Tα «αν» της Ιστορίας: πώς οι Ρώσοι έχασαν την ευκαιρία να απαλλάξουν την Ευρώπη από έναν μακελάρη

Tα «αν» δεν έχουν θέση στην Ιστορία. Τώρα, το πώς οι Ρώσοι έχασαν την ευκαιρία να απαλλάξουν την Ευρώπη από έναν μακελάρη, τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, είναι... άλλη ιστορία.

Οι διαταγές της ρωσικής διοίκησης, ήταν: κάθε στρατιώτης της «Μεγάλης Στρατιάς» του Ναπολέοντα έπρεπε να «πνιγεί» στον ποταμό Μπερεζίνα. Και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας να συλληφθεί με κάθε κόστος! «Μπερεζίνα»: στο γαλλικό λεξικό, αυτό το όνομα είναι συνώνυμο με την πλήρη αποτυχία, την καταστροφή· το «Βατερλώ» γράφτηκε τρία χρόνια μετά…

Ήταν τον Νοέμβριο του 1812, στον ποταμό Μπερεζίνα, που ο «Μεγάλη Στρατιά» του Ναπολέοντα αποδεκατίστηκε καθώς υποχωρούσε από τη Ρωσία. Οι Ρώσοι είχαν μια εξαιρετική ευκαιρία να συλλάβουν τον ίδιο τον Αυτοκράτορα και να σταματήσουν τον πόλεμο στην Ευρώπη, αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ. Γιατί;

Παραμονές του χειμώνα, η άλλοτε «Μεγάλη» Στρατιά παρουσίαζε ένα αξιολύπητο θέαμα. Από το μισό εκατομμύριο στρατιώτες, μόνο οι 40.000 παρέμεναν μάχιμοι και πλάι τους σέρνονταν 10.000 τραυματίες- σωστά ράκη.
Οι Γάλλοι προσπάθησαν με όλες τους τις δυνάμεις να ξεφύγουν από την αφιλόξενη χώρα ή, τουλάχιστον, να φτάσουν όπως όπως στα λιθουανικά εδάφη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, όπου μπορούσαν να βασιστούν στην βοήθεια του τοπικού πληθυσμού που δεν έτρεφε και πολλή αγάπη στους Ρώσους. Ωστόσο, ένα φυσικό εμπόδιο, ο ποταμός Μπερεζίνα, βρισκόταν στον δρόμο τους.

Τους καταδίωκαν οι Ρώσοι

Οι τελευταίοι γάλλοι στρατιώτες ένοιωθαν την καυτή ανάσα του μεγάλου όγκου του ρωσικού στρατού που κάλπαζε προς το μέρος τους με επικεφαλής τον Ανώτατο Διοικητή, Στρατάρχη Μιχαήλ Κουτούζοφ. Η Στρατιά του Δούναβη υπό τον ναύαρχο Πάβελ Τσιτσαγκόφ, εν τω μεταξύ, πλησίαζε από τα νότια και η ταξιαρχία του Πίτερ Βιτγκενστάιν από τον βορρά. Τα ρωσικά στρατεύματα σκόπευαν να περικυκλώσουν τον εχθρό, αποκόπτοντας τις οδούς διαφυγής του πέρα από το ποτάμι. Στις 16 Νοεμβρίου, ο Τσιτσαγκόφ κατέλαβε το Μινσκ και, στις 21 Νοεμβρίου, ο Μπορίσοφ τον ποταμό Μπερεζίνα, όπου ο Ναπολέων σχεδίαζε να οργανώσει τη διάβαση του στρατεύματός του.

Το σώμα του στρατάρχη Νικολά Ουντινό, ενός από τους πιο αξιόμαχους σχηματισμούς του γαλλικού στρατού, κατευθύνθηκε αμέσως προς το ποτάμι. Έχοντας υπερεκτιμήσει τη δύναμη του εχθρού, ο Τσιτσαγκόφ άφησε την πόλη Μπορίσοφ και πέρασε στη δυτική όχθη.
Σύντομα, ο ίδιος ο Ναπολέων πλησίασε στο Μπορίσοφ με τις κύριες δυνάμεις του, αλλά αντιμετώπισε δυσκολίες στο να περάσει στην αντίπερα όχθη, που είχε καταληφθεί από τα ρωσικά στρατεύματα.

Ο εύστροφος Ναπολέων κατέφυγε τότε σε ένα τέχνασμα: με εντολή του, στρατιώτες άρχισαν να κατασκευάζουν επιδεικτικά πρόχειρες γέφυρες νότια του Μπορίσοφ, ενώ στην πραγματικότητα διέλευση του κύριου όγκου του στρατεύματος επρόκειτο να πραγματοποιηθεί από τα βόρεια κοντά στο χωριό Στουντιάνκα. Ο Τσιτσαγκόφ τσίμπησε το δόλωμα και κατευθύνθηκε προς το ποτάμι με τις κύριες δυνάμεις του, αφήνοντας μόνο έναν λόχο κοντά στη Στουντιάνκα. Κάποιοι από τους Γάλλους επιτέθηκαν και διέλυσαν τις ελάχιστες ρωσικές δυνάμεις, ενώ άλλοι άρχισαν να κατασκευάζουν τις βασικές γέφυρες.

