Μία ανασκόπηση σε περίεργους φωτεινούς σηματοδότες πεζών με αφορμή την κίνηση της Βαρκελώνης

Με σκοπό να τιμήσει τον δημιουργό κόμικς Francisco Ibanez, με καταγωγή από την Βαρκελώνη και υπεύθυνο για την δημιουργία των χαρακτήρων Mortadelo & Filemon (στην Ελλάδα γνωστοί ως Αντιρίξ και Συμφωνίξ), η πρωτεύουσα της Καταλονίας παρουσίασε τέσσερις μοναδικούς φωτεινούς σηματοδότες για πεζούς με τις φιγούρες των δύο ηρώων, δίνοντας έναν ιδιαίτερο αέρα στην ισπανική πόλη. Και αυτοί δεν είναι οι μοναδικοί ιδιαίτεροι φωτεινοί σηματοδότες του κόσμου.

Το πρώτο εκ των τεσσάρων συνολικά φαναριών, όπου απεικονίζονται οι μυθικοί κωμικοί χαρακτήρες Mortadelo & Filemon στη Βαρκελώνη, βρίσκεται στην συμβολή των οδών Treball και Concili de Trento της συνοικίας Sant Marti, όπου έζησε ο Ibanez. Το συγκεκριμένο κόμικ αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα ισπανικά κόμικς της ιστορίας, με τις πωλήσεις του να έχουν ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια αντίτυπα.

Η ελληνική μετάφραση σε Αντιρίξ και Συμφωνίξ δεν έγινε τυχαία, καθώς σκοπός ήταν να “κλέψουν” λίγη από την δόξα του Αστερίξ. Η πρώτη εμφάνιση του κόμικ ήταν μέσα από το περιοδικό Βαβούρα, ενώ αργότερα εκδόθηκε αυτόνομα από τους εκδοτικούς οίκους Όσκαρ Πρες (1987) και Εκδόσεις Παπαχρυσάνθου (1989-1990).

Η παρουσίαση των φαναριών έγινε από τον ίδιο τον δήμαρχο της Βαρκελώνης, Jaume Collboni, αφού πρώτη η οικογένεια του σχεδιαστή είχε δώσει το πράσινο φως. Μία καλαίσθητη κίνηση, που στην Ελλάδα θα θέλαμε να δούμε ως φόρο-τιμής στα… “ΜΠΑΝΤΙΛΙΚΙΑ”, του κόμικ που δημοσιεύεται στην τελευταία σελίδα του περιοδικού ΜΟΤΟ και κατόπιν βγαίνει σε αυτόνομη έκδοση.

Όμως η Βαρκελώνη δεν είναι η μόνη πόλη του κόσμου που έχει πρωτότυπους “Σταμάτη και Γρηγόρη”, καθώς από τη Δύση μέχρι την Ανατολή, έχουν υπάρξει κατά καιρούς περιπτώσεις με μοναδικές φιγούρες να κοσμούν τα φανάρια των πεζών.

Η πιο γνωστή ίσως πρωτότυπη φιγούρα φωτεινού σηματοδότη για πεζούς βρίσκεται στη Γερμανία με την ιδιαίτερη ονομασία Ampelmannchen (ανθρωπάκι του φωτεινού σηματοδότη), η οποία δημιουργήθηκε από τον Ανατολικογερμανό Karl Peglau το 1961. Η επανένωση της Γερμανίας το 1990, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, έδωσε ένα cult status στις εν λόγω φιγούρες. Πριν την δημιουργία του Peglau, οι σημάνσεις για τους πεζούς στα φανάρια ήταν ίδιες με εκείνες για τα οχήματα, που σημαίνει ότι είχαν μόνο τα αντίστοιχα τυποποιημένα χρώματα: πράσινο, κίτρινο / πορτοκαλί και κόκκινο, χωρίς κάποια φιγούρα.

Σκεπτόμενος ότι η διάταξη αυτή, δυσκόλευε τους χρήστες με αχρωματοψία, αλλά και το ότι οι σηματοδότες των πεζών ήταν πολύ μικροί σε μέγεθος, με αδύναμους λαμπτήρες που δεν φαίνονταν καθαρά στον ήλιο, ο Peglau πρότεινε την διατήρηση των τριών χρωμάτων και παράλληλα να εισαχθούν διαισθητικά σχήματα για κάθε ένα. Με στόχο την καλύτερη δυνατή ορατότητα, τα δύο ανθρωπάκια του Peglau (τελικά το κίτρινο εγκαταλείφθηκε, καθώς κρίθηκε ως μη απαραίτητο για τις ταχύτητες διέλευση των πεζών) είχαν μεγάλες διαστάσεις, ενώ ειδοποιός διαφορά τους ήταν το… καπέλο που φορούσαν.

Σχεδιαστής του Ampelmannchen υπήρξε η γραμματέας του Peglau, Anneliese Wegner, πάντα υπό το άγρυπνο βλέμμα και τις υποδείξεις του ίδιου. Η αρχική ιδέα προέβλεπε το Ampelmannchen να έχει και δάχτυλα, όμως τελικά η ιδέα αυτή εγκαταλείφθηκε λόγω τεχνικών δυσκολιών με τον φωτισμό. Παρ’ όλ’ αυτά, το “ζωηρό”, “χαρούμενο” και ίσως κάπως “μικροαστικό” καπέλο του άνδρα -με την έμπνευση να έρχεται από μία καλοκαιρινή φωτογραφία του Erich Honecker με ψάθινο καπέλο- διατηρήθηκε. Το Ampelmannchen παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 13 Οκτωβρίου 1961 στο Βερολίνο. Μάλιστα, αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές που έγινε μέρος της εκπαίδευσης για την οδική ασφάλεια των παιδιών στις αρχές της δεκαετίας του ’80, με το Υπουργείο Εσωτερικών της Ανατολικής Γερμανίας να “ζωντανεύει” τις δύο φιγούρες των φωτεινών σηματοδοτών ως ομιλούντες χαρακτήρες.

