Ναύαρχος Βότσης: Πώς ο Υδραίος βύθισε το ανίκητο τουρκικό θωρηκτό και άνοιξε το δρόμο για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης

Η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Έλληνες πριν από 111 χρόνια αποτελεί ένα έπος για τη σύγχρονη Ελληνική ιστορία και το Ελληνικό Έθνος που αν μέσω των γεγονότων των δύο Βαλκανικών πολέμων 1912-1913 παίζει καθοριστικό ρόλο για την ανακατάληψη όλης της Μακεδονίας και της Βόρειας Ελλάδας. Πολλά έχουν γραφτεί από έγκριτους ιστορικούς για το ρόλο των ξένων δυνάμεων, για την υποδειγματική οργάνωση του ελληνικού στρατού και τους μπροστάρηδες της απελευθέρωσης της «νύφης του Θερμαϊκού».

Λίγα 24 ωρα νωρίτερα είχαν απελευθερωθεί από τους Τούρκους η Ελασσόνα, η Πρέβεζα, τα Γιαννιτσά, τα Ιωάννινα, τα Γρεβενά, η Κοζάνη, η Κατερίνη και άλλες πόλεις. Τα ντοκουμέντα και οι αναφορές από επίσημες πηγές συμφωνούν πως η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Έλληνες προηγήθηκε κατά μία ή δύο ημέρες ίσως και λίγες ώρες από τη μεγάλη επίθεση που ετοίμαζαν οι Βούλγαροι οι οποίοι ωστόσο έχασαν πολύτιμο χρόνο στη μεγάλη ιδέα για να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη.

Ο πιο σημαντικός Οκτώβριος της Ελληνικής ιστορίας

Ο Οκτώβριος του 1912 είναι από τους πιο σημαντικούς - αν όχι ο σημαντικότερος - στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Ο Ελληνικός στρατός με την πειθαρχία και την ταχύτητα που κινήθηκε έδωσε τη χαριστική βολή στους Τούρκους που κατέρρεαν μαζί με την πάλε ποτέ ισχυρή Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παράλληλα υπήρχε χρόνος για να αντιμετωπίζονται σε όλα τα μέτωπα οι Βούλγαροι που από το 1913 άλλαξαν στάση και στράφηκαν εναντίον των Ελλήνων. Επιχειρούσαν να εκμεταλλευτούν και να κατακτήσουν όσα πιο πολλά εδάφη μπορούσαν μεταξύ αυτών και η Θεσσαλονίκη.

Ο πόλεμος που έχασαν Τουρκία και Βουλγαρία

Αξίζει να αναφερθεί πως οι Βαλκανικοί πόλεμοι ήταν δύο πόλεμοι που έγιναν στα Βαλκάνια τα έτη 1912-1913. Τέσσερα βαλκανικά κράτη (Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία) νίκησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον πρώτο πόλεμο. Η Βουλγαρία με την αλλαγή στάση της έναντι της Ελλάδας ηττήθηκε και αυτή στον δεύτερο Βαλκανικό πόλεμο του 1913. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχασε το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειάς της στην Ευρώπη και συγκεκριμένα μέχρι τα δυτικά του ποταμού Έβρου.

Ο σημαντικός ρόλος του ναυτικού

Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές το ελληνικό ναυτικό έπαιξε καθοριστικό ρόλο για τρεις λόγους:

• Ο πρώτος ήταν ότι αντιπροσώπευε τη βαριά ιστορία και τη διαχρονικά ισχυρή φήμη των Ελλήνων ως κυρίαρχοι στη θάλασσα και ειδικά στο Αιγαίο. 
• Ο δεύτερος ήταν ότι νίκησε κατά κράτος τους Τούρκους στα νησιά του βορείου Αιγαίου όπως η Λήμνος, η Σαμοθράκη, η Θάσος, ο Άι Στράτης, η Τένεδος και η Ίμβρος που απελευθερώθηκαν μεταξύ 10 και 20 Οκτωβρίου 1912. Βέβαια η Ίμβρος και η Τένεδος χάθηκαν μετά την εθνική καταστροφή του 1922.
• Ο τρίτος ήταν σημαντική η υποστήριξη και ο ανεφοδιασμός του στρατού ξηράς που παράλληλα έκανε την προέλαση του σε όλη τη Μακεδονία.

Κυρίαρχο το Ελληνικό Ναυτικό

Όλα τα προαναφερθέντα αποτελούσαν αποτρεπτικά και προς τους Βουλγάρους αλλά και τους Σέρβους να κάνουν σχέδια για διεκδικήσεις στο αρχιπέλαγος. 

