«ΕΘΝΟΣ»: 111 χρόνια από τις 26 Οκτωβρίου 1913 - Η πρώτη περίοδος

Σταθερά στην πρώτη γραμμή της ενημέρωσης και στην υπεράσπιση των συμφερόντων των πολιτών. Μαχητική και αδέσμευτη δημοσιογραφία. Μπροστά στους αγώνες, για τη δημοκρατία, τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και την εθνική ανεξαρτησία. Το «Έθνος» συμπληρώνει φέτος - σήμερα, Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2024 -  111 χρόνια από την έκδοσή της στις 26 Οκτωβρίου του 1913. Μια ιστορική εφημερίδα, μια από τις τρείς αρχαιότερες στην χώρα μας. Η «Εστία» κυκλοφόρησε το 1876 στην Αθήνα και η «Μακεδονία» το 1911 στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν την απελευθέρωσή της το 1912.

Η μακρά πορεία της εφημερίδας «Έθνος» από το 1913 μέχρι τώρα 2024, (στις 9 Αυγούστου 2020  έχουμε διακοπή της έντυπης έκδοσης) με την έκδοση της ψηφιακής διαδικτυακής μορφής της εφημερίδας «Έθνος», διακρίνεται σε τρείς περιόδους.

Πρώτη περίοδος από το 1913 μέχρι το 1941

Το «Έθνος» εκδόθηκε το 1913. Στις αρχές του 20ου αιώνα.  Γεννήθηκε με την αναγέννηση του ελληνικού έθνους. Είχαν προηγηθεί γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της Ελλάδας. Ήταν οι δύο Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913, ο πρώτος (8 Οκτωβρίου 1912 – 30 Μαΐου 1913) έληξε με την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τις σύμμαχες δυνάμεις της Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας, Μαυροβουνίου και την συνθήκη του Λονδίνου και ο δεύτερος (19 Ιουνίου 1913- 10 Αυγούστου 1913)  με την ήττα της Βουλγαρίας και την συνθήκη του Βουκουρεστίου.

Στις 26 Οκτωβρίου και 27 Οκτωβρίου 1912 τα ελληνικά στρατεύματα μπήκαν στην Θεσσαλονίκη μετά τις νικηφόρες μάχες στα Γιαννιτσά και το Σαραντάπορο και απελευθέρωσαν την Θεσσαλονίκη. Στις 21 του Φλεβάρη του 1913 πέσανε τα Γιάννινα. Στις 5 του Μάρτη δολοφονήθηκε ο βασιλιάς Γεώργιος στη Θεσσαλονίκη-οι προανακριτικοί φάκελοι δεν βρέθηκαν ποτέ, κάηκαν στο ατμόπλοιο «Ελευθερία» που τους μετέφερε στον Πειραιά, όταν στο πλοίο εκδηλώθηκε πυρκαγιά. Βασιλιάς ανέλαβε ο διάδοχος Κωνσταντίνος Α’.  Με τη συνθήκη του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913) ο Α Βαλκανικός Πόλεμος έληξε. Με τη συνθήκη και τυπικά η Κρήτη ήταν αδιαμφισβήτητα ελληνική. Οι περιοχές δυτικά της γραμμής Μηδείας- Αίνου παραχωρήθηκαν από τον Σουλτάνο και η τύχη των νησιών του Αιγαίου και του Αγίου Όρους έμενε να κριθεί από τις μεγάλες δυνάμεις. Η Βουλγαρία όμως που δεν ήταν ευχαριστημένη από τα εδάφη που κέρδισε εξαπέλυσε αιφνιδιαστικά επίθεση εναντίον Ελλάδας και Σερβίας . Η ελληνική αντεπίθεση είχε άμεσα αποτελέσματα. Μέχρι τις 10 Ιουλίου 1913 ο ελληνικός στρατός είχε απελευθερώσει ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη και τέλη του μήνα έφτασε στην βουλγαρική πόλη Τζουμαγιά. Συμφωνήθηκε ανακωχή. Στις 10 Αυγούστου 1913 με το νέο ημερολόγιο υπογράφτηκε στο Βουκουρέστι η ομώνυμη συνθήκη με την οποία δόθηκε τέλος στον Β΄Βαλκανικό Πόλεμο. Όλα τα εδάφη δυτικά του Νέστου ήταν πλέον ελληνικά. Η δυτική Θράκη έμεινε στους Βούλγαρους. Τα νησιά του Αιγαίου, εκτός από τα «ιταλικά» Δωδεκάνησα, ανήκουν στην Ελλάδα.

