόλεμος.

1981: Μετά διαπραγματεύσεις και με τη μεσολάβηση της Αλγερίας, οι αμερικανοί όμηροι απελευθερώνονται έπειτα από 444 ημέρες αιχμαλωσίας!

1985: Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να πουλήσουν κρυφά όπλα στο Ιράν, παραβιάζοντας έτσι το εμπάργκο, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση επτά Αμερικανών ομήρων που κρατούνται στον Λίβανο από μαχητές που υποστηρίζονται από το Ιράν· έρευνα αποκάλυψε ότι τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν από την πώληση των όπλων διατέθηκαν για τη χρηματοδότηση των ανταρτών Κόντρας της Νικαράγουας. Το σκάνδαλο Ιράν-Κόντρας είναι κάτι σαν το Γουότεργκέιτ.

1988 - Ιούλιος : Πλοίο του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, το USS Vincennes, καταρρίπτει ιρανικό επιβατικό αεροπλάνο, σκοτώνοντας και τους 290 επιβαίνοντες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αργότερα ζητούν συγγνώμη και συμφωνούν για οικονομική αποζημίωση στις οικογένειες των θυμάτων, δικαιολογώντας την πράξη, ότι το αεροσκάφος παραγνωρίστηκε ως στρατιωτικό.
Αύγουστος: Το Ιράν αποδέχεται το ψήφισμα 598 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που επιβάλει κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ.

1989 – Φεβρουάριος: Το βιβλίο του Βρετανο-Ινδού συγγραφέα Σαλμάν Ρούσντι «Οι Σατανικοί Στίχοι» προκαλεί σάλο στους φονταμενταλιστές μουσουλμάνους και ο Αγιατολάχ Χομεϊνί εκδίδει φετφά (θρησκευτικό διάταγμα) για τον συγγραφέα, λέγοντας ότι το βιβλίο του είναι «βλάσφημο κατά του Ισλάμ». Ο Χομεϊνί καλεί όλους τους «ζηλωτές μουσουλμάνους» να σκοτώσουν τον Ρούσντι, επικηρύσσοντάς τον για 3 εκατ. δολάρια!

Ιούνιος: Ο Χομεϊνί πεθαίνει. Ένα εκλεγμένο σώμα ανώτερων κληρικών - η Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων - επιλέγει τον απερχόμενο πρόεδρο της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Αλί Χαμενεΐ, για να διαδεχθεί τον Χομεϊνί ως εθνικό θρησκευτικό ηγέτη.
Αύγουστος: Ο Αλί Ακμπάρ Ραφσαντζάνι, ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης, γίνεται πρόεδρος.

1995: Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλλουν πετρελαϊκές και εμπορικές κυρώσεις στο Ιράν, κατηγορώντας τη χώρα ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία, διαπράττει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επιδιώκει να σαμποτάρει την αραβο-ισραηλινή ειρηνευτική διαδικασία.

1997: Ο Αλί Μοχαμάντ Χαταμί Αρντακανί εκλέγεται στην προεδρία με μια συντριπτική νίκη εν μέσω των υποσχέσεών του για πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.

2002: Στην ομιλία του ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζορτζ Μπους αναφέρεται στο Ιράν ως μέρος ενός «άξονα του κακού», λέγοντας ότι, η χώρα διαθέτει όπλα μαζικής καταστροφής. Η ομιλία αντιμετωπίζεται με οργή στο Ιράν. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Καμάλ Χαραζί απαντά χαρακτηρίζοντας τα σχόλια του Προέδρου Μπους «αλαζονικά» και λέγοντας ότι το Ιράν τα ακούει ως «παρέμβαση στις εσωτερικές του υποθέσεις».

2003: Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας λέει ότι το Ιράν παραδέχεται την παραγωγή πλουτωνίου, αλλά ο οργανισμός λέει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι το Ιράν αναπτύσσει πυρηνικά όπλα.

2004: Οι Συντηρητικοί ανακτούν τον έλεγχο του κοινοβουλίου του Ιράν μετά από αμφιλεγόμενες εκλογές που μποϊκοτάρονταν από τους μεταρρυθμιστές. Η κυβέρνηση του Ιράν λέει ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο επανέναρξης του πυρηνικού του προγράμματος.

2005: Ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο σκληροπυρηνικός ισλαμιστής δήμαρχος της Τεχεράνης, ο οποίος έκανε εκστρατεία ως υπέρμαχος των φτωχών και δεσμεύτηκε να επιστρέψει στις αξίες της επανάστασης του 1979, νικά έναν από τους μεγαλύτερους πολιτικούς του Ιράν, τον Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί, στις προεδρικές εκλογές.

2006: Ο Αχμαντινετζάντ στέλνει επιστολή στον πρόεδρο Μπους ζητώντας τρόπους για να αμβλυνθούν οι εντάσεις σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αλλά συνεχίζει να αψηφά τις προθεσμίες του ΟΗΕ για να σταματήσει τις δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου. 