Ο άθλος του Υδραίου Βότση

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Υδραίου ναυάρχου Νικολάου Βότση δισέγγονος του Γεωργίου Κουντουριώτη. Ήταν διοικητής στο Τορπιλοβόλο 11 του ελληνικού ναυτικού. Ηταν ένα μικρό σκαρί γερμανικής κατασκευής (1896). Η μεγάλη αυτή μορφή μπήκε στο πάνθεων των ηρώων με το κατόρθωμα του να τορπιλίσει το θωρηκτό καμάρι του τουρκικού στόλου «Φετίχ Μπουλέντ» που μέχρι τότε θεωρούνταν ανίκητο. Μέχρι τότε επίσης ήταν η πιο θεαματικό χτύπημα των Ελλήνων στη θάλασσα. Ηταν το δεύτερο θωρηκτό που έχαναν οι Τούρκοι μέσα σε λίγο διάστημα διότι οι Ιταλοί βύθισαν το «Ανβάλα» στο λιμάνι της Βηρυττού, ενώ άλλα δύο είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές στον Εύξεινο Πόντο.

Δύο τορπίλες βύθισαν το καμάρι των Τούρκων

Το βράδυ της 18ης Οκτωβρίου 1912  ο Νίκος Βότσης χτύπησε το «Φετίχ Μπουλέντ» με δύο τορπίλες μέσα στο τουρκοκρατούμενο έως τότε λιμάνι της Θεσσαλονίκης προκαλώντας πανικό στους Τούρκους. Μία ακόμα τορπίλη (η τρίτη κατά σειρά δε βρήκε το στόχο της καθώς σύμφωνα με το Ναύαρχο Βότση χτύπησε στην προκυμαία). Μέχρι σήμερα οι 220 αξιωματικοί και ναύτες του τουρκικού θωρηκτού θεωρούνται αγνοούμενοι αν και ορισμένοι εικάζεται πως μπορεί να σώθηκαν αλλά υποχώρησαν μαζί με όλο το στράτευμα.

Το ευτράπελο της επίθεσης

Το ευτράπελο που περιγράφεται από ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής και επιβεβαιώνει κατά το ήμισυ ο ίδιος ο Νικόλαος Βότσης στην επιστολή του προς τη Διοίκηση του Ναυτικού, ήταν πως λίγα λεπτά μετά τη βύθιση του τουρκικού θωρηκτού στο ελληνικό πλοίο ξέσπασαν ζητωκραυγές αλλά οι πολυβολητές του Τορπιλοβόλου 11 ζήτησαν από τον Βότση να βάλουν τη δική τους υπογραφή στο έπος και να γίνουν μέρος της ιστορίας.

Βολή και στο Καραμπουρνούς

Ζήτησαν από το διοικητή τους να τους επιτρέψει να ρίξουν μία κανονιά προς το Καραμπουρνούς που ήταν το διοικητήριο του λιμανιού, υπήρχαν αποθήκες πυρομαχικών αλλά και δυνατοί προβολείς που όμως δε μπόρεσαν να φωτίσουν το μικρό ελληνικό σκάφος με το γενναίο πλήρωμα και το θρυλικό ναύαρχο. Ο Βότσης παρά την αρχική του άρνηση έδωσε την άδεια στους πυροβολητές οι οποίοι μετά από στόχευση έριξαν μία βολή από απόσταση 2,5 χιλιομέτρων. Δευτερόλεπτα μετά ακούστηκε δυνατός κρότος αλλά δεν εξακριβώθηκε ποτέ εάν βρήκε το στόχο της. 

Μετά τη βύθιση του «Φετίχ Μπουλέντ» παρέδωσαν τη Θεσσαλονίκη

Η βύθιση του θωρηκτού «Φετίχ Μπουλέντ» έσπασε το ηθικό των Τούρκων οι οποίοι λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν χάσει και το δεύτερο θωρηκτό τους στην ανατολική Μεσόγειο με χτύπημα των Ιταλών. Έξι ημέρες αργότερα από τη βύθιση του «Φετίχ Μπουλέντ» στις 24 Οκτωβρίου 1912 οι Τούρκοι υπέγραψαν με τον ελληνικό στρατό το πρώτο πρωτόκολλο παράδοσης. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε σε νέα ρήξη στο τουρκικό στράτευμα επιτείνοντας το χάσμα, τον πανικό και την υποχώρηση του τουρκικού στρατού μέχρι και την παράδοση της Θεσσαλονίκης στις 27 Οκτωβρίου 1912 που μέχρι σήμερα θεωρείται μία κορυφαία στιγμή της ελληνικής ιστορίας. Πριν από το έπος του 1940 η κατάληψη της πρωτεύουσας της Μακεδονίας ήταν η κορυφαία Εθνική επέτειος εκτός από την 25η Μαρτίου.