Όλοι τους χάθηκαν!

Ο συνταγματάρχης Μαρσελέν Μαρμπό θυμόταν αργότερα το έργο των ανδρών του Μηχανικού: «Αυτοί οι γενναίοι στρατιώτες έδειξαν θαυμαστό ηρωισμό! Ρίχτηκαν γυμνοί στα παγωμένα νερά του Μπερεζίνα και εργάστηκαν μέσα σε αυτά συνεχώς επί έξι έως επτά ώρες δίχως μια σταγόνα βότκα να ζεστάνει τα χείλη τους. Και αντί για ένα μαλακό κρεβάτι τη νύχτα, τους περίμενε ένα σκληρό χωράφι ντυμένο με χιόνι. Σχεδόν όλοι χάθηκαν»! Το βράδυ της 26ης Νοεμβρίου, τα πιο εύρωστα γαλλικά στρατεύματα άρχισαν να περνούν τις γέφυρες· διασώθηκαν περίπου 19.000 άνδρες.

Την επόμενη μέρα, τα στρατεύματα του Κουτούζοφ και του Βιτγκενστάιν νίκησαν τη μεραρχία του στρατηγού Λουί Παρτουνό και κινήθηκαν με ταχύτητα προς τη Στουντιάνκα. Ο Τσιτσαγκόφ, καταλαβαίνοντας (αργά πλέον) το τέχνασμα του Ναπολέοντα, κάλπασε επίσης προς τα εκεί κατά μήκος της αντίπερα όχθης.
Στις 28 Νοεμβρίου, σκληρές μάχες μαίνονταν και στις δύο όχθες του ποταμού Μπερεζίνα. Οι Γάλλοι υπέστησαν μεγάλες απώλειες, αλλά δεν επέτρεψαν στα ρωσικά στρατεύματα να πλησιάσουν τις γέφυρές τους μέχρι το βράδυ. Το ρωσικό πυροβολικό σφυροκόπησε τις γαλλικές θέσεις στην όχθη και εκτός από οβίδες έσπειρε χάος και πανικό.

«Τι πιο τρομερό από αυτό που βιώνεις όταν βαδίζεις πάνω σε τραυματίες που χαροπαλεύουν και τα κορμιά τους προσκολλώνται στα πόδια σου, τα χέρια τους σε αρπάζουν από το πόδι και προσπαθούν να σηκωθούν», έγραψε ο Καρλ-Φρίντριχ φον Σουκόου, αξιωματικός από το σώμα του στρατάρχη Νεΐ.

Τραγικές απώλειες

Το πρωί της 29ης Νοεμβρίου οι Γάλλοι, που είχαν διασχίσει τον Μπερεζίνα, έκαψαν τις γέφυρες, εγκαταλείποντας χιλιάδες συντρόφους τους στη θλιβερή μοίρα τους. Οι Κοζάκοι από το στράτευμα του Βιτγκενστάιν ανέλαβαν τις λεπτομέρειες των εκκαθαρίσεων.
Τα στοιχεία για τις γαλλικές απώλειες στη «Μάχη στη Μπερεζίνα» ποικίλλουν. Ο αριθμός των νεκρών, αιχμαλώτων, αγνοουμένων και πνιγμένων στο ποτάμι υπολογίζεται σε περίπου 50.000. Οι Ρώσοι έχασαν περίπου 8.000 άνδρες.

Η «Μεγάλη Στρατιά» έπαψε πια να υφίσταται. Και ο Ναπολέων κατάφερε να ξεφύγει από την παγίδα, διατηρώντας μέρος των στρατευμάτων του, με τα οποία έφτασε στο Βίλνο (σημερινό Βίλνιους). Εκεί, ο Αυτοκράτορας άφησε τους στρατιώτες του να ξαποστάσουν και πήγε στο Παρίσι για να συγκεντρώσει νέο στρατό.

Οι Ρώσοι είχαν καταγάγει εντυπωσιακή νίκη στον ποταμό Μπερεζίνα, ωστόσο, έχασαν την ευκαιρία να συλλάβουν τον Ναπολέοντα και να δώσουν τέλος στη μάστιγα της Ευρώπης, που θα περίμενε ακόμα τρία χρόνια για να απαλλαγεί από τον κορσικανό αξιωματικό του Πυροβολικού που έγινε Αυτοκράτορας. Η Ιστορία δεν γράφεται, όμως, με τα «αν»…