Ήταν μια περίοδος ανάτασης και θριάμβου για την Ελλάδα. Και μια αντίστοιχη περίοδος για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, πρωθυπουργό από τις 6 Οκτωβρίου 1910, και τον βενιζελισμό. Η κυριαρχία του Ελευθερίου Βενιζέλου και των Φιλελεύθερων με τις καινούριες ιδέες που έφερναν ήταν αναμφισβήτητη. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες εκδόθηκε η εφημερίδα «Έθνος». Οι συνθήκες ήταν οι πλέον ώριμες για την έκδοση μιας εφημερίδας. Οι Σπύρος και Ν. Νικολόπουλος και ο Δ. Κυριαζής ήταν αυτοί που προχώρησαν στην έκδοση του «Έθνους». Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε στις 26 Οκτωβρίου 1913 μέσα στις συνθήκες που πριν περιγράψαμε. Ήταν μια μαχητική εφημερίδα του κέντρου, του φιλελεύθερου κύματος και σταθερά στο πλευρό του Ελευθερίου Βενιζέλου. Λίγο μετά, τον Ιούλιο του 1914 ξέσπασε ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος. Μαζί και η μεγάλη διαμάχη του γερμανόφιλου βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ουδετερότητα ήταν η πολιτική του βασιλιά. Συμπαράταξη της χώρας στο πλάι της Αντάντ η πολιτική του Βενιζέλου.

Το «Έθνος» στάθηκε σταθερά στο πλευρό του. Η σύγκρουση του Ελευθερίου Βενιζέλου με το παλάτι δεν άργησε να έρθει. Παραιτήθηκε τον Φλεβάρη του 1915, κέρδισε τις εκλογές τον Μάη του 1915 και σχημάτισε νέα κυβέρνηση αρχές Αυγούστου. Παραιτήθηκε στις 24 Σεπτέμβρη μετά την άρνηση του βασιλιά να τιμήσει την υπογραφή του στην ελληνοσερβική συνθήκη και την απόβαση της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη. Είχε προηγηθεί η βουλγαρογερμανική συνθήκη και η «σιωπή» του Κωνσταντίνου. Η χώρα βάδιζε προς τον εθνικό διχασμό, θέμα που δεν είναι του παρόντος κειμένου. Οι διαδηλώσεις των Φιλελευθέρων στην Αθήνα ήταν  συγκλονιστικές. Το «Έθνος» με σειρά  άρθρων και συνεχείς παρεμβάσεις στήριζε και ανέλυε τις θέσεις του Βενιζέλου για έξοδο στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.  Μετά την εισβολή των κεντρικών αυτοκρατοριών στην Μακεδονία και την καταγγελία του Βενιζέλου κατά του βασιλιά και των, μετά από αυτόν, κυβερνήσεων για προδοσία ξέσπασε στις 17 Σεπτέμβρη 1916 το κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη. Η χώρα είχε χωριστεί σε δύο κράτη. Τα γεγονότα και ο διχασμός  είχαν επιπτώσεις και στο «Έθνος». Η εφημερίδα διέκοψε αναγκαστικά την έκδοσή της στις 17 Νοεμβρίου 1916. Επανεκδόθηκε στις 15 Μαρτίου 1917. Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες σε όλα τα μέτωπα. Ο Βενιζέλος ανέλαβε πρωθυπουργός της χώρας στις 14 Ιουνίου 1916. Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.  Στις 7 Νοέμβρη 1917 (24 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο και γιαυτό Οκτωβριανή) ξέσπασε η επανάσταση στη Ρωσία. Σε ότι αφορά την χώρα μας στις 10 Αυγούστου 1920 υπογράφηκε η συμφωνία των Σεβρών – «η Ελλάδα των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων». Ακολούθησε η  εκστρατεία στη Μικρά Ασία και η πιο οδυνηρή καταστροφή για την χώρα η Μικρασιατική καταστροφή, γεγονότα που επίσης δεν είναι του παρόντος.