2007: Ο Αχμαντινετζάντ επισκέπτεται τις Ηνωμένες Πολιτείες και κατηγορεί το Ισραήλ για κατοχή στην Παλαιστίνη και ρατσισμό κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοινώνουν νέες οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν με στόχο να επηρεάσουν τον στρατό της χώρας και να σταματήσουν το αμφισβητούμενο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

2009: Ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ ανακηρύσσεται νικητής στις προεδρικές εκλογές, πυροδοτώντας διαμαρτυρίες από υποστηρικτές του υποψηφίου Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί.

2010: Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επιβάλλει τον τέταρτο γύρο κυρώσεων κατά του Ιράν λόγω του πυρηνικού του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων αυστηρότερων οικονομικών περιορισμών και διευρυμένου εμπάργκο όπλων.
2012: Τίθεται σε ισχύ το μποϊκοτάζ της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου.
2013: Ο υποστηριζόμενος από τους μεταρρυθμιστές κληρικός Χασάν Ροχανί κερδίζει τις προεδρικές εκλογές.
2016: Σοβαρό ρήγμα στις σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία μετά την εκτέλεση του κορυφαίου σιίτη κληρικού Nimr al-Nimr. Πλήθος πυρπόλησε την πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη.
2017: Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώνονται έπειτα από συντονισμένες επιθέσεις στο κοινοβούλιο και στο ιερό του Αγιατολάχ Χομεϊνί. Το Ισλαμικό Κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη.
2018: Ένοπλοι ανοίγουν πυρ στη διάρκεια στρατιωτικής παρέλαση στο Ahvaz στην επαρχία Khuzestan, η οποία έχει μεγάλο αραβικό πληθυσμό. Μια αραβική εθνικιστική οργάνωση και η τζιχαντιστική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος αναλαμβάνουν αμφότερες την ευθύνη για την επίθεση, κατά την οποία σκοτώθηκαν 25 άνθρωποι.
2019: Πλημμύρες προκαλούν εκτεταμένες ζημιές σε ολόκληρη τη χώρα, αφήνοντας πίσω τους τουλάχιστον 70 νεκρούς. Οι εντάσεις αυξάνονται καθώς οι ΗΠΑ κατηγορούν το Ιράν ότι επιτέθηκε σε πετρελαιοφόρα στον Περσικό Κόλπο, κάτι που η Τεχεράνη αρνείται. Η αύξηση της τιμής των καυσίμων προκαλεί μαζικές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Περισσότεροι από 100 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους.

2020: Ο στρατιωτικός ηγέτης Κασέμ Σολεϊμανί, υποστράτηγος και διοικητής των ειδικών δυνάμεων αλ-Κουντς των Φρουρών της Επανάστασης, σκοτώνεται από αεροπορική επιδρομή των ΗΠΑ στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης, προκαλώντας ιρανικές απειλές για αντίποινα.
Και οι Ιστορία δεν σε αφήνει ποτέ να ξαποστάσεις στο Ιράν.

«Αδελφέ μου, εκσυγχρονίσου»

Και κάποια παραλειπόμενα που πέρασαν στις υποσημειώσεις των κεφαλαίων της Ιστορίας για την Περσία που έγινε Ιράν...Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Σάχης Ρεζά Παχλαβί, έστειλε μια σειρά επιστολών στον βασιλιά Φαϊζάλ της Σαουδικής Αραβίας, προτρέποντάς τον να εκσυγχρονίσει τη χώρα του: «Σε παρακαλώ, αδελφέ μου, εκσυγχρονίσου. Ανοίξτε τη χώρα σας. Κάντε τα σχολεία μικτά γυναίκες και άνδρες. Αφήστε τις γυναίκες να φορούν μίνι φούστες. Να έχετε ντίσκο. Να είσαι μοντέρνος. Διαφορετικά, δεν μπορώ να εγγυηθώ ότι θα μείνεις στον θρόνο σου».

Σε απάντηση, ο βασιλιάς Φαϊζάλ έγραψε: «Μεγαλειότατε, εκτιμώ τη συμβουλή σας. Σας υπενθυμίζω ότι δεν είστε ο Σάχης της Γαλλίας. Δεν κυβερνάτε από τα Ηλύσια Πεδία. Είστε στο Ιράν. Ο πληθυσμός σας είναι 90% μουσουλμάνοι. Σε παρακαλώ μην το ξεχνάς». Ο Σάχης όταν το θυμήθηκε ήταν αργά!
«Πέθανε! Πέθανε! Σπάσε τις αλυσίδες που σε κρατούν δέσμιο στον κόσμο της εξάρτησης», γράφει ο ποιητής Μελβάνα Τζελαλαντίν Μωχαμέντ Μπαλκί, γνωστός ως Ρουμί. Και οι Ιρανοί φαίνεται ότι τον διαβάζουν…

Ιράν 2022: Αγώνες με αμφίβολες νίκες και ήττες, δύναμη μέσα από την αδυναμία, μοναξιά και συνοδοιπορία…
Ιράν 2022 και ο Θεός – ο Αλάχ – να βάλει το χέρι του