Κι όμως οι ΗΠΑ είχαν γυναίκα πρόεδρο – Ο μυστικός ρόλος, οι μηχανορραφίες και οι κρίσιμες αποφάσεις της

Τυπικά «ναι», οι ΗΠΑ δεν είχαν ποτέ γυναίκα Πρόεδρο, όμως… Όμως ουσιαστικά μια γυναίκα με μυστικό ρόλο Προέδρου έλαβε κρίσιμες αποφάσεις και καθόρισε την πολιτική των ΗΠΑ λίγο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο!

Αν η Χίλαρι Κλίντον είχε φθάσει σχεδόν μια ανάσα από τον προεδρικό θώκο των Ηνωμένων Πολιτειών, μια άλλη γυναίκα, πολλά χρόνια πριν από την Χίλαρι, ήταν αυτή ουσιαστικά η πρόεδρος των ΗΠΑ κι ας είχε εκλεγεί ο σύζυγός της…

Για την Ιστορία να αναφέρουμε πως η Βικτόρια Γούντχαλ έθεσε υποψηφιότητα για πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στις εκλογές του 1872, όμως πολλοί διαφωνούν με τον χαρακτηρισμό της ως «υποψήφια» επειδή ήταν μικρότερη από την ηλικία των 35 ετών που είχε οριστεί από το Σύνταγμα. Και μέχρι σήμερα, ενώ στη Βρετανία, στην Αυστραλία, στη Γερμανία και αλλού γυναίκες έχουν εκλεγεί και υπηρετήσει το κορυφαίο αξίωμα της χώρας τους, στις ΗΠΑ ακόμα περιμένουν, θυμούμενοι όμως μια «αντ’ αυτού» που ήταν ουσιαστικά η Πρόεδρος!

Μια σύζυγος με πυγμή...

Στην αμερικανική ιστορία, λίγες Πρώτες Κυρίες είχαν την επιρροή και τη δύναμη που είχε η Έντιθ Μπόλινγκ Γκαλτ Ουίλσον (Edith Bolling Galt Wilson) κατά τη διάρκεια της θητείας του συζύγου της, Γούντρο Ουίλσον (Woodrow Wilson). Συχνά η σύζυγος του Ουίλσον αναφέρεται ως η «Μυστική Πρόεδρος», καθώς έπαιξε σημαντικό ρόλο, που δεν είχε, ούτε έχει προηγούμενο στην ιστορία των αμερικανών προέδρων.

Μετά το σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη ο πρόεδρος Ουίλσον το 1919, η Έντιθ ανέλαβε πολλές από τις αρμοδιότητές του. Αλλά, όπως έχει εξακριβωθεί, η εμπλοκή της Πρώτης Κυρίας στα διοικητικά καθήκοντα του συζύγου της εντοπίζεται πολύ πριν από το πρόβλημα της υγεία του Προέδρου. Η κυρία Ουίλσον ερμήνευσε απρόσκοπτα έναν ρόλο που απαιτούσε τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων για λογαριασμό του Προέδρου και οι ενέργειές της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου άλλαξαν για πάντα τον τρόπο που αντιμετώπιζαν- οι Αμερικάνοι- τις γυναίκες στην πολιτική σκηνή.

Η Έντιθ είχε γεννηθεί στις 15 Οκτωβρίου του 1872, στο Γουάιτεβιλ της Βιρτζίνια, είχε ακόμα 11 αδέλφια και η καταγωγή της πήγαζε από την θρυλική (και μυθιστορηματική) Ποκαχόντας. Ο πατέρας της Έντιθ, Γουίλιαμ Χόλκομπ Μπόλινγκ, ήταν δικαστής περιφερειακού δικαστηρίου και η ίδια, ενδιαφερόμενη από μικρή για τις λεπτομέρειες των Νόμων και της Δικαιοσύνης, ανέπτυξε έντονη αίσθηση δικαίου και μια σταθερή ηθική πυξίδα. Η μάθηση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Έντιθ· παρά τις περιορισμένες ευκαιρίες εκπαίδευσης για τις γυναίκες στο Νότο μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, έλαβε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στο Martha Washington College και στη συνέχεια στο Powell School for Girls στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια· η εκπαίδευσή της συνεχίστηκε μέσω εκτενούς ανάγνωσης και μελέτης. Αυτή η ζέση για μάθηση και αυτοβελτίωση θα καθορίσουν αργότερα τον χαρακτήρα της.