Τελικά τα ανθρωπάκια του Peglau έμελλε να εξελιχθούν σε σύμβολο του Βερολίνου, αλλά και γενικότερα της Γερμανίας. Σήμερα, υπάρχει εταιρεία που εκμεταλλεύεται τα σήματα των Ampelmannchen, παράγοντας δεκάδες τουριστικά προϊόντα με αυτά, με τεράστιο τζίρο.

Ακόμα μία ευρωπαϊκή πόλη, πιο βόρεια αυτή την φορά, που μπορεί να υπερηφανεύεται για τα δικά της ιδιότυπα και μοναδικά φανάρια πεζών είναι το Aarhus της Δανίας. Εκεί, το 2019 ο Δήμος εισήγαγε σε 17 σημεία της πόλης, φωτεινούς σηματοδότες για πεζούς με φιγούρες των Βίκινγκ. Με αυτό τον τρόπο, τονίζεται η στενή σχέση της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Δανίας με τους θρυλικούς Σκανδιναβούς θαλασσοπόρους και δεινούς πολεμιστές. Εμπνευστής της ιδέας ήταν ο δημοτικός σύμβουλος στο τμήμα πολεοδομίας του Aarhus, Bunyamin Simsek, ο οποίος ήθελε να ενισχύσει την ταυτότητα των κατοίκων της πόλης, τονίζοντας την ιστορική σύνδεσή της με τους Βίκινγκς. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο ίδιος, το παρελθόν των Βίκινγκς της Δανίας αντικατοπτρίζεται στους δρόμους του Aarhus, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις διατηρούν την ίδια χάραξη με πριν από 1.000 και πλέον χρόνια. Στην πραγμάτωση της ιδέας είχε την συμβολή του και το μουσείο ιστορίας και αρχαιολογίας Moesgaard. "Πολλές πόλεις της Δανίας είχαν αξιοσημείωτη σημασία στην εποχή των Βίκινγκς, αλλά καμία άλλη εκτός από το Άαρχους δεν έχει διατηρήσει τη γεωγραφική της διάταξη από τότε. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε δρόμους που ονομάζονται Graven (Η τάφρος) και Volden (Η οχύρωση)", δήλωσε ο διευθυντής του Μουσείου Moesgaard Lars Krants. "Με έναν λογικό προϋπολογισμό, μπορούμε να αλλάξουμε επιλεγμένες διαβάσεις πεζών και να δημιουργήσουμε αξία τόσο για τους τουρίστες όσο και για τους κατοίκους του Άαρχους."

Ταξιδεύοντας ανατολικότερα, και πιο συγκεκριμένα στην πατρίδα του Anime και των Manga, την Ιαπωνία, έρχεται η σειρά της πόλης Yokohama, η οποία το 2014 επέλεξε να τιμήσει τον εμβληματικό χαρακτήρα Astro Boy (στην Ιαπωνία ονομάζεται Mighty Atom). Ο χαρακτήρας αυτός έρχεται από την ιαπωνική σειρά κόμικς του Osamu Tezuka, η οποία ξεκίνησε να εκδίδεται το μακρινό 1952. Η ιστορία ανέδειξε την σειρά σε μία από τις πιο επιτυχημένες manga και anime στον κόσμο, με τους 23 συνολικά τόμους της να έχουν τυπωθεί συνολικά σε πάνω από 100 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Η σειρά έχει συμπεριληφθεί πολλές φορές σε λίστες με τα καλύτερα anime όλων των εποχών, ενώ έχει υπάρξει η έμπνευση για πολλούς άλλους δημιουργούς manga. Τα φανάρια βρίσκονται στην περιοχή Sagami της Yokohama, γνωστή και ως “πόλη των ρομπότ”, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να προωθήσει τις δραστηριότητές της πάνω στη ρομποτική τεχνολογία.

Επιστρέφοντας στην Γηραιά Ήπειρο, μεταξύ των πολλών ακόμα ιδιαίτερων δημιουργιών που αφορούν τους φωτεινούς σηματοδότες πεζών στον κόσμο, βρέθηκαν και τα LGBTQ Friendly φανάρια που εμφανίστηκαν πρόσκαιρα στην Βιέννη το 2015. Η κίνηση αυτή, ωστόσο, είχε ως αποτέλεσμα οργισμένες αντιδράσεις και απειλές για μηνύσεις από συντηρητικά πολιτικά κόμματα. Στους συγκεκριμένους σηματοδότες φαίνονται ζεύγη φιγούρων, με ορισμένα να απεικονίζουν άνδρα και γυναίκα, ενώ άλλα έχουν δύο γυναίκες ή δύο άντρες. Όλα τα ζευγάρια συμπληρώνονται από καρδούλες. Τα συγκεκριμένα φανάρια παρέμειναν σε λειτουργία μόνο για ένα μήνα, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την ισότητα, την ανεκτικότητα και την συμπερίληψη.

Οι Δανοί, οι Γερμανοί, οι Ισπανοί και οι Ιάπωνες -μεταξύ πολλών ακόμα- έδειξαν τον δρόμο. Η Ελλάδα με την τόσο πλούσια ιστορία μπορεί να ακολουθήσει, με φωτεινούς σηματοδότες πεζών που θα απεικονίζουν αρχαίους πολεμιστές, με ακόντιο, κοντό ξίφος, ασπίδα και περικεφαλαία και κόρες που κουβαλούν στάμνες στα χέρια τους…