Βυθομετρούσαν στις εκβολές του Αξιού

Το εγχείρημα του Βότση είχε τεράστια σημασία. Ορμητήριο του ήταν η παραλία Κατερίνης που μόλις είχε απελευθερωθεί λίγες ώρες νωρίτερα. Πέρασε με επιτυχία τα αβαθή σημεία στις εκβολές του Αξιού, το ναρκοθετημένο σημείο του λιμανιού της Θεσσαλονίκης καθώς και το σημείο που ήταν οι προβολείς του Καραμπουρνούς. Για αυτό είχε διατάξει να βολίζουν (σ.σ. βυθομέτρηση με βολίδα) τον γιαλό, για να μην πέσουν σε ξέρα. Την ευθύνη του βολίσματος είχε ο ακούσιος πλοηγός Βλαχόπουλος. Μόλις ολοκλήρωσε την αποστολή του επέστρεψε στον όρμο της Κατερίνης και βοήθησε στον ανεφοδιασμό του στρατού.

Ντοκουμέντο: Τα όσα έγραψε ο Βότσης στην ιστορική αναφορά του

Η ιστορική επιστολή του Νίκου Βότση προς τον διοικητή του ελληνικού στόλου Ναύαρχο Κουντουριώτη είναι χαρακτηριστική των όσων διαδραματίστηκαν και τεκμηριώνονται με τον πλέον επίσημο τρόπο:

«Το Καραμπουρνού εφώτιζε συνεχώς τη θάλασσα δια των προβολέων του αλλά εμείς περάσαμε απαρατήρητοι μεταξύ Καραβοφάναρου και Βαρδαρίου. Κατόπιν έφτασα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και στις 11:20 (23:20) άνευ αμφιδοτίας διέκρινα το τουρκικόν θωρηκτόν ανάπρωρον (εστραμμένον) προς τον πνέοντα Β.Α. εις της δυτικήν άκραν του κυμματοθραύστου. Εις την αντίθετην δεξιάν άκρα υπήρχε ρωσικό πλοίο και υποθέτω και άλλα. Εχείρησα ήρεμος, πάντα απαρατήρητος, και κατηύθυνα την πρόωραν προς το μέσον του τουρκικού θωρηκτού. Εξεσφενδόνισα πρώτον την πρωραίαν τορπίλλην στις 11:35 (23:35, 18/10/1912) από αποστάσεως 150 μέτρων. Εστρεψα ολίγον αριστεράν και εξεσφεσνδόνισα την αριστερόν. Τότε ανεπόδισα τότε ολοταχώς όπως απομακρυνθώ από της εκρήξεως. Της πρόωρας του πλοίου μου στρεφούσης ήδη αριστερά εξεσφεσνδόνισα και την του καταστρώματος τορπίλλην ήτις όμως εξέκλινε και εξερράγη μετά τας πρώτας σχεδόν ταυτόχρονας εκρήξεις επί του κυματοθραύστου μετά μεγάλου κρότου που αρχικώς νομίσαμε πως είναι πυροβολισμός εκ της ξηράς. Μετά την πρώτη έκρηξη παρατηρήθηκε κίνησης φώτων στο εχθρικό πλοίο και συρίγματα. Τα διαμερίσματα των αξιωματικών ήσαν φωτισμένα. Η έκρηξη έγινε πρώραθεν της καπνοδόχου και λίγο δεξιά. Καπνός εξήλθεν άφθονος από την καπνοδόχο. Το πλοίον καταφανώς βυθίζεται δια της πρόωρας και κλίνον δεξιά. Εξήλθον ολοταχώς του λιμένος. Διήλθον και πάλι απαρατήρητος και τη στιγμή που βρισκόμουν έναντι του Καραμπουρνούς διέταξα ρίψη βολής του ταχυβόλου 37 από απόσταση 2.500 μέτρων. Την 4η πρωινή (04:00, 19/10/1912) επέστρεψα στην Κατερίνα και παρακολουθήσαμε την αποβίβαση τροφίμων δια τον στρατόν μας.

Νίκος Βότσης».