Σε αντίθεση με τις περισσότερες γυναίκες της εποχής της, η Έντιθ ζούσε ανεξάρτητα, ταξιδεύοντας στο εξωτερικό και έχει τον τίτλο της πρώτης γυναίκας που πήρε δίπλωμα οδήγησης στην Ουάσιγκτον. Η Έντιθ είχε ελάχιστο ενδιαφέρον για την πολιτική, αντιτάχθηκε στο δικαίωμα ψήφου των γυναικών και αρνήθηκε την πρόσκληση ενός φίλου της να παραστεί στην τελετή ορκωμοσίας του Γούντρο Ουίλσον το 1913, αλλά και σε μία προεδρική δεξίωση. Ένας κοινός φίλος, ο γιατρός του Λευκού Οίκου Κάρι Γκρέισον σύστησε την Έντιθ στον τεθλιμμένο πρόεδρο λίγο μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του. Ο- κατά τα άλλα- συντηρητικός, φανατικός Πρεσβυτεριανός και δύσκαμπτος ακαδημαϊκός, Πρόεδρος, βρήκε την κατά 16 χρόνια νεότερή του Έντιθ «όμορφη, κομψή, γοητευτική και ζωηρή»… Η Έντιθ, χήρα κι αυτή, γοητεύτηκε από τον σοβαρό Γούντρο. Ο γάμος ήρθε το 1915 να συνδέσει δυο μοναχικές καρδιές…

Κυριαρχούσε στο προσκήνιο και συζητείτο στο παρασκήνιο

Όταν η Έντιθ παντρεύτηκε τον Γούντρο Ουίλσον το 1915, η ένωσή τους δεν ήταν απλώς θέμα συνάντησης δύο καρδιών, αλλά και μια κομβική στιγμή που θα επηρέαζε σημαντικά την πορεία της αμερικανικής ιστορίας. Να σημειωθεί εδώ ότι ή Έντιθ ήταν εξαδέλφη του Γούντρο! Η Έντιθ, με την οξεία διάνοιά της και την ισχυρή της θέληση, έγινε γρήγορα απαραίτητη σύμβουλος του συζύγου της. Η σχέση τους εκτεινόταν πολύ πέρα από τους παραδοσιακούς συζυγικούς ρόλους της εποχής· η εμπλοκή της στις υποθέσεις του Προέδρου σηματοδότησε μια νέα εποχή όπου η επιρροή της Πρώτης Κυρίας στις εθνικές αποφάσεις κυριαρχούσε στο προσκήνιο και συζητείτο στο παρασκήνιο.

Ο γάμος των Γούντρο και Έντιθ δοκιμάστηκε όταν ο πρόεδρος Γουίλσον υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο το 1919, έναν χρόνο μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Έντιθ βρέθηκε σε μια άνευ προηγουμένου θέση, να διαχειρίζεται-ουσιαστικά- τα καθήκοντα του Προέδρου ενώ αυτός βρισκόταν στο στάδιο της ανάρρωσης. Από τον Οκτώβριο του 1919 έως τον Μάρτιο του 1921 τα ηνία των Ηνωμένων Πολιτειών- ουσιαστικά- κρατούσε η σύζυγος του Προέδρου και προκαλούσε την ψευδαίσθηση στους «απ’ έξω» ότι ο σύζυγός της ήταν υγιής και… λειτουργούσε κανονικά.

Αυτή η περίοδος, οιονεί προεδρικής εξουσίας, έχει καταγραφεί ως ένα κρίσιμο αλλά και αμφιλεγόμενο κεφάλαιο στην αμερικανική ιστορία, καταδεικνύοντας την ακλόνητη δέσμευσή της Έντιθ τόσο στον σύζυγό της όσο και στη χώρα της.
Όταν ο πρόεδρος υπέστη το εγκεφαλικό, το έθνος βρέθηκε να ταξιδεύει σε αχαρτογράφητα νερά. Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης περιόδου που η Έντιθ ανέλαβε, σχεδόν, προεδρικό ρόλο. Η Έντιθ έλαβε αποφάσεις που διαμόρφωσαν την πορεία της προεδρίας του Ουίλσον και, κατ' επέκταση, του αμερικανικού έθνους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Έντιθ εξέταζε προσεκτικά όλα τα ζητήματα του κράτους, αποφασίζοντας ποια ήταν αρκετά σημαντικά ώστε να τα κοινοποιήσει στον Πρόεδρο, διαχειριζόμενη έτσι τις καθημερινές λειτουργίες της εκτελεστικής εξουσίας. Όμως, ακόμη και πριν από το εγκεφαλικό του συζύγου της, η Έντιθ ήταν η στενή σύμβουλος του. Εκείνη υπερθεμάτισε για την εκπλήρωση του οράματος του Ουίλσον για την Κοινωνία των Εθνών και εργάστηκε ακούραστα στα παρασκήνια για να υποστηρίξει τη δημιουργία της.