Τα γεγονότα της δεκαετίας του 1930 είναι και αυτά συνταρακτικά με κορυφαίο την δικτατορία της 4^ης Αυγούστου το 1936 με την δικτατορία Μεταξά. Η δεκαετία του 1940 σημαδεύτηκε από το πιο τρομερό γεγονός στην σύγχρονη ιστορία. Τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Τελείωσε με την ήττα του ναζισμού και του φασισμού που είχαν επικρατήσει με τον Χίτλερ στην Γερμανία και τον Μουσολίνι στην Ιταλία. Το «Έθνος» ήταν σταθερά στην πρώτη γραμμή του αγώνα εμψυχώνοντας τους μαχητές, που πολεμούσαν στα ηπειρώτικα βουνά αποκρούοντας και νικώντας τους εισβολείς του Μουσολίνι, αλλά και όσους βρισκόταν στα μετόπισθεν και έδιναν από εκεί τον αγώνα. Οι Ιταλοί απέτυχαν και ήρθαν οι Γερμανοί. Η γερμανική εισβολή εκδηλώθηκε στις 6 Απριλίου του 1941- μπήκαν στην Αθήνα στις 27 Απρίλη του 1941. Δύο μέρες μετά στις 29 Απριλίου κατέλαβαν τις εγκαταστάσεις του «Έθνους» και έκλεισαν την εφημερίδα.

Τα πρόσωπα του ΕΘΝΟΥΣ στην πρώτη περίοδο

Στο «Έθνος» την πρώτη του περίοδο λάμπρυναν με τα γραπτά τους πολλοί και άξιοι. Μεταξύ άλλων οι Κώστας Καιροφύλας, Τίμος Μωραϊτίνης, Γεώργιος Πωπ, Νικόλαος Λάσκαρης, Μιλτιάδης Λιδωρίκης, Σπύρος Μελάς, Κωστής Μπαστιάς, Μπάμπης Άννινος, Δημήτρης Ταγκόπουλος (χρονογράφημα ως «Ιερεμίας»), Κ. Τρικογλίδης.

Με την εφημερίδα συνεργάστηκε για μια διετία ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ενώ ο Γρηγόρης Ξενόπουλος έγραφε αθηναϊκό μυθιστόρημα σε συνέχειες. Για την ιστορία της εφημερίδας θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι μετά τον θάνατο του Σπύρου Νικολόπουλου , ενός εκ των  ιδρυτών το 1913 του «Έθνους», το 1938 η εφημερίδα πέρασε στους ανιψιούς του,  Κώστα Νικολόπουλο και Κώστα Κυριαζή. Να σημειωθεί ότι αυτό έγινε επειδή ο Σπύρος Νικολόπουλος δεν είχε παιδιά. Και οι δύο το 1938 ήταν έφηβοι. Ο Κώστας Κυριαζής ήταν 18 ετών και βρέθηκε στην ιδιοκτησία και στην διεύθυνση της εφημερίδας. Ο Κώστας Νικολόπουλος ήταν μόλις 16 ετών και ανέλαβε όταν ενηλικιώθηκε την συνιδιοκτησία και την διεύθυνση. Και οι δύο παρέμειναν ιδιοκτήτες του «Έθνους»  μέχρι το κλείσιμό του από την δικτατορία των συνταγματαρχών το 1970.