«Αντισυνταγματική υπέρβαση»

Από την άλλη οι επικριτές υποστηρίζουν ότι ο ρόλος της κατά τη διάρκεια της ανικανότητας του Ουίλσον να ασκεί εξουσία ήταν υπερβατικός. Λένε ότι, η ανεπίσημη θέση της ως «συμβούλου» ουσιαστικά παρέκαμπτε τις συνταγματικές διατάξεις για την προεδρική διαδοχή, γεγονός που έθετε ερωτήματα σχετικά με το «νόμιμο» της επιρροής της. Οι υπερασπιστές της, ωστόσο, είδαν τις ενέργειές της ως απαραίτητη παρέμβαση σε μια κρίσιμη περίοδο, υποστηρίζοντας ότι το πρωταρχικό της κίνητρο ήταν η ευημερία του συζύγου της καθώς και του έθνους. Ενώ πολλοί θεωρούν τη δράση και τις αποφάσεις της ως «πρωτοποριακή στιγμή» για τις γυναίκες στην πολιτική, άλλοι προσγειώνουν τους ρομαντικούς και τους καλούν να κατακρίνουν μια «αντισυνταγματική υπέρβαση».

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κάνουν λόγο για μηχανορραφίες της Έντιθ στην προσπάθειά της να κρύψει τις αναπηρίες του συζύγου της και να διατηρεί τις λειτουργίες του Λευκού Οίκου ενεργές. Παραποιούσε τα γεγονότα στο Υπουργικό Συμβούλιο και προς τον Αντιπρόεδρο Τόμας Μάρσαλ, αλλά και σε μέλη του Κογκρέσου, για να συγκαλύψει τα χειρότερα συμπτώματα του προέδρου, ενώ φαίνεται ότι διατηρούσε τον έλεγχο των αποφάσεων και της δημόσιας πολιτικής του· ήταν- όπως εύστοχα λέγεται- το «αριστερό χέρι του Προέδρου», που κρατούσε τα έγγραφα καθώς τα υπέγραφε με το ανεπηρέαστο δεξί· ήταν όμως και ο ιθύνων νους!

Μετά την αποχώρησή της από τον Λευκό Οίκο, η ζωή της Έντιθ πέρασε από την ένταση της εξουσίας στον καναπέ της χαλαρότητας· παρέμεινε στην Ουάσιγκτον ως μια εμβληματική προσωπικότητα στους κοινωνικούς κύκλους της πόλης. Το σπίτι της Έντιθ έγινε το σαλόνι όπου συγκεντρώνονταν πολιτικοί, διπλωμάτες και διανοούμενοι, όχι απλώς για να αναπολήσουν την προηγούμενη κυβέρνηση αλλά για να συζητήσουν τα τρέχοντα γεγονότα και το μέλλον των ΗΠΑ. Η Έντιθ ανέλαβε επίσης το ρόλο της διαχειρίστριας της μνήμης του αείμνηστου συζύγου της, αφιερώνοντας τον εαυτό της στη διατήρηση της συνεισφοράς του στην αμερικανική ιστορία, μετά τον θάνατό του, το 1924. Η Έντιθ συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία της Προεδρικής Βιβλιοθήκης «Woodrow Wilson» και συχνά μιλούσε σε εκδηλώσεις αφιερωμένες στα επιτεύγματά του και την κοινή τους δέσμευση για ειρήνη και προοδευτισμό. Η Έντιθ πέθανε σε ηλικία 89 ετών στις 18 Δεκεμβρίου του 1961.

Κάποιοι υποστηρίζουν- και έχουν δίκιο- ότι κι άλλες σύζυγοι κλήθηκαν να στηρίξουν στα δύσκολα Προέδρους, αλλά, ούτε η Χίλαρι Κλίντον, ούτε η Έλινορ Ρούσβελτ έγιναν «σκιώδεις» Πρόεδροι, όπως η Έντιθ Ουίλσον.
Το προηγούμενο της Πρώτης Κυρίας των ΗΠΑ από το 1919 μέχρι το 1921, οδήγησε σε λύση του προβλήματος της ακυβερνησίας, πότε; Σαράντα χρόνια μετά! Ήταν η δολοφονία του Τζον Κένεντι, που έφερε την επικύρωση της 25ης Τροποποίησης το 1967, που προέβλεπε  ότι ο Αντιπρόεδρος θα αναλάβει την προεδρία μετά την τεκμηριωμένη ανικανότητα του Προέδρου. Ούτε στην Ελλάδα κάτι τέτοια…